Historia socjologii
Wygląd
Historia ważniejszych odkryć i koncepcji socjologicznych w zestawieniu chronologicznym
Odkrycie/koncepcja | Rok odkrycia | Nazwisko odkrywcy/teoretyka | Tytuł publikacji, w której opublikowano koncepcję/odkrycie |
---|---|---|---|
Odkrycia myśli socjologicznej do XIX wieku | |||
rozróżnienie prawa naturalnego i stanowionego | sofiści | - | |
pierwszy model organizmu społecznego | Platon | "Państwo" | |
politikon zoon | Arystoteles | "Polityka" | |
analizy porównawcze ustrojów polis | Arystoteles | "Polityka" | |
państwo jako wynik władzy i prawa | Marek Tulliusz Cyceron | "O państwie" | |
przeciwstawienie państwa Bożego i świeckiego | 413-426 | święty Augustyn | "O państwie Bożym" |
podział pracy | 1266-1273 | święty Tomasz z Akwinu | "Suma teologiczna" |
hierarchiczny schemat społeczeństwa | 1266-1273 | św. Tomasz z Akwinu | "Suma teologiczna" |
pierwsza nowożytna utopia | 1516 | Tomasz Morus | "Utopia" |
pierwsze dyrektywy socjotechniczne | 1532 | Niccolo Machiavelli | "Książę" |
suwerenność | 1566 | Jean Bodin | "Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej" |
państwo narodowe | 1566 | Jean Bodin | "Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej" |
prekursorskie rozważania na temat relatywizmu kulturowego | 1580 | Michel Euquema de Montaigne | "Próby" |
stan naturalny jest stanem wojny każdy z każdym | 1651 | Thomas Hobbes | "Lewiatan" |
umowa społeczna | 1651 | Thomas Hobbes | "Lewiatan" |
prekursorska koncepcja społeczeństwa obywatelskiego | John Locke | "Dwa traktaty o rządzie" | |
krytyka geometrycznego, racjonalnego ujmowania człowieka | 1725 | Giambatista Vico | "Nauka Nowa" |
działania wynikające z popędów poprzedzają działania racjonalne | 1739-1740 | David Hume | "Traktat o naturze ludzkiej" |
metoda obserwacji | 1748 | Montesquieu | "O duchu praw" |
pierwsza typologia społeczeństw | 1748 | Montesquieu | "O duchu praw" |
rozdzielenie pojęć natury i kultury | 1762 | Jan Jakub Rousseau | "Umowa społeczna" |
krytyka społeczeństwa jako wytwórcy sztucznych potrzeb | 1762 | Jan Jakub Rousseau | "Umowa społeczna" |
fazy rozwoju społecznego:dzikość, barbarzyństwo, cywilizacja | 1767 | Adam Ferguson | "An Essay on the History of Civil Society |
samoregulacja ładu społecznego | 1776 | Adam Smith | "Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów" |
naród | 1784-1791 | Johann Gottfried von Herder | "Myśli o filozofii dziejów" |
determinizm geograficzny | 1784-1791 | Johann Gottfried von Herder | "Myśli o filozofii dziejów |
konserwatywna myśl społeczna | 1790 | Edmund Burke | "Rozważania o rewolucji we Francji" |
Odkrycia i koncepcje socjologiczne XIX wieku | |||
projekt nauki społecznej na wzór nauk przyrodniczych | 1807-1808 | Henri de Saint-Simon | "Wprowadzenie do prac naukowych dziwiętnastego wieku" |
fizjologia społeczna | 1813 | Henri de Saint-Simone | "La physiologie sociale" |
społeczeństwo przemysłowe | 1823-1824 | Henri de Saint-Simone | "Katechizm industrialistów" |
więź społeczna | Henri de Saint-Simone | "O systemie industrialnym" | |
klasy społeczne: rolnicza, przemysłowa i "myśląca" | 1821 | Georg Wilhelm Friedrich Hegel | "Zasady filozofii prawa" |
socjologia jako nauka pozytywna | 1830-1842 | August Comte | "Kurs filozofii pozytywnej" |
podział socjologii na statykę społeczną i dynamikę społeczną | 1830-1842 | August Comte | "Kurs filozofii pozytywnej" |
pierwszy obszerny opis społeczeństwa demokratycznego | 1835-1840 | Alexis de Tocqueville | "O demokracji w Ameryce" |
ujęcie praw społecznych jako praw statystycznych | 1843 | John Stuart Mill | "System logiki dedukcyjnej i indukcyjnej" |
alienacja pracy | 1844 | Karol Marks | "Rękopisy ekonomiczno-filozoficzne" |
formacje społeczne | 1844 | Karol Marks | "Rękopisy ekonomiczno-filozoficzne" |
postulat zmatematyzowania nauk społecznych | 1848 | Lambert Quételet | "Układ społeczny i jego prawa" |
ogólne zasady liberalizmu | 1859 | John Stuart Mill | "O wolności" |
teoria klasowej struktury społeczeństwa | 1867 | Karol Marks | "Kapitał" |
baza (marksizm) i nadbudowa | 1867 | Karol Marks | "Kapitał" |
świadomość społeczna | 1867 | Karol Marks | "Kapitał |
prawa rozwoju społecznego | 1867 | Karol Marks | "Kapitał" |
norma społeczna | 1869 | Lambert Quételet | "Physique sociale" |
badania ewolucji kultury | 1871 | Edward Tylor | "Cywilizacja pierwotna" |
instytucja społeczna | 1876-1896 | Herbert Spencer | "Zasady socjologii" |
podział społeczeństw na produkcyjne - o współdziałaniu dobrowolnym i wojownicze - o współdziałaniu przymusowym | 1876-1896 | Herbert Spencer | "Zasady socjologii" |
ewolucja instytucji z zarodków myśli | 1877 | Lewis Morgan | "Społeczeństwo pierwotne" |
dyfuzja kulturowa | 1882-1891 | Friedrich Ratzel | "Anthropogeographia" |
grupa społeczna | 1885 | Ludwik Gumplowicz | "Grundriss der Soziologie" |
podział typologiczny społeczeństw na wspólnoty i stowarzyszenia | 1887 | Ferdinand Tönnies | "Wspólnota i stowarzyszenie" |
koncepcja jaźni społecznej | 1890 | William James | "The Principles of Psychology" |
solidarność mechaniczna i organiczna | 1893 | Émile Durkheim | "O podziale pracy społecznej" |
komunikacja | 1894 | Charles Cooley | "The Theory of Transportation" |
postulat badania faktów społecznych jak rzeczy | 1895 | Émile Durkheim | "Zasady metody socjologicznej" |
morfologia społeczna | 1895 | Émile Durkheim | "Zasady metody socjologicznej" |
analiza i klasyfikacja tłumów | 1895 | Gustave Le Bon | "Psychologia tłumu" |
wartość | 1899 | Heinrich Rickert | "Kulturwissensdraft und Naturwissensdraft" |
Odkrycia i koncepcje socjologiczne pierwszej połowy XX wieku | |||
teoria nasladownictwa | 1901 | Gabriel Tarde | "Opinia i tłum" |
publiczność | 1901 | Gabriel Tarde | "Opinia i tłum" |
rozróżnienie obyczaju i mody | 1901 | Gabriel Tarde | "Opinia i tłum" |
psychologia społeczna | 1904 | William Thomas | |
molekularna teoria zachowania się | 1908 | William Mc Dougall | "An Introduction to Social Psychology" |
interakcja społeczna | 1908 | Georg Simmel | "Socjologia" |
socjologia formalna | 1908 | Georg Simmel | "Socjologia" |
grupa pierwotna | 1909 | Charles Cooley | "Social Organization" |
anomia | 1912 | Émile Durkheim | "Elementarne formy życia religijnego" |
metoda analizy dokumentów osobistych | 1912 | Florian Znaniecki, William Thomas | |
case study, początek szkoły chicagowskiej | 1915 | Robert Ezra Park | "The City" |
system społeczny | 1916 | Vilfredo Pareto | "Trattato di sociologia generale" |
teoria krążenia elit | 1916 | Vilfredo Pareto | Trattato di sociologia generale |
postawa | 1918-1920 | William Thomas i Florian Znaniecki | "Chłop polski w Polsce i Ameryce" |
cykle życiowe kultur | 1918-1922 | Oswald Spengler | "Zmierzch Zachodu" |
przeciwstawienie kultury i cywilizacji | 1918-1920 | Oswald Spengler | Zmierzch Zachodu |
typ idealny | Max Weber | ""Obiektywność" poznania" | |
rola społeczna | 1921 | Robert E. Park | "Introduction to the Science of Sociology" |
miasto jako laboratorium badawcze | 1921 | Robert E. Park | "Introduction to the Science of Sociology" |
założenia ekologii społecznej | 1921 | Robert E. Park | "Introduction to the Science of Sociology" |
grupa wtórna | 1921 | Robert E. Park | "Introduction to the Science of Sociology" |
działanie społeczne | 1922 | Max Weber | "Gospodarka i społeczeństwo" |
model biurokracji | 1922 | Max Weber | "Gospodarka i społeczeństwo" |
początek funkcjonalizmu w socjologii | 1922 | Bronisław Malinowski | "Argonauci Zachodniego Pacyfiku" |
współczynnik humanistyczny | 1922 | Florian Znaniecki | "Wstęp do socjologii" |
pamięć zbiorowa | 1925 | Maurice Halbwachs | "Społeczne ramy pamięci" |
analiza społecznego uwarunkowania myślenia | 1929 | Karl Mannheim | "Ideologia i utopia" |
komunikacja symboliczna | 1934 | George Herbert Mead | "Umysł, osobowość i społeczeństwo" |
uogólniony inny | 1934 | George Herbert Mead | "Umysł, osobowość i społeczeństwo" |
mechanizm przyjmowania ról | 1934 | George Herbert Mead | "Umysł, osobowość i społeczeństwo" |
technika socjometryczna | 1934 | Jacob Moreno | "Who Shall Survive" |
zależności między kulturą i osobowością | 1934 | Ruth Benedict | "Wzory kultury" |
ujęcie cywilizacji jako społeczności | 1934-1961 | Arnold Toynbee | "Studium historii" |
teoria systemów | 1937-1941 | Pitrim Sorokin | "Social and Cultural Dynamics |
interakcjonizm symboliczny | 1937-1941 | Pitrim A. Sorokin | "Social and Cultural Dynamics |
instytucje pierwotne i wtórne | 1939 | Abram Kardiner | "The Individual and His Society" |
habitus | 1939 | Norbert Elias | "Über der Prozess der Zivilisation" |
prestiż jako wyróżnik warstw społecznych | 1941 | William Warner | "The social Life of Modern Community" |
teoria potrzeb | 1944 | Bronisław Malinowski | "Naukowa teoria kultury" |
teoria średniego zasięgu | 1949 | Robert K. Merton | "Teoria socjologiczna i struktura społeczna" |
teoria grup odniesienia | 1949 | Robert K. Merton | "Teoria socjologiczna i struktura społeczna" |
Odkrycia i koncepcje socjologiczne drugiej połowy XX wieku | |||
próba budowy ogólnej teorii socjologicznej | 1951 | Talcott Parsons | "The Social System" |
AGIL | 1951 | Talcott Parsons | "The Social System" |
typy struktur komunikacyjnych | 1951 | Harold Leavitt | "Some Effect of Certain Communication Patterns on Group Performance" |
strukturalizm | 1955 | Claude Levi-Strauss | "Smutek tropików" |
osobowość statusowa | 1955 | Ralph Linton | "Kulturowe podstawy osobowości" |
osobowość modalna | 1955 | Ralph Linton | "Kulturowe podstawy osobowości" |
konfliktowy model społeczeństwa | 1957 | Ralph Dahrendorf | "Soziale Klassen und Klassenkonflikt in der industriallen Gesellschaft" |
koncepcja struktury głębokiej | 1958 | Claude Levi-Strauss | "Antropologia strukturalna" |
ZIS | 1958 | Ralph Dahrendorf | "Out of Utopia" |
perspektywa dramaturgiczna | 1959 | Erving Goffman | "Człowiek w teatrze życia codziennego" |
rama odniesienia | 1959 | Erving Goffman | "Człowiek w teatrze życia codziennego" |
teoria wymiany | 1961 | George Homans | "Social Behawior" |
interakcje zogniskowane i niezogniskowane | 1961 | Erving Goffman | "Encounters:Two Studies in the Sociology of Interaction" |
ekskluzja | 1963 | Michel Foucault | "Narodziny kliniki" |
triada eksternalizacja-obiektywizacja-internalizacja | 1966 | Peter Berger, Thomas Luckmann | "Społeczne tworzenie rzeczywistości" |
uprawomocnienie społecznego świata | 1966 | Peter Berger, Thomas Luckmann | "Społeczne tworzenie rzeczywistości" |
eksperyment przerywania | 1967 | Harold Garfinkel | "Studies in Ethnomethodology" |
formacje dyskursywne | 1969 | Michel Foucault | "Archeologia wiedzy" |
początek analizy sieciowej | 1969 | "Social Networks in Urban Situations" | |
struktura sieci społecznych | 1972 | Richard Emerson | "Exchange Theory" |
początek badań nad społecznym zachowaniem szympansów | 1974 | Jane Goodall | "W cieniu człowieka" |
system światowy | 1974 | Immanuel Wallerstein | "The Modern World System" |
społeczeństwa owadów, początek socjobiologii | 1975 | Edward Osborne Wilson | "Socjobiologia" |
koncepcja memu | 1976 | Richard Dawkins | "Samolubny gen" |
manifest postmodernizmu | 1979 | Jean-François Lyotard | "Kondycja ponowoczesna" |
racjonalność komunikacyjna | 1981 | Jürgen Habermas | "Teoria działania komunikacyjnego" |
mutacja symboliczna | 1982 | Niklas Luhmann | "The Differentiation of Society" |
teoria strukturacji | 1984 | Anthony Giddens | "Stanowienie społeczeństwa" |
fakcja społeczna | 1985 | Pierre Bourdieu | "Social Space and the Genesis of Groups" |
społeczeństwo ryzyka | 1986 | Ulrich Beck | Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności |
teoria solidarności grupowej | 1987 | Michael Hechter | "Principles of Group Solidarity" |
system autopojetyczny | 1990 | Niklas Luhmann | "The Autopoiesis of Social System" |
koncepcja pola | 1992 | Pierre Bourdieu | "Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego" |
symbole jako ekwiwalenty alfabetu genetycznego | 1995 | Gerhard Lensky, Patrick Nolan | "Human Societes. An Introduction to Macrosociology" |
gender | 1995 | Richard Udry | "Sociology and Biology: What Biology Do Sociologists Need to Know " |
koncepcja zderzenia cywilizacyjnego | 1996 | Samuel Huntington | "Zderzenie cywilizacji" |
społeczeństwo sieciowe | 1996 | Manuel Castells | "The Rise of the Network Society" |
Zobacz też: przegląd zagadnień z zakresu socjologii.