Edward Krasiński (ordynat)

Edward Krasiński
	Edward Adam Marian
	; Herb hrabiowski rodziny Krasińskich
Rodzina	Krasińscy
Data i miejsce urodzenia	28 maja 1870 ; Radziejowice, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	8 grudnia 1940 ; zamordowany w Dachau, III Rzesza
Ojciec	Józef Krasiński
Matka	Helena Stadnicka
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pomnik Edwarda Krasińskiego w Radziejowicach

Edward Krasiński, hr. h. Ślepowron (ur. 28 maja 1870 w Radziejowicach, zm. 8 grudnia 1940 w Dachau) – polski działacz społeczny, pamiętnikarz, wieloletni zarządca Biblioteki Ordynacji Krasińskich w Warszawie, od 1909 roku piąty i ostatni faktyczny ordynat opinogórski, którą to ordynację odziedziczył po krewnym, hr. Adamie Krasińskim (1870–1909). W 1922 roku posiadał majątki ziemskie o powierzchni 15 140 ha^[1].

Pochodzenie i działalność

Pochodził z rodziny magnackiej. Był synem Józefa, zarządcy Ordynacji Krasińskich, wnuka Józefa Wawrzyńca Krasińskiego i Heleny ze Stadnickich. Uczęszczał do gimnazjum Św. Anny w Krakowie do 1888. Następnie studiował w szkole rolniczej w Mödling koło Wiednia (1888–1892). Prowadził po studiach gospodarstwo rolne i leśne w Radziejowicach. W 1909 został zarządcą Biblioteki Ordynacji Krasińskich w Warszawie, czym zajmował się niemal do końca życia. Uczestniczył w życiu kulturalnym. Był m.in. współtwórcą i prezesem Towarzystwa Akcyjnego Teatru Polskiego w Warszawie, którego to był prezesem (1910–1928). Z jego inicjatywy dyrektorem teatru został w 1918 Arnold Szyfman. Był członkiem honorowym od 1933 r. Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości w Warszawie, oraz członkiem honorowym Towarzystwa Bibliofilów Polskich. Utrzymywał kontakty z pisarzem, Henrykiem Sienkiewiczem. W latach 20. był aktywnym działaczem środowisk katolickich. W 1934 został powołany na członka korespondenta Towarzystwa Naukowego Warszawskiego.

Przed I wojną światową zajmował się porządkowaniem zbiorów Muzeum Polskiego w Rapperswilu w Szwajcarii, współpracując m.in. z Bronisławem Gembarzewskim^[2]. Wykorzystał doświadczenia z tego okresu w analogicznych pracach w zbiorach Ordynacji Krasińskich. Znacznie poszerzył jej zbiory, m.in. o kolekcję rękopisów rodziny matki, Stadnickich, oraz o zebranych kolekcjach z Radziejowic, Krasnego, Zegrza i Sterdynia. Ufundował nową siedzibę (budowaną w latach 1911–1930) dla Biblioteki i Muzeum Ordynacji Krasińskich w Warszawie przy ul. Okólnik. Zgromadził najbogatszą w Polsce kolekcję broni epoki napoleońskiej^{[potrzebny przypis]}. Badał dzieje służby wojskowej Wincentego Krasińskiego i Jana Leona Kozietulskiego.

Poglądy polityczne

Sympatyzował z endecją. Był członkiem Stronnictwa Polityki Realnej w 1914 roku^[3]. W odpowiedzi na deklarację wodza naczelnego wojsk rosyjskich wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza Romanowa z 14 sierpnia 1914 roku, podpisał telegram dziękczynny, głoszący m.in., że krew synów Polski, przelana łącznie z krwią synów Rosyi w walce ze wspólnym wrogiem, stanie się największą rękojmią nowego życia w pokoju i przyjaźni dwóch narodów słowiańskich^[4].

Publikacje

Wydał zbiory wspomnień O Radziejowicach i ich gościach niektórych (1934) oraz Gawędy o przedwojennej Warszawie (1936), przedstawiając liczne mało znane informacje, szczególnie dotyczące życia kulturalnego, literackiego i towarzyskiego dawnej Warszawy. Ponadto opublikował Trzy przemówienia (1925), Obrazki łowieckie (1927), prace naukowe Missye święte w Opinogórze (1927) i Rękopisy Biblioteki Ordynacji Krasińskich dotyczące dziejów szkolnictwa polskiego (1930).

Ordery i odznaczenia

Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1938)^[5]
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (9 listopada 1931)^[6]
Krzyż Oficerski Orderu Legii Honorowej (Francja)
Kawaler Honoru i Dewocji Zakonu Maltańskiego

Okupacja i śmierć

Po agresji III Rzeszy i ZSRR na Polskę i rozpoczęciu okupacji niemieckiej początkowo internowany w majątku w Opinogórze, w areszcie domowym. W kwietniu 1940 zabrany przez Gestapo, kiedy stanął w obronie skatowanego chłopca folwarcznego. Wywieziono go do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie, następnie do KL Dachau, gdzie zmarł z wycieńczenia i choroby serca. Po jego śmierci zbiory Ordynacji Krasińskich uległy dewastacji. 25 października 1944, po kapitulacji Powstania Warszawskiego gmach Muzeum i Biblioteki wraz ze zbiorami rękopisów zostały celowo spalone przez Niemców, wbrew postanowieniom układu kapitulacyjnego z 3 października 1944, zabezpieczającego ochronę zabytków, bibliotek i zbiorów archiwalnych przez okupanta.

Przypisy

↑ Wojciech Roszkowski, Lista największych właścicieli ziemskich w Polsce w 1922 r., w: Przegląd Historyczny, 1983, Tom 74 , Numer 2, s. 284
↑ Strona informacyjna Stałej Konferencji Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie
↑ Agnieszka Kidzińska, Zarys działalności Stronnictwa Polityki Realnej podczas I wojny światowej w Królestwie Polskim, w: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio F, Historia Vol. LVII, 2002, s. 169.
↑ Kazimierz Władysław Kumaniecki, Zbiór najważniejszych dokumentów do powstania państwa polskiego, Warszawa, Kraków 1920, s. 30.
↑ M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 592 „za wybitne zasługi na polu pracy kulturalno-oświatowej”.
↑ M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 345 „za zasługi na polu nauki, sztuki i literatury przez zbudowanie i urządzenie gmachu Bibljoteki i Muzeum Ordynacji Krasińskich i oddanie tej naukowej instytucji do użytku publicznego”.

Bibliografia

Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 2: K-O, Wrocław 1984.

Linki zewnętrzne

Ci wielcy Polacy to nasza rodzina
Wojenne losy biblioteki i Muzeum Ordynacji Krasińskich. nimoz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-09)].
Publikacje Edwarda Krasińskiego w bibliotece Polona

[1] Wojciech Roszkowski, Lista największych właścicieli ziemskich w Polsce w 1922 r., w: Przegląd Historyczny, 1983, Tom 74 , Numer 2, s. 284

[2] Strona informacyjna Stałej Konferencji Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie

[3] Agnieszka Kidzińska, Zarys działalności Stronnictwa Polityki Realnej podczas I wojny światowej w Królestwie Polskim, w: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio F, Historia Vol. LVII, 2002, s. 169.

[4] Kazimierz Władysław Kumaniecki, Zbiór najważniejszych dokumentów do powstania państwa polskiego, Warszawa, Kraków 1920, s. 30.

[5] M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 592 „za wybitne zasługi na polu pracy kulturalno-oświatowej”.

[6] M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 345 „za zasługi na polu nauki, sztuki i literatury przez zbudowanie i urządzenie gmachu Bibljoteki i Muzeum Ordynacji Krasińskich i oddanie tej naukowej instytucji do użytku publicznego”.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]