Wola Rafałowska (województwo mazowieckie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wola Rafałowska
wieś
Ilustracja
Fragment miejscowości
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

miński

Gmina

Mrozy

Liczba ludności (2011)

340[2][3]

Strefa numeracyjna

25

Kod pocztowy

05-320[4]

Tablice rejestracyjne

WM

SIMC

0683097

Położenie na mapie gminy Mrozy
Mapa konturowa gminy Mrozy, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Wola Rafałowska”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej znajduje się punkt z opisem „Wola Rafałowska”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Wola Rafałowska”
Położenie na mapie powiatu mińskiego
Mapa konturowa powiatu mińskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Wola Rafałowska”
Ziemia52°08′50″N 21°48′42″E/52,147222 21,811667[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Wola Rafałowska – wieś w Polsce, położona w województwie mazowieckim, w powiecie mińskim, w gminie Mrozy[5][6].

Krajobraz (2010)[7]
Kapliczka z 1851, widok zewnętrzny
Wnętrze
Droga w Woli Rafałowskiej (1915)[8]
Praca w polu (1915)[9]
Wola Rafałowska w akwarelach Henryka Grombeckiego
„Pejzaż patetyczny”'[10]
„Jeziórski” portret gospodarza[11]
Wola Rafałowska w akwarelach
Stanisława Masłowskiego
„Wola Rafałowska” (1903) (Muzeum Narodowe w Warszawie)
„Ule” (1924) (Muzeum Śląskie w Katowicach)
„Łubin” (1924) (Muzeum Narodowe w Warszawie)

Do 1954 roku siedziba wiejskiej gminy Kuflew. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa siedleckiego. W miejscowości jest wielobranżowy sklep.

Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Teresy od Dzieciątka Jezus w Mrozach[12].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Określenie „Wola” w nazwach wsi mazowieckich występowało często już w XV wieku. Wsie te tworzono na prawach niemieckich, w celu zagospodarowania rolniczego gruntów leśnych. W początkowym dwudziestoletnim okresie mieszkańcy tych osad (z reguły ludność wolna – niekiedy napływowi koloniści, zwykle niemieccy) byli zwolnieni od wszelkich ciężarów z tytułu nadanych działów ziemi, od takich obciążeń, jak czynsze, podatki i inne opłaty[13].

Niektórzy identyfikują istniejącą do dziś miejscowość „Wola Rafałowska” z notowaną już w XVI wieku „Ruską” – lub „Rudzką Wolą”, gdzie „w 1576 r. Adam Oborski, właściciel Kuflewa, miał 3 łany ziemi”[14]. Natomiast na XIX-wiecznej mapie (z 1831 r.) wieś ta występuje pod nazwą „Budy”. Nazwę „Budy”, można kojarzyć z miejscem zabudowanym, z budowlą, z siedliskiem, miejscem osiedlenia budników, gdzie wykarczowano pas lasu, aby mogły powstać pierwsze budynki. Drugi człon nazwy: „Rafałowska” można wywodzić od imienia szlachcica Rafała, który osiadł w tym miejscu wraz z rodziną i służbą. Można dodać, że aż do czasów powojennych (do 1954 roku), gmina Kuflew miała swoją siedzibę nie w Kuflewie, lecz właśnie w Woli Rafałowskiej[15][16].

Według danych z 1888 roku[17] miejscowość „Wola Rafałowska” obejmowała wieś i folwark. Liczyła ona 252 mieszkańców, zaś powierzchnia znajdujących się tam użytków rolnych wynosiła 401 mórg (224,5 ha[18]) dworskich i 614 mórg (343,8 ha[18]) chłopskich.

Przed I wojną światową i w okresie międzywojennym – ze względu na swe walory krajobrazowe i przyrodnicze – Wola Rafałowska cieszyła się zainteresowaniem wielu twórców kultury, zwłaszcza literatów i artystów malarzy, którzy przyjeżdżali tu na wakacje, letniska, plenery itp.[19] Do gości odwiedzających Wolę Rafałowską należeli (w różnych okresach) np.: Wojciech Gerson, Henryk Piątkowski, Anna Berentowa, Zdzisław Jasiński, Bronisław Kowalewski[20][21], Henryk Grombecki[22], Stanisław Masłowski z żoną Anielą i synem Maciejem[23]. W Woli Rafałowskiej (gdzie w lecie gościł niemal corocznie w latach od 1903 do 1924 – początkowo u rodziny Cyranów, a następnie – u Józefa Kalinowskiego[24][25]) powstały bardzo liczne studia krajobrazowe i dekoracyjne Stanisława Masłowskiego (głównie akwarelowe, takie, jak „Gryka”, „Łubin, „Maki”, „Chojar”, „Sosna” „Malwa” i wiele innych).

Spośród prac Henryka Grombeckiego na szczególną uwagę zasługuje studium portretowe jednego z miejscowych gospodarzy, u którego zamieszkiwał zatytułowane: „Jeziórski” datowane na lata 1916–1920 i reprodukowane w cytowanej pracy Macieja Masłowskiego[26]. W Woli Rafałowskiej powstało też wiele innych dzieł malarskich tego artysty – pejzażowych i portretowych, jak np.: „Pejzaż patetyczny”, „Zmierzch”, „Anastazja”, „Orliński”, „Szare życie”, liczne studia i notaty pejzażowe maki, sosny, czworaki, zagrody[27].

W 1945 roku w Woli Rafałowskiej odbyła się ceremonia wyjścia Armii Krajowej z konspiracji[28]. W materiałach wspomnieniowych dotyczących okupacji niemieckiej (od 1939 do 1944 roku) i zbrodni NKWD i krajowych służb bezpieczeństwa po wejściu armii czerwonej (od 1944 roku) – Wola Rafałowska jest określana jako jedna „z najpatriotyczniejszych i najlepiej zakonspirowanych wsi powiatu Mińska Mazowieckiego”[29]. W związku z tym należy podkreślić udział mieszkańców Woli Rafałowskiej w odbiciu więźniów obozu NKWD w Rembertowie w nocy 20/21 maja 1945 r. W akcji tej pod dowództwem ppor. „Wichury” – Edwarda Wasilewskiego uczestniczył również 12-osobowy oddział dywersyjny z pobliskich Mrozów prowadzony przez ppor. „Wichra” – Edmunda Świderskiego (przy łącznej liczbie 44 partyzantów). Wśród nich znaleźli się dwaj mieszkańcy Woli Rafałowskiej: Czesław Zatorski (ps. „Bagut”) i Władysław Kaczorowski (ps. „Kaczor”)[30]. Zob.: http://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/1129552,Rozbicie-obozu-NKWD-w-Rembertowie (dostęp: 23 maja 2017).

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

W Woli Rafałowskiej znajduje się zabytkowa przydrożna kapliczka, ufundowana w 1851 roku – w dwudziestolecie powstania listopadowego, co upamiętniło czynny udział miejscowej ludności w tym powstaniu. Kapliczka jest drewnianą czworoboczną konstrukcją zrębową, oszalowaną (deskowaną), z czterospadowym (namiotowym) dachem krytym gontem, zwieńczonym kutym krzyżem żelaznym. Oprócz drzwi wejściowych umieszczonych we frontowej ścianie elewacyjnej, oszklonych w górnej ich części, w ścianach bocznych znajdują się dwa okrągłe oszklone okulusy.

Ponadto wśród zabudowań wiejskich zachowały się nieużytkowane obecnie obiekty, takie jak: chałupy z XIX w i żuraw studzienny[31].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 150233
  2. ↑ [Portal polskawliczbach.pl].
  3. ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2019-09-14].
  4. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1479 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  6. ↑ GUS. Wyszukiwarka TERYT.
  7. ↑ Widok na pola w kierunku północnym – zza zabudowań gospodarstwa rodziny Gontarskich. W oddali lasy i Rezerwat przyrody Rudka Sanatoryjna – (zdjęcie z 10 października 2010).
  8. ↑ Fotografia z archiwum rodzinnego Stanisława Masłowskiego.
  9. ↑ Zdjęcie może przedstawiać gospodarzy z Woli Rafałowskiej – pp. Kalinowskich (Józefa i jego żonę), do których – między innymi – Stanisław Masłowski wielokrotnie przyjeżdżał w tych latach, na wakacyjne plenery malarskie (po raz ostatni w 1924, kiedy to namalował obraz Gryka – wypożyczony po wojnie – w 1946 – do siedziby Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, a następnie odnaleziony w październiku 2020) – niniejsza fotografia wspólnej pracy w polu pochodzi bowiem z archiwum rodzinnego Stanisława Masłowskiego.
  10. ↑ Akwarela Henryka Grombeckiego zwana także: „Jak nigdy nie było i nigdy nie będzie”, namalowana w 1921 roku w Warszawie na podstawie studiów z Woli Rafałowskiej.
  11. ↑ Studium portretowe jednego z gospodarzy wsi Wola Rafałowska wykonane przez art.-malarza Henryka Grombeckiego (1883-1933) – akw.wys.35 cm, szer.28 cm, sygn. „H.G.”, mal. w Woli Rafałowskiej, datowane na lata 1916–1920 Maciej Masłowski: Henryk Grombecki, Warszawa 1936, ss.33,38 i 80 – poz.63.
  12. ↑ Opis parafii na stronie diecezji
  13. ↑ Zob.: https://web.archive.org/web/20131217222341/http://www.zabytkimazowsza.republika.pl/page187160935049b11fcfd88d2.html [dostęp: pią, 21 wrz 2012, 20:15:31].
  14. ↑ https://web.archive.org/web/20120609174502/http://minskmaz.com/ciekawostki_historyczne/10,mrozy [dostęp: pią, 21 wrz 2012, 20:15:31].
  15. ↑ Zob.: https://web.archive.org/web/20131217222341/http://www.zabytkimazowsza.republika.pl/page187160935049b11fcfd88d2.html, także: https://web.archive.org/web/20120609174502/http://minskmaz.com/ciekawostki_historyczne/10,mrozy [dostęp: pią, 21 wrz 2012, 20:15:31].
  16. ↑ Warto uzupełnić, że przed II wojną światową, a nawet jeszcze w latach powojennych (1945+) kilka gospodarstw Woli Rafałowskiej tworzyło wyodrębniony przysiółek zwany przez miejscowych: „Starówka” (Stara Wieś), położony na nieco podmokłym wówczas gruncie (później – silnie przesuszonym), ale jeszcze w latach 1950 można było tam zaobserwować, jak przebiega pranie przy pomocy kijanki – na południe od głównej drogi wiejskiej (w kierunku wsi Lubomin i Dąbrowa). Obecnie (w XXI stuleciu) trudno doszukać się śladów ówczesnej zabudowy. Jednak nawiązując do nazwy „Starówka” można wysunąć uzasadnione przypuszczenie, że pierwotnie wieś – być może wspomniane „Budy” – była usytuowana właśnie w tym miejscu, a następnie przesunęła się w kierunku północnym – być może w miarę karczowania obszarów leśnych. Natomiast w ostatnich dziesięcioleciach (zwłaszcza 1990+) zabudowa wsi przesuwała się – tym razem z innych przyczyn – jeszcze bardziej na północ (domostwa stawiano wprost pod lasem stanowiącym Rezerwat przyrody Rudka Sanatoryjna sąsiadujący z wsią Rudka), w stronę Mrozów, które są lokalnym centrum handlowym, a zarazem siedzibą gminy Mrozy (http://mrozy.pl/) i parafii – (https://web.archive.org/web/20130115172058/http://parafia-mrozy.org/) – mając dobre połączenie kolejowe, m.in. z Warszawą i Siedlcami. W tej sytuacji, znaczna część zabudowy wzdłuż głównej ulicy wiejskiej nie jest użytkowana.
  17. ↑ Rafałowska Wola, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 489.
  18. ↑ a b Przeliczono przy założeniu, że w cytowanym niżej źródle (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego) posłużono się nowopolskim systemem miar.
  19. ↑ Pisał na ten temat M.Masłowski: „Ta cicha mazowiecka wioska, rozrzucona długimi rzędami chałup, wzdłuż drogi wysadzanej starymi drzewami, zasłużyła na wspomnienie w dziejach polskiego malarstwa. [...] Falistość równiny, okolonej ciemnym murem lasów, barwność pasiaka chłopskich zagonów, urok łąk, stawów i młynów zapadłych, obfitość drzew rozmaitych – złożyły się razem na tę całość malowniczą” (Zob.: Maciej Masłowski: Henryk Grombecki, Warszawa 1936, s.33).
  20. ↑ Maciej Masłowski: Henryk Grombecki, op.cit. ss.33,41,43 i inne.
  21. ↑ Marian Trzebiński: Pamiętnik malarza – Opracowanie, wstęp i komentarz: Maciej Masłowski, wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław, 1958, s. 214 (przypis).
  22. ↑ Maciej Masłowski: Henryk Grombecki, tamże.
  23. ↑ Masłowski M. [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 1957, zwłaszcza ss.219-226, 260 i nast.
  24. ↑ W swym opracowaniu materiałowym o jcu syn artysty historyk sztuki Maciej Masłowski zamieścił (1958) następujące informacje dotyczące pierwszego wyjazdu wakacyjno-plenerowego do wsi Wola Rafałowska w 1903 roku: "W Woli zamieszkał Masłowski w 1903 roku w domu letniczym gospodarza Cyrana. Na dobre zjechał tam dopiero w początku września, a przedtem dzielił czas i pracę między Wolę a Supraśl pod Białymstokiem, gdzie montował i kończył plafon w sali balowej tamtejszego pałacu. Dom był - a i dzisiaj jeszcze jest - wygodny, obszerny, w ogrodzie, cofnięty trochę od drogi wiejskiej. Zainstalowano się tam już w maju z całym dworem, z fortepianem, kufrem podręcznej biblioteki i angielskim fotelem na biegunach - był to ulubiony mebel malarza - w asyście kucharki Joanny Filipczak [pochodzącej z Boguszyc koło Rawy Mazowieckiej] rozpoczynającej właśnie tego roku swą czterdziestoletnią służbę u nas."[...] - zobacz: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Wrocław 1958, wyd. „Ossolineum” (w serii Źródła do dziejów sztuki polskiej, t.VII), s. 42
  25. ↑ Masłowski M. [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały..., s. 138, 244.
  26. ↑ Wspomniane studium w latach międzywojennych było własnością pp. Mieczysławostwa Jałowidzkich w Warszawie – zob.: Maciej Masłowski: Henryk Grombecki, Warszawa 1936, ss.33,38 i 80 – poz.63.
  27. ↑ Maciej Masłowski: Henryk Grombecki, op.cit.
  28. ↑ Zob: Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej, Film dokumentalny kronika PKF 29/45 – Wyjście Armii Krajowej z konspiracji. – http://www.repozytorium.fn.org.pl/?q=pl/node/4188.
  29. ↑ Zob.: „Rocznik_Mińsko-Mazowiecki” 1997/98, zesz.4, s. 128–130 – www.mazowsze.hist.pl/files/Rocznik_Minsko-Mazowiecki/Rocznik_Minsko-Mazowiecki-r1997-1998-t4-n1/Rocznik_Minsko-Mazowiecki-r1997-1998-t4-n1-s121-134/Rocznik_Minsko-Mazowiecki-r1997-1998-t4-n1-s121-134.pdf [dostęp: 29 list 2012, 20:27:38].
  30. ↑ Zob.: tamże, jak również: Marian Raczyński „Radek”: Odbicie więźniów z obozu w Rembertowie „Rocznik_Mińsko-Mazowiecki”- vol. 2003-2004, zesz.11, s. 98–103 – https://web.archive.org/web/20131217224024/http://mazowsze.hist.pl/article.php?id=15673 [dostęp: 6 grudnia 2012], jak również: http://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/1129552,Rozbicie-obozu-NKWD-w-Rembertowie (dostęp: 23 maja 2017).
  31. ↑ Por.: http://www.zabytkimazowsza.republika.pl/page187160935049b11fcfd88d2.html[dostęp: 3 grudnia 2012; 22:26].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Gmina Mrozy
Wsie
Osada
Osady leśne
Integralne
części wsi
  • Działki
  • Jeruzal-Kolonia
  • Kolonia Gójszcz
  • Kuflew-Nowa Wieś
  • Liwiec
  • Nowy Guzew
  • Ogrodna
  • Pod Choiną
  • Podskrudzie
  • Poduchowne
  • Rudka
  • Skrzeki
  • Teklin
  • Zbrożki
  • Zdrojki
Zniesione
części miasta

Herb gminy Mrozy

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wola_Rafałowska_(województwo_mazowieckie)&oldid=73077720”