Chránená krajinná oblasť Biele Karpaty

Chránená krajinná oblasť Biele Karpaty
	; Zachód Słońca nad słowackimi Białymi Karpatami (2023)
Państwo	Słowacja
Położenie	kraj trenczyński,; kraj trnawski
Siedziba	Trenčianska ul. 31; 914 41 Nemšová
Mezoregion	Białe Karpaty
Data utworzenia	12 lipca 1979,; 28 sierpnia 2003
Powierzchnia	44 568 ha
Dyrekcja	Sylva Mertanová
	Położenie na mapie kraju trenczyńskiego Chránená krajinná oblasť Biele Karpaty
	Położenie na mapie Słowacji Chránená krajinná oblasť Biele Karpaty
	48°54′36,5″N 17°52′42,3″E/48,910139 17,878417
	Strona internetowa

Chránená krajinná oblasť Biele Karpaty (CHKO Biele Karpaty) – obszar chronionego krajobrazu położony w północno-zachodniej Słowacji, obejmujący fragment pasma górskiego Białych Karpat rozciągający się wzdłuż granicy z Republiką Czeską^[2].

CHKO Biele Karpaty utworzono 12 lipca 1979 roku^[2] oraz ponownie 28 sierpnia 2003 roku^[3]. Obejmuje obszar o powierzchni 44 568 ha znajdujący się na terenie powiatów Púchov, Ilava, Trenczyn, Nowe Miasto nad Wagiem i Myjava w kraju trenczyńskim oraz powiatów Skalica i Senica w kraju trnawskim^[3]. Po drugiej stronie granicy słowacko-czeskiej funkcjonuje bliźniaczy obszar chronionego krajobrazu – Chráněná krajinná oblast Bílé Karpaty^[2].

Charakterystyka

Obszar chronionego krajobrazu Biele Karpaty utworzony został w celu ochrony walorów przyrodniczo-krajobrazowych słowackiej części łańcucha górskiego Białych Karpat rozciągającego się na długości ok. 80 km wzdłuż granicy czesko-słowackiej. Do CHKO przynależy również fragment Pogórza Myjawskiego (słow. Myjavska pahorkatina)^[4]. Pod względem geologicznym teren ten w większości zbudowany jest z jednostki magurskiej fliszu karpackiego składającego się z naprzemiennych warstw piaskowców, łupków ilastych, margli oraz iłowców, natomiast południowo-wschodnia część CHKO wchodzi w skład Pienińskiego Pasa Skałkowego (znanego w literaturze czeskiej i słowackiej jako bradlové pásmo) i charakteryzuje się występowaniem licznych malowniczych skał wapiennych (należą do nich m.in. Vršatské bradlá(inne języki), Červenokamenské bradlo(inne języki) i Lednické bradlo(inne języki))^[2]^[4].

Obszar chronionego krajobrazu znajduje się na terenie krainy zwanej Kopanice(inne języki), znanej ze swoich tradycji, folkloru i architektury ludowej^[2]. Siedziba administracji CHKO Biele Karpaty znajduje się w mieście Nemšová^[1].

W granicach CHKO Biele Karpaty znajduje się też kilkanaście innych, mniejszych form ochrony przyrody – rezerwatów przyrody (słow. prírodná rezervácia) i pomników przyrody (słow. prírodná pamiatka) – oraz trzydzieści obszarów chronionych sieci Natura 2000^[5]. W jednym z rezerwatów ochroną objęte są lasy porastające masyw Wielkiej Jaworzyny, najwyższego szczytu pasma^[4].

Flora

CHKO Biele Karpaty łączy zbiorowiska leśne i łąkowe, a krajobraz urozmaicają również pola i pastwiska^[2]. Lasy to głównie buczyny oraz lasy bukowo-dębowe, na odsłoniętych zboczach i piargach występują lasy lipowe i jaworzyny^[2]. Łąki porastają liczne, często chronione, gatunki z rodziny storczykowatych, m.in. dwulistnik Ophrys holosericea(inne języki), kukułka Fuchsa (Dactylorhiza fuchsii), storczyk samczy (Orchis morio), storczyk drobnokwiatowy (O. ustulata)^[2], storczyk kukawka (O. militaris), storczyk blady (O. pallens), storczyca kulista (Traunsteinera globosa), kruszczyk Muellera (Epipactis muelleri), kruszczyk drobnolistny (E. microphylla), kruszczyk rdzawoczerwony (E. atrorubens), kruszczyk szerokolistny (E. helleborine), kruszczyk ostropłatkowy (Epipactis leptochila), żłobik koralowy (Corallorhiza trifida), buławnik mieczolistny (Cephalanthera longifolia), kukułka bzowa (Dactylorhiza sambucina), gółka długoostrogowa (Gymnadenia conopsea) i podkolan zielonawy (Platanthera chlorantha)^[5]. Skały porasta aster alpejski (Aster alpinus), smagliczka skalna (Aurinia saxatilis) i jaskier skalny (Ranunculus oreophilus), a nieliczne tereny bardziej wilgotne – wierzba śląska (Salix silesiaca), podejźrzon księżycowy (Botrychium lunaria), nasięźrzał pospolity (Ophioglossum vulgatum) i nerecznica błotna (Thelypteris palustris)^[5].

Kosaćcowate reprezentują mieczyk dachówkowaty (Gladiolus imbricatus) i kosaciec trawolistny (Iris graminea)^[5]. Występuje tu endemiczny goździk postrzępiony wczesny (Dianthus plumarius subsp. praecox), rzadka perłówka orzęsiona (Melica ciliata)^[5], Tephroseris longifolia(inne języki) subsp. moravica – rzadki podgatunek z rodziny astrowatych – oraz lilia bulwkowata (Lilium bulbiferum) z rodziny liliowatych^[2]. CHKO Biele Karpaty jest również jedynym na Słowacji miejscem występowania gnidosza Pedicularis comosa(inne języki)^[5].

Fauna

Fauna obszaru obejmuje gatunki lasów karpackich z elementami leśno-stepowymi. Bogata jest różnorodność bezkręgowców, zwłaszcza motyli, z których część to gatunki rzadkie i objęte ochroną, np. niepylak apollo (Parnassius apollo) i niepylak mnemozyna (P. mnemosyne) oraz modraszek nausitous (Phengaris nausithous), modraszek telejus (P. teleius)^[2], osadnik petropolitana (Lasiommata petropolitana), dostojka ino (Brenthis ino) i czerwończyk nieparek (Lycaena dispar)^[5]. Występuje tu endemiczny podgatunek ślimaka – Clausilia dubia subsp. carpathica oraz poczwarówka zwężona (Vertigo angustior) i poczwarówka jajowata (V. moulinsiana)^[5].

Płazy reprezentuje m.in. traszka zwyczajna (Lissotriton vulgaris), żaba trawna (Rana temporaria), kumak górski (Bombina variegata) i kumak nizinny (B. bombina)^[5], gady – wąż Eskulapa (Zamenis longissimus), gniewosz plamisty (Coronella austriaca), jaszczurka żyworodna (Zootoca vivipara), murówka zwyczajna (Podarcis muralis)^[2], jaszczurka zwinka (Lacerta agilis) i padalec zwyczajny (Anguis fragilis)^[5]. Przedstawicielami awifauny występującymi na terenie CHKO są m.in. sokół wędrowny (Falco peregrinus), bocian czarny (Ciconia nigra), puchacz (Bubo bubo)^[2], pustułka (Falco tinnunculus), białorzytka (Oenanthe oenanthe), dzięcioł białogrzbiety (Dendrocopos leucotos), muchołówka białoszyja (Ficedula albicollis), piegża (Curruca curruca), zimorodek (Alcedo atthis) i słonka (Scolopax rusticola)^[5]. Spośród ssaków spotkać można rysia (Lynx lynx), żbika (Felis silvestris), wydrę (Lutra lutra; w potokach)^[2], niedźwiedzia brunatnego (Ursus arctos), kunę leśną (Martes martes), popielicę (Glis glis), orzesznicę (Muscardinus avellanarius) i borsuka (Meles meles)^[5].

Przypisy

↑ ^a ^b Kontakt [online], CHKO Biele Karpaty [dostęp 2024-08-10] (słow.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o Správa CHKO Biele Karpaty [online], Štátna ochrana prírody Slovenskej republiky [dostęp 2024-08-10] (słow.).
↑ ^a ^b ^c ^d 396/2003 Z.z. – Vyhláška Ministerstva životného prostredia Slovenskej republiky z 28. augusta 2003 o Chránenej krajinnej oblasti Biele Karpaty [online], Slov-lex, 1 października 2003 [dostęp 2024-08-10] (słow.).
↑ ^a ^b ^c Biele Karpaty [online], slovakia.travel [dostęp 2024-08-11] (słow.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Maloplošné chránené územia [online], CHKO Biele Karpaty [dostęp 2024-08-10] (słow.).

[kontakt-1] Kontakt [online], CHKO Biele Karpaty [dostęp 2024-08-10] (słow.).

[about-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o Správa CHKO Biele Karpaty [online], Štátna ochrana prírody Slovenskej republiky [dostęp 2024-08-10] (słow.).

[vyhlaska-3] 396/2003 Z.z. – Vyhláška Ministerstva životného prostredia Slovenskej republiky z 28. augusta 2003 o Chránenej krajinnej oblasti Biele Karpaty [online], Slov-lex, 1 października 2003 [dostęp 2024-08-10] (słow.).

[:0-4] Biele Karpaty [online], slovakia.travel [dostęp 2024-08-11] (słow.).

[maloplosne-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Maloplošné chránené územia [online], CHKO Biele Karpaty [dostęp 2024-08-10] (słow.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]