Alexis de Tocqueville
| ||
![]() portret, Théodore Chassériau, 1850 | ||
Data i miejsce urodzenia | 29 lipca 1805 Paryż | |
Data i miejsce śmierci | 16 kwietnia 1859 Cannes |
Alexis Henri Charles Clérel, wicehrabia de Tocqueville (ur. 29 lipca 1805 w Paryż, zm. 16 kwietnia 1859 w Cannes) – francuski myśliciel polityczny, socjolog, polityk, od 3 czerwca do 31 października 1849 minister spraw zagranicznych II Republiki. Po zamachu stanu w 1851 krytyk Napoleona III i II Cesarstwa.
Dzieła i poglądy[edytuj | edytuj kod]
Autor dwutomowego dzieła O demokracji w Ameryce, uchodzącego za najbardziej przenikliwą analizę demokratycznego społeczeństwa politycznego[1]. Szczególne znaczenie mają jego analizy konfliktu między wolnością i równością, pożytków płynących z samorządu i stowarzyszeń politycznych[2] oraz relacji między państwem a Kościołami. Tocqueville krytycznie oceniał niektóre aspekty demokracji, sądził, że ustrój demokratyczny może prowadzić do degradacji ludzkiej natury[3]. Nie odrzucał jednak demokracji całkowicie, uznawał, że można i należy ją reformować[3]. Za największą wartość demokratycznego społeczeństwa uznawał wolność[3]. Zagrożenie dla niej stanowi tyrania większości[4]. Jednostka może się jednak przed nią chronić dzięki wolności stowarzyszeń i wolności słowa. Stowarzyszenia i prasa służą, zdaniem Tocqueville'a, wyrażaniu opinii mniejszości i przekonywaniu większości do zmiany postaw[4].
W dziele Dawny ustrój i rewolucja, na przykładzie rewolucji francuskiej postawił tezę, że rewolucja stanowi zawsze kontynuację obalanego ustroju oraz że wybucha nie w momencie najgłębszego kryzysu, ale kiedy sytuacja poprawia się wolniej niż oczekuje tego społeczeństwo.
Tocqueville wyróżniał trzy funkcje prasy: gwarantuje wolność, ponieważ jest pośrednikiem, który z łatwością może zdemaskować działania polityczne; utrzymuje wspólnotę, ponieważ prasa ma moc polegającą na przekazaniu jednej myśli, którą może zaszczepić w tysiącach umysłów; oraz umożliwia działanie wspólne, czyli ułatwia komunikowanie się i planowanie na odległość[5].
Uważał, że stan demokracji wiąże się z rozbiciem jednostkowych idei, ponieważ każdy może bronić swoich poglądów, i jednocześnie oznacza tendencję do konformizmu, który wynikać może, według Tocqueville'a, z wyrównania warunków oraz psychicznej potrzeby oparcia się na wspólnym zaufaniu i opiniach[5].
Władza prasy polega na reprezentacji różnorodnych opinii i pozwalaniu poszczególnym z nich na szybsze zakorzenienie się w świadomości społecznej[5].
Tocqueville zwrócił też uwagę, że gazety w różnych krajach różnią się pod względem ilości treści i formatu, a te różnice wynikają bardziej z przyczyn kulturowo-politycznych niż ekonomicznych. Podkreślił również, że zło, jakie przynosi działalność prasy, jest mniejsze od tego, przed którym chroni obywateli. Obiektywność prasy można byłoby zwiększyć poprzez powstanie kolejnych gazet[6].
Publikacje[edytuj | edytuj kod]
- Dawne rządy i rewolucja, Warszawa 1907 (późniejsze przekłady pod tytułem Dawny ustrój i rewolucja)
- O demokracji w Ameryce, Warszawa 1976
- Wspomnienia, Ossolineum 1987
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Paweł Stefan Załęski , Neoliberalizm i społeczeństwo obywatelskie, Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 2012, s. 59–80 .
- ↑ Paweł Załęski , Społeczeństwo cywilne i społeczeństwo polityczne: Heglowskie kategorie w recepcji Tocqueville’a i Marksa, [w:] Artur Kościański, Piotr Misztal (red.), Społeczeństwo obywatelskie: Między ideą a praktyką, Warszawa: IFiS PAN, 2008 .
- ↑ a b c Król 2019 ↓, s. 129.
- ↑ a b Król 2019 ↓, s. 130.
- ↑ a b c Eric Maigret , Socjologia komunikacji i mediów, Warszawa: Oficyna Naukowa, 2012, s. 47 .
- ↑ Europejscy ojcowie założyciele a media, [w:] Eric Maigret , Socjologia komunikacji i mediów, Warszawa: Oficyna Naukowa, 2012, s. 48 .
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Marcin Król: Krótka historia myśli politycznej. Warszawa: 2019. ISBN 978-83-66232-08-2.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- ISNI: 0000 0001 2137 1933
- VIAF: 66474207
- LCCN: n79099318
- GND: 118642871
- NDL: 00458854
- LIBRIS: 0xbdf66j3xfhnj9
- BnF: 119267448
- SUDOC: 027164675
- NLA: 35551490
- NKC: jn20000701824
- DBNL: tocq001
- RSL: 000084013
- BNE: XX933321
- NTA: 068682735
- BIBSYS: 90163496
- CiNii: DA00577518
- Open Library: OL30442A
- PLWABN: 9810701767905606
- NUKAT: n94006144
- NLI: 000131717, 000606723, 001424558, 001856903
- PTBNP: 98978
- CANTIC: a10163955
- LNB: 000035806
- NSK: 000051022
- CONOR: 28011107
- BNC: 000034671
- ΕΒΕ: 126934, 279234
- BLBNB: 000583920
- KRNLK: KAC199627642
- LIH: LNB:V*60671;=BG
- WorldCat: lccn-n79099318