Alexis de Tocqueville
| ||
 portret, Théodore Chassériau, 1850 | ||
| Data i miejsce urodzenia | 29 lipca 1805 Verneuil-sur-Seine | |
| Data i miejsce śmierci | 16 kwietnia 1859 Cannes | |
Alexis Henri Charles Clérelde, wicehrabia de Tocqueville (ur. 29 lipca 1805 w Verneuil-sur-Seine, zm. 16 kwietnia 1859 w Cannes) – francuski myśliciel polityczny, socjolog, polityk, od 3 czerwca do 31 października 1849 minister spraw zagranicznych II Republiki. Po zamachu stanu w 1851 krytyk Napoleona III i II Cesarstwa.
Dzieła i poglądy[edytuj | edytuj kod]
Autor dwutomowego dzieła O demokracji w Ameryce, uchodzącego za najbardziej przenikliwą analizę demokratycznego społeczeństwa politycznego[1]. Szczególne znaczenie mają jego analizy konfliktu między wolnością i równością, pożytków płynących z samorządu i stowarzyszeń politycznych[2] oraz relacji między państwem a Kościołami. Był jednym z najważniejszych myślicieli w XIX wieku ze względu na stworzenie hasła liberalnej demokracji. Uważał, że demokracja nie jest szkodliwa tylko wówczas, gdy nie zagraża wolności i autonomii jednostki.
W dziele Dawny ustrój i rewolucja, na przykładzie rewolucji francuskiej postawił tezę, że rewolucja stanowi zawsze kontynuację obalanego ustroju oraz że wybucha nie w momencie najgłębszego kryzysu, ale kiedy sytuacja poprawia się wolniej niż oczekuje tego społeczeństwo.
Tocqueville wyróżniał trzy funkcje prasy: gwarantuje wolność, ponieważ jest pośrednikiem, który z łatwością może zdemaskować działania polityczne; utrzymuje wspólnotę, ponieważ prasa ma moc polegającą na przekazaniu jednej myśli, którą może zaszczepić w tysiącach umysłów; oraz umożliwia działanie wspólne, czyli ułatwia komunikowanie się i planowanie na odległość.[3]
Uważał, że stan demokracji wiąże się z rozbiciem jednostkowych idei, ponieważ każdy może bronić swoich poglądów, i jednocześnie oznacza tendencję do konformizmu, który wynikać może, według Tocqueville'a, z wyrównania warunków oraz psychicznej potrzeby oparcia się na wspólnym zaufaniu i opiniach[3].
Władza prasy polega na reprezentacji różnorodnych opinii i pozwalaniu poszczególnym z nich na szybsze zakorzenienie się w świadomości społecznej[3].
Tocqueville zwrócił też uwagę, że gazety w różnych krajach różnią się pod względem ilości treści i formatu, a te różnice wynikają bardziej z przyczyn kulturowo-politycznych niż ekonomicznych. Podkreślił również, że zło, jakie przynosi działalność prasy, jest mniejsze od tego, przed którym chroni obywateli. Obiektywność prasy można byłoby zwiększyć poprzez powstanie kolejnych gazet[4].
Publikacje[edytuj | edytuj kod]
- Dawne rządy i rewolucja, Warszawa 1907
- O demokracji w Ameryce, Warszawa 1976
- Wspomnienia, Ossolineum 1987
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Paweł Stefan Załęski, Neoliberalizm i społeczeństwo obywatelskie, Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 2012, s. 59–80.
- ↑ Paweł Załęski, Społeczeństwo cywilne i społeczeństwo polityczne: Heglowskie kategorie w recepcji Tocqueville’a i Marksa [w:] Artur Kościański, Piotr Misztal (red.), Społeczeństwo obywatelskie: Między ideą a praktyką, Warszawa: IFiS PAN, 2008.
- ↑ a b c Eric Maigret, Socjologia komunikacji i mediów, Warszawa: Oficyna Naukowa, 2012, s. 47.
- ↑ Europejscy ojcowie założyciele a media [w:] Eric Maigret, Socjologia komunikacji i mediów, Warszawa: Oficyna Naukowa, 2012, s. 48.
