Łysa Góra (Góry Świętokrzyskie): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
int. |
→Sanktuarium na Świętym Krzyżu: drobne merytoryczne |
||
| Linia 50: | Linia 50: | ||
[[Plik:Cmentarz Łysiec.JPG|thumb|250px|Cmentarz jeńców radzieckich]] |
[[Plik:Cmentarz Łysiec.JPG|thumb|250px|Cmentarz jeńców radzieckich]] |
||
[[Plik:Gory Swietokrzyskie, Lysa Gora ze Starej Slupi 1.jpg|thumb|250px|Widok na Łysą Górę ze [[Stara Słupia|Starej Słupi]]]] |
[[Plik:Gory Swietokrzyskie, Lysa Gora ze Starej Slupi 1.jpg|thumb|250px|Widok na Łysą Górę ze [[Stara Słupia|Starej Słupi]]]] |
||
Według legendy [[opactwo]] [[benedyktyni|benedyktyńskie]] założył [[Bolesław I Chrobry]] w 1006 r. Od XIV w. nazywane Świętym Krzyżem, jako że przechowywane są tu [[świętokrzyskie relikwie drzewa krzyża świętego|relikwie drzewa krzyża świętego]], na którym miał umrzeć [[Jezus Chrystus]], podarowane w XI w. przez [[święty Emeryk|św. Emeryka]], syna [[Stefan I Święty|Stefana I]], króla węgierskiego. Odtąd stało się jednym z najważniejszych polskich [[sanktuarium|sanktuariów]] i celem licznych [[pielgrzymka|pielgrzymek]]. |
Według legendy [[opactwo]] [[benedyktyni|benedyktyńskie]] założył [[Bolesław I Chrobry]] w 1006 r. Od XIV w. nazywane Świętym Krzyżem, jako że przechowywane są tu [[świętokrzyskie relikwie drzewa krzyża świętego|relikwie drzewa krzyża świętego]], na którym miał umrzeć [[Jezus Chrystus]], podarowane w XI w. przez [[święty Emeryk|św. Emeryka]], syna [[Stefan I Święty|Stefana I]], króla węgierskiego. Odtąd stało się jednym z najważniejszych polskich [[sanktuarium|sanktuariów]] i celem licznych [[pielgrzymka|pielgrzymek]]. W okresie panowania dynastii Jagiellonów, było to najważniejsze sanktuarium religijne w Królestwie Polskim. Siedmiokrotnie odwiedzał je [[Władysław Jagiełło]], dziesięciokrotnie przebywał w klasztorze był król [[Kazimierz Jagiellończyk]], sześciokrotnie król [[Zygmunt Stary]], trzykrotnie król [[Zygmunt August]]. |
||
Opactwo w ciągu swej historii było kilkakrotnie rabowane i niszczone. Podupadało i podnosiło się z upadku dzięki hojnym fundatorom. Dopiero kasata zakonu po [[rozbiory Polski|rozbiorach]] przyniosła najwięcej zniszczeń. W 1819 na mocy dekretu prymasa, na podstawie bulli papieża [[Pius VII|Piusa VII]], zabudowania opactwa przekazano skarbowi [[Królestwo Kongresowe|Królestwa Polskiego]]. Znajdujące się w ruinie budynki opactwa carskie władze rosyjskie przekształciły w 1864 w ciężkie więzienie, które istniało tu do 1939 (od 1918 jako polskie więzienie, odbywali w nim karę m.in. [[Sergiusz Piasecki]] i [[Stepan Bandera]]). Uważane było za najcięższe wiezienie w Polsce, dla szczególnie niebezpiecznych przestępców. 20 września 1925 doszło tam do buntu i próby ucieczki 17 więźniów, którzy zdobyli broń. Bunt zdławiono, zginęło 6 buntowników, jeden niezaangażowany więzień i jeden strażnik<ref name="bunt">Piotr Bąblewski, ''Bunt w Więzieniu Ciężkim na Świętym Krzyżu, w: ''Zakazana Historia, nr 3/listopad 2013, s. 22-26. |
Opactwo w ciągu swej historii było kilkakrotnie rabowane i niszczone. Podupadało i podnosiło się z upadku dzięki hojnym fundatorom. Dopiero kasata zakonu po [[rozbiory Polski|rozbiorach]] przyniosła najwięcej zniszczeń. W 1819 na mocy dekretu prymasa, na podstawie bulli papieża [[Pius VII|Piusa VII]], zabudowania opactwa przekazano skarbowi [[Królestwo Kongresowe|Królestwa Polskiego]]. Znajdujące się w ruinie budynki opactwa carskie władze rosyjskie przekształciły w 1864 w ciężkie więzienie, które istniało tu do 1939 (od 1918 jako polskie więzienie, odbywali w nim karę m.in. [[Sergiusz Piasecki]] i [[Stepan Bandera]]). Uważane było za najcięższe wiezienie w Polsce, dla szczególnie niebezpiecznych przestępców. 20 września 1925 doszło tam do buntu i próby ucieczki 17 więźniów, którzy zdobyli broń. Bunt zdławiono, zginęło 6 buntowników, jeden niezaangażowany więzień i jeden strażnik<ref name="bunt">Piotr Bąblewski, ''Bunt w Więzieniu Ciężkim na Świętym Krzyżu, w: ''Zakazana Historia, nr 3/listopad 2013, s. 22-26. |
||
Wersja z 13:00, 24 mar 2015
 Widok na Łysą Górę z okolic Starej Słupi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Pasmo | |
| Wysokość |
594,3 m n.p.m. |
Położenie na mapie Polski  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|} | |
Łysa Góra (pot.[1] albo daw.[2] Łysiec; Święty Krzyż[2]) – szczyt o wysokości 594,3 m n.p.m.[1] w Górach Świętokrzyskich, położony we wschodniej części pasma Łysogór, objęty ochroną w ramach Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Drugi szczyt (po Łysicy) pod względem wysokości w tych górach. Zbudowany z piaskowców kwarcytowych zwanych niezbyt precyzyjnie „kwarcytami” i łupków kambryjskich.
Na szczycie znajdują się: skalne rumowisko, charakterystyczne dla Gór Świętokrzyskich, tzw. gołoborze, ścisły rezerwat przyrody obejmujący las jodłowo-bukowy, pozostałości wału kultowego przedchrześcijańskiego miejsca kultu, klasztor Misjonarzy Oblatów M.N. oraz muzeum parku narodowego (w jednym ze skrzydeł opactwa pobenedyktyńskiego) oraz Radiowo-Telewizyjne Centrum Nadawcze Święty Krzyż o wysokości 157 m.
Szlaki turystyczne
Łysa Góra stanowi węzeł szlaków turystycznych w tym regionie. Rozpoczyna się tu niebieski szlak turystyczny prowadzący do Pętkowic. Przez górę przechodzi 
Główny Szlak Świętokrzyski im. Edmunda Massalskiego z Gołoszyc do Kuźniaków.
Ośrodek kultu religii Słowian
Łysa Góra stanowiła w okresie wczesnego średniowiecza prawdopodobnie ośrodek kultu związanego z religią Słowian.
Jego pozostałością jest wał kultowy, otaczający partię szczytową wzniesienia. Składa się on z dwóch części, mających kształt podkowy. Ich łączna długość wynosi ok. 1,5 km, a wysokość dochodzi do 2 m (obj. około 32 tys. m³ kamienia[3]). Usypane zostały prawdopodobnie w IX-X w. z występujących tu licznie bloków kwarcytu. Zachowało się także wejście do wnętrza wału, tuż przy drodze z Nowej Słupi. Prace nad budową wału przerwano po przyjęciu chrześcijaństwa.
Przekazy kronikarzy mówią o trzech bóstwach, które miały być czczone na górze. Interesujące jest, że wybudowanej na tym miejscu świątyni chrześcijańskiej nadano wezwanie Trójcy Świętej.
Do dziś istnieją legendy o odbywających się na szczycie góry sabatach czarownic.
Sanktuarium na Świętym Krzyżu
Według legendy opactwo benedyktyńskie założył Bolesław I Chrobry w 1006 r. Od XIV w. nazywane Świętym Krzyżem, jako że przechowywane są tu relikwie drzewa krzyża świętego, na którym miał umrzeć Jezus Chrystus, podarowane w XI w. przez św. Emeryka, syna Stefana I, króla węgierskiego. Odtąd stało się jednym z najważniejszych polskich sanktuariów i celem licznych pielgrzymek. W okresie panowania dynastii Jagiellonów, było to najważniejsze sanktuarium religijne w Królestwie Polskim. Siedmiokrotnie odwiedzał je Władysław Jagiełło, dziesięciokrotnie przebywał w klasztorze był król Kazimierz Jagiellończyk, sześciokrotnie król Zygmunt Stary, trzykrotnie król Zygmunt August.
Opactwo w ciągu swej historii było kilkakrotnie rabowane i niszczone. Podupadało i podnosiło się z upadku dzięki hojnym fundatorom. Dopiero kasata zakonu po rozbiorach przyniosła najwięcej zniszczeń. W 1819 na mocy dekretu prymasa, na podstawie bulli papieża Piusa VII, zabudowania opactwa przekazano skarbowi Królestwa Polskiego. Znajdujące się w ruinie budynki opactwa carskie władze rosyjskie przekształciły w 1864 w ciężkie więzienie, które istniało tu do 1939 (od 1918 jako polskie więzienie, odbywali w nim karę m.in. Sergiusz Piasecki i Stepan Bandera). Uważane było za najcięższe wiezienie w Polsce, dla szczególnie niebezpiecznych przestępców. 20 września 1925 doszło tam do buntu i próby ucieczki 17 więźniów, którzy zdobyli broń. Bunt zdławiono, zginęło 6 buntowników, jeden niezaangażowany więzień i jeden strażnik[4]. Już w 1936 przybyli tu zakonnicy Misjonarze Oblaci Maryi Niepokalanej, którzy przejęli część klasztoru. Wybuch wojny przerwał jednak prace nad odrodzeniem klasztoru. Podczas wojny Niemcy utworzyli tu obóz zagłady jeńców radzieckich. Liczbę ofiar szacuje się na 7–8 tysięcy, a ich zbiorowa mogiła znajduje się na polanie pod szczytem. W 1961 budynki po więzieniu przejął Świętokrzyski Park Narodowy. Aktualnie w części budynku mieści się nowicjat Zgromadzenia Misjonarzy Oblatów M.N.
Zespół opactwa pobenedyktyńskiego obejmuje czworobok budynków klasztornych z XIV-XV w. wraz z wirydarzem i krużgankiem, wczesnobarokową kaplicą Oleśnickich oraz poźnobarokowo-klasycystycznym kościołem. Kościół oryginalnie miał wieżyczkę, która uległa zniszczeniu, w czasie działań wojennych. Od zachodu przylega wczesnobarokowe skrzydło (obecnie Muzeum Przyrodniczo-Leśne ŚPN), a od wschodu barokowa dzwonnica i brama z XVIII w.
W krypcie kaplicy Oleśnickich złożone jest zmumifikowane ciało, które przypisywano przez długi okres Jeremiemu Wiśniowieckiemu; badania naukowe zwłok z 1980 roku ostatecznie wykluczyły, aby należały one do księcia[5]. Szczątki są dostępne do oglądania. W podziemiach na uwagę zasługują, również eksponowane, zmumifikowane zwłoki nieznanego powstańca styczniowego z 1863 r.
W czerwcu 2006 r. na Świętym Krzyżu, na tysiąclecie istnienia klasztoru odbył się cykl imprez Świętokrzyskie Milenium, odwołujący się do tradycji benedyktyńskich.
Od opactwa pochodzi nazwa Gór Świętokrzyskich oraz województwa świętokrzyskiego.
Zobacz też
- ↑ a b cyt. „Łysa Góra (Łysiec)” – Arkusz M-34-43-A-c-3 (Huta Stara). Mapa topograficzna Polski 1:10 000. Warszawa: Główny Geodeta Kraju, 2001. ISBN 8323921415
- ↑ a b Łysa Góra w encyklopedii PWN. PWN. [dostęp 2013-10-14].
- ↑ Paweł Jasienica, Polska Piastów, PIW 1985, str.27.
- ↑ Piotr Bąblewski, Bunt w Więzieniu Ciężkim na Świętym Krzyżu, w: Zakazana Historia, nr 3/listopad 2013, s. 22-26. Agnieszka Gołębiowska, Tragiczny bunt na Świętym Krzyżu, "Gazeta Wyborcza Kielce" z 31 stycznia 2014, s.4
- ↑ Kienzler Iwona, Mroczne karty historii Polski, Warszawa 2012, ISBN 978-83-11-12714-2, s. 204-205
Linki zewnętrzne
- Święty Krzyż – Klasztor i nowicjat Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej
- Łysa góra, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 852.
