Tatankacephalus

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tatankacephalus
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

zauropsydy

Podgromada

diapsydy

Infragromada

archozauromorfy

Nadrząd

dinozaury

Rząd

dinozaury ptasiomiedniczne

Podrząd

tyreofory

Infrarząd

ankylozaury

Rodzina

Ankylosauridae/Nodosauridae?

Rodzaj

Tatankacephalus
W. Parsons & K. Parsons, 2009

Gatunki
  • T. cooneyorum W. Parsons & K. Parsons, 2009

Tatankacephalusrodzaj dinozaura ptasiomiednicznego z grupy Ankylosauria żyjącego w późnej kredzie na terenach Ameryki Północnej. Jego skamieniałości odnaleziono w datowanych na późny apt-wczesny alb osadach formacji Cloverly w centralnej Montanie. Jest jedynym oprócz Sauropelta edwardsorum ankylozaurem, którego szczątki odkryto na terenie formacji Cloverly.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Tatankacephalus był średniej wielkości ankylozaurem – całkowitą długość jego czaszki szacuje się na około 32 cm. Do cech charakterystycznych Tatankacephalus cooneyorum należy m.in. niesegmentowany, powiększony grzebień karkowy. Maksymalna szerokość czaszki wynosiła około 75% szacowanej długości czaszki – czaszka dłuższa niż szersza jest wśród tyreoforów cechą typową dla stegozaurów i nodozaurów, jednak występuje również u niektórych przedstawicieli Ankylosauridae, takich jak Gastonia i Shamosaurus. Szwy kości otaczających puszkę mózgową były połączone, co sugeruje, że osobnik, którego kości odnaleziono, osiągnął pełne rozmiary. Otwór wielki był zwrócony ku tyłowi i dołowi, co wskazuje, iż za życia Tatankacephalus trzymał głowę zwróconą lekko ku dołowi, podobnie jak m.in. Pawpawsaurus. Odkryto kilka zębów Tatankacaphalus, przypominających budową zęby prikonodona – dinozaura należącego prawdopodobnie do Nodosauridae. Odnaleziono także dwie niekompletne osteodermy, jednak niemożliwe jest ocenienie, z którego miejsca ciała pochodzą[1].

Filogeneza[edytuj | edytuj kod]

Według przeprowadzonej przez Williama Parsonsa i Kristen Parsons analizy filogenetycznej Tatankacephalus jest bazalnym ankylozaurydem spokrewnionym najbliżej z gastonią. Gastonia i Tatankacephalus tworzą klad siostrzany dla Tsagantegia oraz politomii obejmującej pinakozaury, talarura, Tianzhenosaurus, tarchię, sajchanię oraz klad, do którego należą Ankylosaurus i Euoplocephalus. Parsonsowie stwierdzili, iż Tatankacephalus znajduje się na drzewie filogenetycznym w pozycji pośredniej pomiędzy bardziej bazalnymi ankylozaurami a późnokredowymi przedstawicielami Ankylosauridae[1]. Z kolei według analizy kladystycznej przeprowadzonej przez Richarda Thompsona i współpracowników (2012) Tatankacephalus był przedstawicielem Nodosauridae. Na drzewie ścisłej zgodności wygenerowanym na podstawie 4248 najbardziej oszczędnych drzew Tatankacephalus jest w nierozwikłanej politomii z wszystkimi innymi przedstawicielami Nodosauridae, natomiast na drzewie zgodności wygenerowanym metodą 50% majority rule consensus Tatankacephalus jest w nierozwikłanej politomii z gatunkiem "Polacanthus" rudgwickensis, kladem obejmującym rodzaje Polacanthus, Peloroplites, Gastonia, Gargoyleosaurus i Hoplitosaurus oraz z kladem obejmującym wszystkich pozostałych przedstawicieli Nodosauridae poza najbardziej bazalnymi rodzajami Anoplosaurus, Hylaeosaurus, Mymoorapelta i Antarctopelta[2].

Historia odkryć[edytuj | edytuj kod]

Podczas ekspedycji prowadzonych do Middle Dome Region odkryto liczne szczątki owodniowcówżółwia, przedstawicieli Crocodyliformes, cztery deinonychy, zęby dużego teropoda, przypominające te akrokantozaura, trzy niezidentyfikowane kręgi zauropodów, zęby podobne do zębów pleurocela, młodego i dorosłego tenontozaura, szczątki zauropelty oraz nowego dla nauki gatunku ankylozaura. Skamieniałości odkryto w czerwonych mułowcach, w dolnej partii formacji Cloverly, około kilometra na zachód od stanowiska, w którym odnaleziono szczątki mikrowenatora. We wczesnej kredzie było to środowisko lądowe, poprzecinane wolno płynącymi, meandrującymi strumykami. W 1996 odkryto pięć dużych fragmentów czaszki, zaś w latach 1997–1998 – kilka kości czaszki, niekompletne żebra i osteodermy należące do nieopisanego wcześniej ankylozaura. Wszystkie te szczątki odnaleziono w odległości nie większej niż trzy metry, nie odkryto także dwóch takich samych elementów, co sugeruje, że należą one do jednego osobnika. Gatunek ten został ostatecznie opisany w 2009 roku przez Kristen Parsons i Williama Parsonsa[1] – nauczyciela pracującego w South Wales w stanie Nowy Jork oraz ilustratora związanego z Buffalo Museum of Science[3]. Nazwa rodzajowa Tatankacephalus pochodzi od słów Tatanka, oznaczającego bizona w języku Oglala, oraz łacińskiego cephalus („głowa”) i odnosi się do zbliżonych proporcji czaszki bizona i Tatankacephalus. Nazwa gatunkowa cooneyorum honoruje rodzinę Johna Patricka Cooneya[1].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d William L. Parsons, Kristen M. Parsons. A new ankylosaur (Dinosauria: Ankylosauria) from the Lower Cretaceous Cloverly Formation of central Montana. „Canadian Journal of Earth Sciences”. 46 (10), s. 721–738, 2009. DOI: 10.1139/E09-045. (ang.). 
  2. Richard S. Thompson, Jolyon C. Parish, Susannah C. R. Maidment i Paul M. Barrett. Phylogeny of the ankylosaurian dinosaurs (Ornithischia: Thyreophora). „Journal of Systematic Palaeontology”. 10 (2), s. 301-312, 2012. DOI: 10.1080/14772019.2011.569091. (ang.). 
  3. New dinosaur species from Montana. Buffalo Museum of Science. [dostęp 2009-11-04]. (ang.).