Żarnów: Różnice pomiędzy wersjami

Żarnów
	{{{rodzaj miejscowości}}}
	; Żarnów - plac Piłsudskiego z kościołem św. Mikołaja; 24 kwietnia 2012 r.
Państwo	łódzkie
Powiat	opoczyński
Gmina	Żarnów
Liczba ludności (31.12.2012 r.)	1149
Strefa numeracyjna	(+48) 44
Kod pocztowy	26-330
Tablice rejestracyjne	EOP
SIMC
	Położenie na mapie województwa łódzkiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Położenie na mapie Polski Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}\|type:airport}
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 11:23, 19 gru 2013

Żarnów – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie opoczyńskim, w gminie Żarnów.

Do 1954 roku siedziba gminy Topolice. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa piotrkowskiego, zaś przed 1975 r. do woj. kieleckiego.

Miejscowość jest siedzibą gminy Żarnów.

Historia

Szablon:Źródła Wieś założona przed 1065 (pierwsza wzmianka w tzw. Falsyfikacie Mogileńskim), jedna z najstarszych polskich kasztelanii. W 1136 r. Bulla papieża Innocentego II wydana dla arcybiskupstwa gnieźnieńskiego wymieniła wśród innych grodów Polski Centralnej Sarnov – czyli Żarnów. Był to gród wiązany z tzw. kasztelaniami zapilickimi - grupą trzech ośrodków administracji państwowej – Żarnowa, Skrzynna/Skrzyńska i Małogoszczy. Z 1191 r. pochodzi wzmianka wymieniająca kościół (capella) w Żarnowie, pośród siedmiu świątyń znajdujących się w uposażeniu kolegiaty sandomierskiej. Powstanie kościoła należy być może wiązać z osobą księcia Kazimierza Sprawiedliwego. W XII wieku był więc Żarnów znaczącym ośrodkiem, siedzibą przedstawiciela książęcej administracji, posiadającym własny gród i kościół. W roku 1224 wymieniony jest Falibóg, kasztelan żarnowski. W 1243 na dokumencie Konrada Mazowieckiego wystąpił palatinus żarnowski. W latach 1415-1876 miejscowość posiadała prawa miejskie. Mimo upadku znaczenia Żarnowa w XIV w. na korzyść Opoczna, tytuł kasztelana żarnowieckiego przetrwał do końca I Rzeczypospolitej. Podczas potopu szwedzkiego miała miejsce bitwa pod Żarnowem.

W 1869 roku utracił prawa miejskie, była to m.in. kara za udział mieszkańców w powstaniu styczniowym. Od 1876 r. Żarnów pozostawał pod rządami wójta. W czasie I wojny światowej na zachód od Żarnowa przebiegł front bojowy. W czasie II wojny światowej osada była silnym ośrodkiem Armii Krajowej i Narodowych Sił Zbrojnych. Po okresie zastoju inwestycyjnego lat osiemdziesiątych, lata dziewięćdziesiąte przyniosły znaczny postęp. Centrum Żarnowa uległo znacznym zmianom. Grodzisko wygląda bardzo podobnie jak w poprzednich latach.

W 1998 roku do Żarnowa przyłączono sąsiednie wsie: Trestę Wesołą i Drobną Wieś (nazwa oboczna: Dorobna Wieś).

Zabytki

Według rejestru zabytków NID^[1] na listę zabytków wpisane są obiekty:

Kościół parafialny pw. św. Mikołaja

W pierwszej połowie XII wieku wzniesiono kościół z kamienia ciosowego, kóry pomimo kolejnych przebudów zachował swoje pierwotne romańskie cechy architektoniczne w części zachodniej. Cechy romańskie ma także wieża łącząca się z frontem kościoła.

Nawet opracowania bardziej ogólne, dotyczące sztuki romańskiej w Polsce wskazują na Żarnów. Ogromnym zainteresowaniem profesjonalistów cieszą się dwa komponenty części romańskiej, empora i okrągła wieża, która uchodzi za jedną z najlepiej zachowanych w kraju.

Kościół zbudowano na dawnym podgrodziu grodu kasztelańskiego, który za czasów Piastów kontrolował ważny szlak drogowy od Sandomierza do Wielkopolski.

W części romańskiej obecnie pierwsze przęsło nawy głównej to lokacyjnie nawa kościółka romańskiego. Ze ściany dawnej nawy, od strony południowej i północnej pozostały resztki. Sklepienie pochodzi z czasów rozbudowy w XX wieku. Gdy poszukiwano miejsc dla wiernych, starano się powiększyć wnętrze przez przybudowanie kaplic. Udało się to jeszcze w czasach romańskich i dobudowano ją od strony północnej. W 1510 powstało prezbiterium gotyckie od strony wschodniej, natomiast w południowej części wybudowano kaplice Matki Boskiej Różańcowej i św. Anny. Przez całe stulecia nie wprowadzano żadnych zmian w części zachodniej, która jest to najbardziej interesującą częścią kościoła i poprzez swą wieżę z emporą jest bardzo charakterystyczna dla epoki romańskiej. Wieża ma 18,5 metrów wysokości, w górnej części grubość muru wynosi 0,80 m , a w dolnej 1,30 m. Pokryta jest stożkowym dachem z blachy miedzianej. Wewnątrz do połowy biegną kamienne schody, kręcone spiralnie i stanowią przejście na emporę. W wieży są dwa prostokątne okna romańskie i trzy ostrołukowe gotyckie oraz otwór zamknięty półkoliście nad szczytem dachu, jest to prawdopodobnie pamiątka po dawnej latrynie. Empora zachowała się prawie kompletnie. Z dołu przez otwór ostrołukowy wchodzi się na emporę kamiennymi schodami, z empory zaś na wieżę. W ścianie północnej zamurowany otwór drzwiowy stanowił przejście na galerię prowadzącą do pomieszczenia zamkowego. Inne źródła wskazują iż jest przebiciem nowożytnym, wychodzącym na poddasze dawnej przybudówki. Pierwotna balustrada nie istnieje dziś, jednak zachowały się dwa pilastry przyścienne, które świadczą o zamiarze oddzielania empory od nawy za pomocą galerii arkadowej. Zamysłu jednak tego nie wykonano. Cześć gotycka stanowi wschodnie ramię kościoła, z 1510 roku pochodzi pierwsza wzmianka, że romańską świątynię powiększono poprzez dobudowanie od strony wschodniej gotyckiego prezbiterium. Zbudowane je na planie prostokąta, ułożonego w szychty. Bogate sklepienie trójprzęsłowe, gwieździste żebrowane. Żebra połączone ze wspornikami stożkowymi zakończone dzbanuszkiem lub wazonikiem. Wbudowane dwa okna ostrołukowe wyposażone w nowoczesne witraże. Ścianę północną ożywiają drzwi od dawnej zakrystii, a obecnie kaplicy Matki Bożej Częstochowskiej. W szczycie ściany wschodniej widać tarcze z herbami Habdank, Poraj i Lis zaś w południowej tarcza z herbem Wąż. Wszystkie są z godłami biskupimi. Herb Wąż odnosi się do Stanisław Przyłęckiego plebana żarnowskiego, Poraj do dziedzica Dłużniewic Andrzeja Róży Boryszowskiego.

Habdankiem pieczętował się Jan Konarski, biskup krakowski, który jest związany pokrewieństwem z okolicami Żarnowa. Część neogotycką zaprojektował profesor Stefan Szyller. Jest to układ bazylikowy, zespół trzech naw, gdzie nawa główna, środkowa jest znacznie wyższa i potężniejsza od pozostałych bocznych. Posiada dodatkowe oświetlenie oknami z naw bocznych. Ksiądz Jan Wencel zaprojektował aby nie było okien w nawie środkowej. Kierował się uzyskaniem średniowiecznego półmroku nawy głównej oraz tym, że okna mogłyby osłabić wytrzymałość ścian na ciśnienie sklepienie. Wszystko pokryto dwuspadowym dachem.

Zabudowania miasteczka wznoszą się z południowej i zachodniej strony kościoła. Z części wschodniej widać pobliskie łąki oraz niedalekie lasy. Po stronie północnej od rzeczki Wąglanki, widać grodzisko o nieregularnym kształcie.

Góra Szwedzka

W centrum Żarnowa znajduję się średniowieczne grodzisko funkcjonujące od końca X do połowy XIII wieku^[2].

Na początku było ono oddzielone od wzgórza kościelnego ogrodzeniem z potężną zabudową. Stał tam zamek kasztelana żarnowskiego. Archeologowie twierdzili, że była to drewniano-ziemna budowla obronna. Wokół grodu wykopana była głęboka fosa. Współcześnie grodzisko nosi nazwę Góry Szwedzkiej, dlatego że z przekazów historycznych można wyczytać iż król Jan Kazimierz obserwował ze szczytu przebieg bitwy w 1655 roku. Wraz z nim do Żarnowa przybyła polska armia licząca 12 tys. żołnierzy.

Na samym szczycie Szwedzkiej Góry w dniu 3 maja 1923 roku stanął kamienny pomnik, z godłem polskim, krzyżem oraz aniołem pokoju, który powstał na cześć bojowników walczących o wolność ojczyzny w latach 1831, 1848, 1863, 1918, 1929. Ktoś sprofanował pomnik, ścierając datę 1920. Co roku w dniach 3 maja i 11 listopada żarnowscy mieszkańcy oddają hołd poległym za wolność ojczyzny.

Śródmieście dawnego miasta

Początkiem Żarnowa był średniowieczny gród znajdujący się na bardzo wysokim nasypie o podstawie kolistej, którego średnica wynosiła 50 m. Wokół grodu biegła głęboka fosa, zasilana wodami rzeki Scepy. Prawdopodobnie mieściła się tu siedziba książąt plemiennych, z której wywodził się możnowładca Odrowąż Prandota Stary (dynasta kasztelański) i jego potomkowie: Iwo i Jan, biskupi krakowscy, którzy żyli w XII wieku. Żarnów w średniowieczu leżał na jednym z głównych szlaków z Wielkopolski na Ruś. Właśnie tą trasą podróżowali kupcy na wschód. Osada miała ogromne znaczenie handlowe, o którym świadczy herb przyozdobiony w srebrną misę i pięć złotych kłosów. Na temat nazwy tego wczesnośredniowiecznego grodu istnieje wiele legend, zazwyczaj mówi się o dwóch hipotezach. Pierwsza sugeruje nazwę Żarnów od niepamiętnych czasów istniejącego ośrodka kamieniarskiego (Sygut 1996). Funkcjonował silny ośrodek i wyrabiano tutaj żarna z miejscowego piaskowca stąd nazwa Żarnów. Drugą hipoteza wskazuje na nazwę kulturową oznaczającą miejsce żarne (wyżarzony las), czyli obszar wypalony w puszczańskiej kniei, przeznaczony pod uprawy i intensywne zasiedlenie.

Drewniana dzwonnica z I polowy XIX wieku

Drewniana dzwonnica pochodząca z połowy XIX wieku w Żarnowie słynęła z krystalicznego dźwięku dzwonów, z których najstarsze pochodziły z 1533 i 1731 roku. Zostały one zrabowane przez hitlerowców. Budowla stoi na placu kościelnym. Dziś już tylko spełnia funkcje zabytku, którego każdy może podziwiać zarówno na zewnątrz jak i w środku.

Kapliczka choleryczna

Na placu 900–lecia w 1864 roku wzniesiono kapliczkę za sprawą żarnowianina Mikołaja Milaka. Zbudowano ją w podziękowaniu za uratowanie mieszkańców w czasie wielkiej epidemii cholery. Za patronkę tej oryginalnej kapliczki wybrano świętą Rozalię.

W 2009 roku został gruntowanie zmodernizowany układ komunikacyjny na skrzyżowaniu ulicy Szerokiej, Koneckiej, 17 Stycznia a przede wszystkim na Placu 900-lecia. Rozebrano stara kapliczkę 7 maja 2009 roku przestała istnieć, została zdemontowana.

Żarnowianie byli bardzo związani z tym miejscem. Mimo wielu podejmowanych prób, wzmożonego zainteresowania mediów i interwencji u władz różnych szczebli, historycznej kapliczki św. Rozalii nie udało się uratować. Jej konstrukcja w żaden sposób nie pozwalała na przeniesienie w inne miejsce, każda próba przesunięcia groziła rozpadnięciem się ścian. Podjęto jedyną słuszną decyzję o budowie nowej kapliczki, a rozbiórka starej była nieunikniona, ze względu na modernizację dróg. W krótkim czasie zbudowano nową kapliczkę św. Rozalii, którą wiernie odwzorowano na tej starej, historycznej, która od dawien dawna stała na rozstaju dróg do Kielc oraz Końskich. Obecnie stoi w pewnym oddaleniu od jezdni, a jej otoczenie zostało z wielkim gustem zaprojektowane i starannie wykonane. Cały teren jest oświetlony i całkowicie bezpieczny dla wszystkich odwiedzających kapliczkę.

Zobacz też

Błąd w przypisach: Znacznik <ref> zdefiniowany w <references> o nazwie „przypis” nie ma treści.

BŁĄD PRZYPISÓW

Linki zewnętrzne

Portal Ziemi Żarnowskiej

[1] NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 18 września 2008].

[2] ttps://www.academia.edu/4923899/Wczesnosredniowieczne_zaplecze_osadnicze_kosciola_w_Zarnowie_w_Poczatki_architektury_sakralnej_w_Polsce_Centralnej_red._L._Kajzer_Lodz-Warszawa_2013

[1]

[2]

@@ Linia 53: / Linia 53: @@
 }}
 </ref> na listę zabytków wpisane są obiekty:
-=== [[Kościół pw. św. Mikołaja w Żarnowie|Kościół parafialny pw. św. Mikołaja]] ===
+=== Kościół parafialny pw. św. Mikołaja ===
-W pierwszej  połowie XII wieku wzniesiono kościół z [[kamień cisowy|kamienia ciosowego]], przez wiele lat był on zmieniany i rozbudowywany, przetrwał do naszych czasów. Pomimo wielu zmian, na które starożytny kościół od czasu powstania był narażony, pozostała część zachodnia z pierwotną strukturą romańską jest nietknięta. Na pewno wieża łącząca się z frontem kościoła jest własnością zabytków romańskich.
+W pierwszej połowie XII wieku wzniesiono kościół z [[kamień cisowy|kamienia ciosowego]], kóry pomimo kolejnych przebudów zachował swoje pierwotne romańskie cechy architektoniczne w części zachodniej. Cechy romańskie ma także wieża łącząca się z frontem kościoła.
-Nawet opracowania bardziej ogólne, dotyczące [[romanizm w Polsce|sztuki romańskiej w Polsce]] wskazują na Żarnów. Ogromnym zainteresowaniem profesjonalistów cieszą się dwa komponenty części romańskiej, empora i okrągła wieża, która uchodzi za jedną z najlepiej utrzymanych w kraju.
+Nawet opracowania bardziej ogólne, dotyczące [[romanizm w Polsce|sztuki romańskiej w Polsce]] wskazują na Żarnów. Ogromnym zainteresowaniem profesjonalistów cieszą się dwa komponenty części romańskiej, empora i okrągła wieża, która uchodzi za jedną z najlepiej zachowanych w kraju.
-Kościół umiejscowiony jest na wzniesieniu dawnego podgrodzia. Za czasów [[Piastowie|Piastów]] obok kościoła przechodził bardzo ważny szlak drogowy od [[Sandomierz]]a do [[Wielkopolska|Wielkopolski]]. Zabudowania miasteczka, wznoszą się z południowej i zachodniej strony kościoła. Z części wschodniej widać pobliskie łąki oraz niedalekie lasy. Po stronie północnej od rzeczki [[Wąglanka|Wąglanki]], widać grodzisko o nieregularnym kształcie.
+Kościół zbudowano na dawnym podgrodziu grodu kasztelańskiego, który za czasów [[Piastowie|Piastów]] kontrolował ważny szlak drogowy od [[Sandomierz]]a do [[Wielkopolska|Wielkopolski]].
-W części romańskiej obecnie pierwsze przęsło nawy głównej to lokacyjnie nawa kościółka romańskiego. Ze ściany dawnej nawy, od strony południowej i północnej pozostały resztki. Sklepienie jest całe nowe z czasów rozbudowy w XX wieku. Gdy poszukiwano miejsc dla wiernych, starano się powiększyć przez przybudowanie kaplic. Udało się to jeszcze w czasach romańskich i dobudowano ją od strony północnej. W 1510 powstało piękne prezbiterium gotyckie od strony wschodniej, w południowej części wybudowano kaplice Matki Boskiej Różańcowej i św. Anny.
+W części romańskiej obecnie pierwsze przęsło nawy głównej to lokacyjnie nawa kościółka romańskiego. Ze ściany dawnej nawy, od strony południowej i północnej pozostały resztki. Sklepienie pochodzi z czasów rozbudowy w XX wieku. Gdy poszukiwano miejsc dla wiernych, starano się powiększyć wnętrze przez przybudowanie kaplic. Udało się to jeszcze w czasach romańskich i dobudowano ją od strony północnej. W 1510 powstało prezbiterium gotyckie od strony wschodniej, natomiast w południowej części wybudowano kaplice Matki Boskiej Różańcowej i św. Anny.
-Przez całe stulecia nie wprowadzano żadnych zmian w części zachodniej, jest to najbardziej interesująca część kościoła, poprzez swą wieżę z emporą jest bardzo charakterystyczna dla epoki romańskiej. Ma ona aż 18,5 metrów wysokości, w górnej części  grubość muru wynosi 0,80 m , a w dolnej 1,30 m. Pokryta jest stożkowym dachem z blachy miedzianej. Wewnątrz do połowy biegną kamienne [[schody]], kręcone spiralnie i stanowią przejście na [[empora|emporę]]. W wieży są dwa prostokątne okna romańskie i trzy ostrołukowe gotyckie oraz otwór zamknięty półkoliście nad szczytem dachu, jest to prawdopodobnie pamiątka po dawnej [[latryna|latrynie]]. Empora zachowała się prawie kompletnie. Z dołu przez otwór ostrołukowy wchodzi się na emporę kamiennymi schodami, z empory zaś na wieżę. W ścianie północnej zamurowany otwór drzwiowy stanowił przejście na galerię prowadzącą do pomieszczenia zamkowego. Inne źródła wskazują iż jest przebiciem nowożytnym, wychodzącym na poddasze dawnej przybudówki. Pierwotna [[balustrada]] nie istnieje dziś, jednak zachowały się dwa [[pilastr]]y przyścienne, które świadczą o zamiarze oddzielania empory od nawy za pomocą [[galeria arkadowa|galerii arkadowej]]. Zamysłu jednak tego nie wykonano. Cześć gotycka stanowi wschodnie ramię kościoła, w [[1510]] roku poszła pierwsza wzmianka, że romańską świątynię powiększono w dużym stopniu, poprzez dobudowanie od strony wschodniej gotyckiego [[prezbiterium]]. Zbudowane na planie prostokąta, ułożonego w szychty. Bogate sklepienie trójprzęsłowe, gwieździste żebrowane. Żebra połączone ze wspornikami stożkowymi zakończone dzbanuszkiem lub wazonikiem. Wbudowane dwa okna ostrołukowe wyposażone w nowoczesne witraże. Ścianę północną ożywiają drzwi od dawnej [[zakrystia|zakrystii]], a obecnie kaplicy Matki Bożej Częstochowskiej. W szczycie ściany wschodniej widać tarcze z herbami Habdank, Poraj i Lis zaś w południowej tarcza z herbem Wąż. Wszystkie są z godłami biskupimi. Herb Wąż odnosi się do Stanisław Przyłęckiego plebana żarnowskiego, Poraj do dziedzica Dłużniewic Andrzeja Róży Boryszowskiego.
+Przez całe stulecia nie wprowadzano żadnych zmian w części zachodniej, która jest to najbardziej interesującą częścią kościoła i poprzez swą wieżę z emporą jest bardzo charakterystyczna dla epoki romańskiej. Wieża ma 18,5 metrów wysokości, w górnej części  grubość muru wynosi 0,80 m , a w dolnej 1,30 m. Pokryta jest stożkowym dachem z blachy miedzianej. Wewnątrz do połowy biegną kamienne [[schody]], kręcone spiralnie i stanowią przejście na [[empora|emporę]]. W wieży są dwa prostokątne okna romańskie i trzy ostrołukowe gotyckie oraz otwór zamknięty półkoliście nad szczytem dachu, jest to prawdopodobnie pamiątka po dawnej [[latryna|latrynie]]. Empora zachowała się prawie kompletnie. Z dołu przez otwór ostrołukowy wchodzi się na emporę kamiennymi schodami, z empory zaś na wieżę. W ścianie północnej zamurowany otwór drzwiowy stanowił przejście na galerię prowadzącą do pomieszczenia zamkowego. Inne źródła wskazują iż jest przebiciem nowożytnym, wychodzącym na poddasze dawnej przybudówki. Pierwotna [[balustrada]] nie istnieje dziś, jednak zachowały się dwa [[pilastr]]y przyścienne, które świadczą o zamiarze oddzielania empory od nawy za pomocą [[galeria arkadowa|galerii arkadowej]]. Zamysłu jednak tego nie wykonano. Cześć gotycka stanowi wschodnie ramię kościoła, z [[1510]] roku pochodzi pierwsza wzmianka, że romańską świątynię powiększono poprzez dobudowanie od strony wschodniej gotyckiego [[prezbiterium]]. Zbudowane je na planie prostokąta, ułożonego w szychty. Bogate sklepienie trójprzęsłowe, gwieździste żebrowane. Żebra połączone ze wspornikami stożkowymi zakończone dzbanuszkiem lub wazonikiem. Wbudowane dwa okna ostrołukowe wyposażone w nowoczesne witraże. Ścianę północną ożywiają drzwi od dawnej [[zakrystia|zakrystii]], a obecnie kaplicy Matki Bożej Częstochowskiej. W szczycie ściany wschodniej widać tarcze z herbami [[Habdank]], [[Poraj]] i [[Lis]] zaś w południowej tarcza z herbem [[Wąż]]. Wszystkie są z godłami biskupimi. Herb Wąż odnosi się do Stanisław Przyłęckiego plebana żarnowskiego, Poraj do dziedzica Dłużniewic Andrzeja Róży Boryszowskiego.
 [[Plik:Kosciolzarnow3.jpg|thumb|200px|Kościół św. Mikołaja]]
-Habdankiem pieczętował się [[Jan Konarski]], biskup krakowski, który jest związany pokrewieństwem z okolicami Żarnowa. Część neogotycką zaprojektował profesor [[Stefan Szyller]]. Jest to [[układ bazylikowy]], zespół trzech naw, gdzie nawa główna, środkowa jest znacznie wyższa i potężniejsza od pozostałych bocznych. Posiada dodatkowe oświetlenie oknami z naw bocznych. Ksiądz Jan Wencel zaprojektował aby nie było okien w nawie środkowej. Kierował się uzyskaniem średniowiecznego półmroku nawy głównej oraz tym że okna mogłyby osłabić wytrzymałość ścian na ciśnienie sklepienie. Wszystko pokryto dwuspadowym dachem.
+Habdankiem pieczętował się [[Jan Konarski]], biskup krakowski, który jest związany pokrewieństwem z okolicami Żarnowa. Część neogotycką zaprojektował profesor [[Stefan Szyller]]. Jest to [[układ bazylikowy]], zespół trzech naw, gdzie nawa główna, środkowa jest znacznie wyższa i potężniejsza od pozostałych bocznych. Posiada dodatkowe oświetlenie oknami z naw bocznych. Ksiądz Jan Wencel zaprojektował aby nie było okien w nawie środkowej. Kierował się uzyskaniem średniowiecznego półmroku nawy głównej oraz tym, że okna mogłyby osłabić wytrzymałość ścian na ciśnienie sklepienie. Wszystko pokryto dwuspadowym dachem.
+Zabudowania miasteczka wznoszą się z południowej i zachodniej strony kościoła. Z części wschodniej widać pobliskie łąki oraz niedalekie lasy. Po stronie północnej od rzeczki [[Wąglanka|Wąglanki]], widać grodzisko o nieregularnym kształcie.
 === Góra Szwedzka ===
+W centrum Żarnowa znajduję się średniowieczne grodzisko funkcjonujące od końca X do połowy XIII wieku<ref>https://www.academia.edu/4923899/Wczesnosredniowieczne_zaplecze_osadnicze_kosciola_w_Zarnowie_w_Poczatki_architektury_sakralnej_w_Polsce_Centralnej_red._L._Kajzer_Lodz-Warszawa_2013</ref>.
-W centrum Żarnowa znajduję się bardzo ważny element założenia miasteczka Żarnów – wczesnośredniowieczne grodzisko.
-Na początku było ono oddzielone od wzgórza kościelnego ogrodzeniem z potężną zabudową. Stał tam [[zamek]] kasztelana żarnowskiego. Archeologowie twierdzili, że była to drewniano – ziemna ciężko dostępna budowla obronna. Wokół grodu wykopana była głęboka fosa. Współcześnie grodzisko nosi nazwę [[Góra Szwedzka|Góry Szwedzkiej]], dlatego że z przekazów historycznych można wyczytać iż król [[Jan II Kazimierz Waza|Jan Kazimierz]] obserwował ze szczytu przebieg bitwy w 1655 roku. Wraz z nim do Żarnowa przybyła polska armia licząca 12000 żołnierzy.
+Na początku było ono oddzielone od wzgórza kościelnego ogrodzeniem z potężną zabudową. Stał tam [[zamek]] kasztelana żarnowskiego. Archeologowie twierdzili, że była to drewniano-ziemna budowla obronna. Wokół grodu wykopana była głęboka fosa. Współcześnie grodzisko nosi nazwę [[Góra Szwedzka|Góry Szwedzkiej]], dlatego że z przekazów historycznych można wyczytać iż król [[Jan II Kazimierz Waza|Jan Kazimierz]] obserwował ze szczytu przebieg bitwy w 1655 roku. Wraz z nim do Żarnowa przybyła polska armia licząca 12 tys. żołnierzy.
 [[Plik:Mierzinazarnow.jpg|thumb|200px|Góra Szwedzka]]
-Na samym szczycie Szwedzkiej Góry w dniu [[3 maja]] [[1923]] roku stanął kamienny pomnik, z godłem polskim, krzyżem oraz aniołem pokoju, powstał na cześć bojowników walczących o wolność ojczyzny w latach 1831, 1848, 1863, 1918, 1929. Ktoś sprofanował pomnik, ścierając datę 1920. Co roku w dniach 3 maja i 11 listopada żarnowscy mieszkańcy oddają hołd poległym za wolność ojczyzny.
+Na samym szczycie Szwedzkiej Góry w dniu [[3 maja]] [[1923]] roku stanął kamienny pomnik, z godłem polskim, krzyżem oraz aniołem pokoju, który powstał na cześć bojowników walczących o wolność ojczyzny w latach 1831, 1848, 1863, 1918, 1929. Ktoś sprofanował pomnik, ścierając datę 1920. Co roku w dniach 3 maja i 11 listopada żarnowscy mieszkańcy oddają hołd poległym za wolność ojczyzny.
 === Śródmieście dawnego miasta ===
-Początkiem Żarnowa był starożytny gród znajdujący się na bardzo wysokim nasypie o podstawie kolistej, jej średnica wynosiła 50 m. Wokół grodu biegła głęboka fosa, zasilana wodami rzeki [[Scepa|Scepy]]. Prawdopodobnie mieściła się tu siedziba książąt plemiennych, z której wywodził się możnowładca Odrowąż [[Prandota Stary]] (dynasta kasztelański) i jego potomkowie: Iwo i [[Jan Prandota|Jan]], biskupi krakowscy, którzy żyli w XII wieku. Żarnów w średniowieczu leżał na jednym z głównych szlaków z [[Wielkopolska|Wielkopolski]] na [[Stara Ruś|Ruś]]. Właśnie tą trasą podróżowali kupcy na wschód. Osada miała ogromne znaczenie handlowe, o którym świadczy herb przyozdobiony w srebrną misę i pięć złotych kłosów Na temat nazwy tego wczesnośredniowiecznego grodu istnieje wiele legend, zazwyczaj mówi się o dwóch hipotezach. Pierwsza sugeruje nazwę Żarnów od niepamiętnych czasów istniejącego ośrodka kamieniarskiego (Sygut 1996). Funkcjonował silny ośrodek i wyrabiano tutaj żarna z miejscowego [[piaskowiec|piaskowca]] stąd nazwa Żarnów. Drugą hipoteza wskazuje na nazwę kulturową oznaczającą miejsce żarne (wyżarzony las), czyli obszar wypalony w puszczańskiej kniei, przeznaczony pod uprawy i intensywne zasiedlenie.
+Początkiem Żarnowa był średniowieczny gród znajdujący się na bardzo wysokim nasypie o podstawie kolistej, którego średnica wynosiła 50 m. Wokół grodu biegła głęboka fosa, zasilana wodami rzeki [[Scepa|Scepy]]. Prawdopodobnie mieściła się tu siedziba książąt plemiennych, z której wywodził się możnowładca Odrowąż [[Prandota Stary]] (dynasta kasztelański) i jego potomkowie: Iwo i [[Jan Prandota|Jan]], biskupi krakowscy, którzy żyli w XII wieku. Żarnów w średniowieczu leżał na jednym z głównych szlaków z [[Wielkopolska|Wielkopolski]] na [[Stara Ruś|Ruś]]. Właśnie tą trasą podróżowali kupcy na wschód. Osada miała ogromne znaczenie handlowe, o którym świadczy herb przyozdobiony w srebrną misę i pięć złotych kłosów. Na temat nazwy tego wczesnośredniowiecznego grodu istnieje wiele legend, zazwyczaj mówi się o dwóch hipotezach. Pierwsza sugeruje nazwę Żarnów od niepamiętnych czasów istniejącego ośrodka kamieniarskiego (Sygut 1996). Funkcjonował silny ośrodek i wyrabiano tutaj żarna z miejscowego [[piaskowiec|piaskowca]] stąd nazwa Żarnów. Drugą hipoteza wskazuje na nazwę kulturową oznaczającą miejsce żarne (wyżarzony las), czyli obszar wypalony w puszczańskiej kniei, przeznaczony pod uprawy i intensywne zasiedlenie.
 === Drewniana dzwonnica z I polowy XIX wieku ===
 [[Plik:Żarnów, drewniana dzwonnica.jpg|thumb|200px|Dzwonnica]]
-Drewniana dzwonnica pochodząca z połowy XIX wieku w Żarnowie słynęła z krystalicznego dźwięku dzwonów, z których najstarsze pochodziły z [[1533]] i [[1731]] roku. Zostały one zrabowane przez hitlerowców. Ogromna budowla stoi na placu kościelnym. Dziś już tylko spełnia funkcje zabytku, którego każdy może podziwiać zarówno na zewnątrz jak i w środku.
+Drewniana dzwonnica pochodząca z połowy XIX wieku w Żarnowie słynęła z krystalicznego dźwięku dzwonów, z których najstarsze pochodziły z [[1533]] i [[1731]] roku. Zostały one zrabowane przez hitlerowców. Budowla stoi na placu kościelnym. Dziś już tylko spełnia funkcje zabytku, którego każdy może podziwiać zarówno na zewnątrz jak i w środku.
 === Kapliczka choleryczna ===
-Na placu 900 – lecia w 1864 roku wzniesiono kapliczkę za sprawą żarnowianina [[Mikołaj Milak|Mikołaja Milaka]]. Zbudowano ją w podziękowaniu za uratowanie mieszkańców w czasie wielkiej epidemii cholery. Za patronkę tej oryginalnej kapliczki wybrano świętą Rozalię.
+Na placu 900–lecia w 1864 roku wzniesiono kapliczkę za sprawą żarnowianina [[Mikołaj Milak|Mikołaja Milaka]]. Zbudowano ją w podziękowaniu za uratowanie mieszkańców w czasie wielkiej epidemii cholery. Za patronkę tej oryginalnej kapliczki wybrano świętą Rozalię.
 W 2009 roku został gruntowanie zmodernizowany układ komunikacyjny na skrzyżowaniu ulicy Szerokiej, Koneckiej, 17 Stycznia a przede wszystkim na Placu 900-lecia. Rozebrano stara kapliczkę 7 maja 2009 roku przestała istnieć, została zdemontowana.
 Żarnowianie byli bardzo związani z tym miejscem. Mimo wielu podejmowanych prób, wzmożonego zainteresowania mediów i interwencji u władz różnych szczebli, historycznej kapliczki św. Rozalii nie udało się uratować. Jej konstrukcja w żaden sposób nie pozwalała na przeniesienie w inne miejsce, każda próba przesunięcia groziła rozpadnięciem się ścian. Podjęto jedyną słuszną decyzję o budowie nowej kapliczki, a rozbiórka starej była nieunikniona, ze względu na modernizację dróg. W krótkim czasie zbudowano nową kapliczkę św. Rozalii, którą wiernie odwzorowano na tej starej, historycznej, która od dawien dawna stała na rozstaju dróg do Kielc oraz Końskich. Obecnie stoi w pewnym oddaleniu od jezdni, a jej otoczenie zostało z wielkim gustem zaprojektowane i starannie wykonane. Cały teren jest oświetlony i całkowicie bezpieczny dla wszystkich odwiedzających kapliczkę.
+{{Przypisy}}
 == Zobacz też ==

Miasto	Żarnów
Wsie	Adamów Afryka Antoniów Bronów Budków Chełsty Dąbie Dłużniewice Grębenice Jasion Kamieniec Klew Klew-Kolonia Ławki Malenie Malków Marcinków Miedzna Murowana Młynek Myślibórz Nadole Niemojowice Nowa Góra Paszkowice Pilichowice Poręba Ruszenice Ruszenice-Kolonia Siedlów Sielec Skórkowice Skumros Soczówki Straszowa Wola Tomaszów Topolice Trojanowice Widuch Wierzchowisko Zdyszewice Żarnów
Integralne części wsi	Chorzew Czersko Dwór (Myślibórz) Dwór (Skórkowice) Emilin Fryszerka Gajówka Marcinków Gajówka Myślibórz Górki Niemojowskie Górna Kolonia Górna Wieś Łysa Góra Miedzna Bankowa Niemojowice-Kolonia Niwa Odrowąż Olszyna Piaski Pod Górami Pod Lasem Pod Modrzewiną Podgaje Zalesie
Dawne miejscowości	Dorobna Wieś Tresta Wesoła

Przynależność wojewódzka	gubernia radomska (1867–1915) woj. kieleckie (II RP) (1919–39) woj. łódzkie (II RP) (1939) woj. łódzkie (1945–50) woj. kieleckie (1950–75)
Miasta	Białaczów (do 1870) Drzewica (do 1870) Gielniów (do 1870) Klwów (do 1870) Odrzywół (do 1870) Opoczno Przysucha (do 1870) Skrzynno (do 1870) Żarnów (do 1870)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Aleksandrów (od 1973) Białaczów Białobrzegi (od 1973) Drzewica (od 1870) Goździków (1870–1954) Janków (do 1954) Klwów (1870–1954) Krzczonów (do 1954) Kuniczki (do 1954) Machory (do 1954) Mniszków (od 1973) Niewierszyn (do 1954) Odrzywół (od 1973) Opoczno Ossa (do 1954) Owczary (do 1954) Paradyż (od 1973) Poświętne (od 1973) Przysucha (do 1954) Radonia (do 1954) Radzice (do 1870) Rusinów (do 1954) Skrzyńsko (do 1954) Sławno (od 1973) Smogorzów (do 1870) Studzianna (do 1954) Stużno (do 1954) Sulgostów (do 1870) Sworzyce (do 1927 →) Topolice (1870–1954) Trojanowice (do 1870) Unewel (do 1954) Wielka Wola (do 1954) Zajączków (do 1954) Żarnów (od 1973)
Gromady (1954–72)	Aleksandrów (1954–72) Białaczów (1954–72) Białobrzegi (1954–72) Bieliny (1954–55 →) Błogie Szlacheckie (1954–72) Bronów (1954–58) Brudzewice (1954–59) Brzustów (1954–72) Bukowiec I (Bukowiec Opoczyński) (1954–72) Bukowiec II (Bukowiec nad Pilicą) (1954–72) Dąbrowa I (1954–59) Dąbrowa II (Dąbrowa nad Czarną) (1954–72) Dęba (1954–59) Dłużniewice (1954–59) Domaszno (1954–55 → i ← 1956–59) Drzewica (1954–72) Gawrony (1954–68) Gielniów (1954–55 →) Gliniec (1954–55 →) Goździków (1954–55 →) Jelnia (1954–61) Kamienna Wola (1954–72) Kamień (1954–59) Karwice (1954–59) Klwów (1954–61 →) Kozenin (1954–59) Kozłowiec (1954–55 →) Kraszków (1954–72) Kraśnica (1954–72) Libiszów (1954–68) Machory (1954–61) Marcinków (1954–72) Miedzna Drewniana (1954–59) Mniszków (1954–72) Myślakowice (1959–72) Nieznamierowice (1954–55 →) Odrzywół (1954–72) Ogonowice (1954–61) Opoczno (1961–72) Ossa (1954–59) Paradyż (1954–72) Petrykozy (1954–72) Podklasztorze (1954–72) Poświętne (1961–72) Prymusowa Wola (1954–68) Przystałowice (1954–55 →) Przysucha (1954–55 →) Psary (1954–59) Radzice (1954–72) Rozwady (1954–59) Rożenek (1954–59) Rusinów (1954–55 →) Ruszenice (1954–59) Sady (1954–55 →) Siucice (1954–59) Skórkowice (1954–72) Skronina (1954–59) Skrzynno (1954–55 →) Skrzyńsko (1954–55 →) Sławno (1954–72) Smardzewice (1954–72) Smogorzów (1954–55 →) Stawowice (1954–59) Straszowa Wola (1954–72) Studzianna (1954–61) Sulgostów (1954–55 →) Szadkowice (1954–72) Topolice (1954–59) Twarda (1954–61) Wola Załężna (1954–59) Wójcin (1954–72) Wygnanów (1954–59) Żarnów (1954–72)