Przejdź do zawartości

Wydarzenia styczniowe

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wydarzenia styczniowe na Litwie
Rozpad ZSRR
Ilustracja
Mężczyzna trzymający flagę Litwy obok radzieckiego czołgu T-80
Czas

11–13 stycznia 1991

Miejsce

Litwa

Przyczyna

Akt Przywrócenia Państwa Litewskiego

Wynik

wycofanie się wojsk radzieckich

Strony konfliktu
 Litewska SRR  ZSRR

Komunistyczna Partia Litwy

Dowódcy
Vytautas Landsbergis
Albertas Šimėnas
Gediminas Vagnorius
Audrius Butkevičius
Władisław Aczałow
Michaił Gołowatow
Uładzimir Uschopczyk
Mykolas Burokevičius
Straty
14 zabitych cywilów,
ponad 600 rannych
1 zabity żołnierz
(bratobójczy ogień)
brak współrzędnych

Wydarzenia styczniowe (lit. Sausio įvykiai) – wydarzenia związane z interwencją Armii Radzieckiej na Litwie w styczniu 1991[1]. W wyniku działań wojsk radzieckich śmierć poniosło 14 osób cywilnych, a ponad 600 zostało rannych[2].

11 marca 1990 roku Litwa ogłosiła niepodległość (Akt Przywrócenia Państwa Litewskiego), w odpowiedzi Moskwa wprowadziła czołgi do Wilna – stolicy Litwy. 13 stycznia 1991 roku Armia Radziecka[3] dokonała szturmu na wieżę telewizyjną ochranianą przez ludność cywilną, a przede wszystkim studentów. Litwini bronili przed komandosami Michaiła Gołowatowa wejścia do studia, w którym do ostatniej chwili nadawany był program wolnej Litwy. Ludzie kładli się na ziemię, tworząc żywe zapory przed gąsienicami czołgów. Tego dnia zginęło w Wilnie 14 osób (13 cywilów oraz żołnierz radziecki; 15 osoba zmarła w lutym), a ponad 600 zostało rannych[2]. Następnego dnia Litwini przyszli tłumnie oddać hołd zabitym.

Obrońcy parlamentu również przygotowywali obronę na wypadek szturmu – byli uzbrojeni w broń myśliwską, czasem nawet zabytkowe strzelby skałkowe, a na dachu zamontowano druty ustawione na sztorc, które miały utrudnić lądowanie sowieckich desantowców[4]. Ochotnicy przyjęli odpuszczenie grzechów od księdza i po złożeniu przysięgi oczekiwali na atak – ten ostatecznie nie nastąpił.

21 sierpnia 1991 załamał się w Moskwie pucz Janajewa i sowieckie siły opuściły wieżę telewizyjną w Wilnie, a na placu Łukiskim obalono pomnik Lenina.

Dla upamiętnienia tych wydarzeń na Litwie co rok 13 stycznia obchodzone jest święto narodowe o nazwie Dzień Obrońców Wolności[5][6].

Wydarzenia styczniowe relacjonowali również polscy dziennikarze, którzy utrzymywali kontakt z redakcjami na całym świecie, m.in. Maja Narbutt i Piotr Hlebowicz[4][7].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Historia Polski. Kalendarium dziejów: 1943-2009, red. A. Nowak, Kraków 2010, s. 319.
  2. a b Artykuł z portalu historykon.pl, 11 I 2017 [dostęp: 29 XII 2017].
  3. L. Pawlikowicz, K. Surowiec, Udział radzieckich resortów „siłowych” w „puczu sierpniowym” 1991 roku. Część 1, „Humanities and Social Sciences”, vol. XIX, 21 (1/2014), s. 151, przypis nr 24; 153, przypis nr 36; 155.
  4. a b Ilona Lewandowska, Świadkowie historii 13 stycznia: Noc, w której Litwa obroniła wolność – Kurier Wileński [online], kurierwilenski.lt [dostęp 2021-08-02] (pol.).
  5. Dzień w pigułce: Dzień Obrońców Wolności.
  6. Honorata Adamowicz, Obchody Dnia Obrońców Wolności jak pamięć o epokowym przełomie – Kurier Wileński [online], kurierwilenski.lt [dostęp 2021-08-02] (pol.).
  7. Apolinary Klonowski, „To była trauma”. Wywiad z Mają Narbutt, dziennikarką, która przeżyła 13 stycznia – Kurier Wileński [online], kurierwilenski.lt [dostęp 2021-08-02] (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • W. Roszkowski, Półwiecze. Historia polityczna świata po 1945 roku, wyd. 4, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, s. 419. ISBN 83-01-13841-6.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]