Jan Marceli Gutkowski

Sukcesja apostolska
Data konsekracji	1 października 1826
Konsekrator	Wojciech Józef Skarszewski
Współkonsekratorzy	Mikołaj Jan Manugiewicz; Franciszek Lewiński
Współkonsekrowani biskupi
Franciszek Ksawery Wierzchlejski	4 października 1846
Łukasz Baraniecki	13 stycznia 1850

Jan Marceli Gutkowski
	Arcybiskup tytularny marcjanopolitański
Kraj działania	Polska
Data urodzenia	27 maja 1776
Data i miejsce śmierci	3 października 1863 ; Lwów
Miejsce pochówku	Cmentarz Łyczakowski we Lwowie
	Biskup janowski
Okres sprawowania	1826–1842
	Arcybiskup tytularny marcjanopolitański
Okres sprawowania	1856–1863
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Inkardynacja	Zakon Kaznodziejski
Prezbiterat	1799
Sakra biskupia	1 października 1826
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jan Marceli Gutkowski OP (ur. 27 maja 1776 w Witkowie, zm. 3 października 1863 we Lwowie) – polski duchowny rzymskokatolicki, dominikanin, scholastyk kapituły katedralnej płockiej, kapelan wojsk napoleońskich i kapelan starszy Wojska Polskiego Królestwa Kongresowego sprzeciwiający się wybuchowi powstania listopadowego^[1].

Pierwsze nauki pobierał w szkołach w Płocku, tamże wstąpił do klasztoru dominikanów i złożył profesję zakonną. Studia filozoficzno-teologiczne odbył w Warszawie, gdzie w 1799 roku przyjął święcenia prezbiteratu. Niedługo potem został przeorem klasztoru dominikanów we Wrocławiu, gdzie pełnił również funkcję kaznodziei i profesora teologii. W 1807 roku został kapelanem armii Księstwa Warszawskiego, a w latach 1812-1815 przebywał w niewoli rosyjskiej^[2].

W roku szkolnym 1819/1820 był profesorem religii i moralności w Szkole Wojskowej Aplikacyjnej w Warszawie, a następnie kapelanem Pułku Strzelców Konnych Gwardii. Od 1827 roku senator Królestwa Polskiego^[3], skreślony z listy senatorów przez sejm powstania listopadowego 20 lipca 1831 roku^[4].

W 1826 roku mianowany biskupem janowskim. Konsekrowany 1 października tego roku. W 1828 roku był członkiem Sądu Sejmowego, mającego osądzić osoby oskarżone o zdradę stanu^[5]. Potępiał powstanie listopadowe, z własnej inicjatywy wydał 27 listopada 1832 r. list pasterski do wiernych, w którym powstańców nazywał bezbożnikami^[6]. Jak pisze Mieczysław Żywczyński: Po zakończeniu wojny polsko-rosyjskiej w r. 1831 Gutkowski stracił do reszty sympatię społeczeństwa polskiego, odzyskał za to i ogromnie powiększył zaufanie do siebie rządu Paskiewicza. Okazał się najlojalniejszym z biskupów, Mikołajowi I najwierniejszym^[6]. Liczył, że przychylność władz rosyjskich zapewni mu nominację na biskupstwo warszawskie. Gdy zawiódł się w swoich oczekiwaniach wystąpił przeciwko władzom rosyjskim i wówczas dał się poznać jako obrońca praw Kościoła – sprzeciwiał się konfiskacie majątków kościelnych, chociaż wcześniej sam, przy biernej postawie administracji państwowej, przejął majątek bartolomitów w Węgrowie i zlikwidował ich tamtejsza prepozyturę^[7]. Aresztowany w kwietniu 1840 roku, zrzekł się biskupstwa w 1842 roku za radą papieża Grzegorza XVI i od 1843 roku zamieszkał we Lwowie. W 1856 roku mianowany tytularnym arcybiskupem marcjanopolitańskim. Doktor honoris causa teologii Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Odznaczony Orderem Świętego Stanisława I klasy w 1829^[8].

Został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie (pomnik nagrobny wykonał Paweł Eutele)^[9].

Przypisy

↑ Marek Budziarek, Historyczny raptularz. Szkice z dziejów Kościoła i nie tylko, Wrocław 1991, s. 130.
↑ Michał MarianM.M. Grzybowski Michał MarianM.M., Duchowieństwo Diecezji Płockiej. Tom 5, Płock 2016, s. 112, ISBN 978-83-944483-1-8 .
↑ Ireneusz Ihnatowicz, Andrzej Biernat, Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, Warszawa 2003, s. 478.
↑ Sebastian Ziółek, Sejm Królestwa Polskiego w okresie powstania listopadowego 1830-1831, Warszawa 2007, s. 332.
↑ Tadeusz Bieczyński, Sąd sejmowy 1827-1829 na przestępców stanu. Urzędowe akta, Poznań 1873, s. IX, 50.
↑ ^a ^b MieczysławM. Żywczyński MieczysławM., Sprawa Gutkowskiego (1832–1839), „Rocznik Lubelski”, t. 1 (1958),s.131. [online]
↑ Wojciech JerzyW.J. Górczyk Wojciech JerzyW.J., Kościół i prepozytura bartolomitów w Węgrowie fundacji Jana Dobrogosta Krasińskiego, wojewody płockiego, w świetle materiałów z Achiwum Diecezjalnego w Drohiczynie, „Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego”, t. 11 (2019), s. 83–84., DOI: 10.19251/rtnp/2019.11(5) .
↑ Stanisław Łoza. Kawalerowie orderu Św. Stanisława. „Miesięcznik Heraldyczny”. Nr 5, s. 100, 1930.
↑ Stanisław Nicieja: Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786–1986. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988, s. 100, 103. ISBN 83-04-02817-4.

Bibliografia

Michał Sokołowski, Arcybiskup Jan Marceli Gutkowski: wybitna postać z mojego rodu, „Nasze Korzenie”, 5, 2013, s. 35–37.
Mieczysław Żywczyński, Sprawa Gutkowskiego, „Rocznik Lubelski”, 1, 1958, s. 129–146.
Nota biograficzna Jana Marcelego Gutkowskiego na stronie diecezji siedleckiej
Doktorzy honoris causa UJ

Linki zewnętrzne

Jan Marceli Gutkowski – publikacje w bibliotece Polona

[1] Marek Budziarek, Historyczny raptularz. Szkice z dziejów Kościoła i nie tylko, Wrocław 1991, s. 130.

[2] Michał MarianM.M. Grzybowski Michał MarianM.M., Duchowieństwo Diecezji Płockiej. Tom 5, Płock 2016, s. 112, ISBN 978-83-944483-1-8 .

[3] Ireneusz Ihnatowicz, Andrzej Biernat, Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, Warszawa 2003, s. 478.

[4] Sebastian Ziółek, Sejm Królestwa Polskiego w okresie powstania listopadowego 1830-1831, Warszawa 2007, s. 332.

[5] Tadeusz Bieczyński, Sąd sejmowy 1827-1829 na przestępców stanu. Urzędowe akta, Poznań 1873, s. IX, 50.

[:0-6] MieczysławM. Żywczyński MieczysławM., Sprawa Gutkowskiego (1832–1839), „Rocznik Lubelski”, t. 1 (1958),s.131. [online]

[7] Wojciech JerzyW.J. Górczyk Wojciech JerzyW.J., Kościół i prepozytura bartolomitów w Węgrowie fundacji Jana Dobrogosta Krasińskiego, wojewody płockiego, w świetle materiałów z Achiwum Diecezjalnego w Drohiczynie, „Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego”, t. 11 (2019), s. 83–84., DOI: 10.19251/rtnp/2019.11(5) .

[8] Stanisław Łoza. Kawalerowie orderu Św. Stanisława. „Miesięcznik Heraldyczny”. Nr 5, s. 100, 1930.

[9] Stanisław Nicieja: Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786–1986. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988, s. 100, 103. ISBN 83-04-02817-4.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Biskupi diecezjalni janowscy	Feliks Łukasz Lewiński (1819–1825) Jan Marceli Gutkowski (1826–1842) Piotr Paweł Szymański (1856–1867)
Biskupi diecezjalni siedleccy	Henryk Przeździecki (1918–1939) Ignacy Świrski (1946–1968) Jan Mazur (1968–1996) Jan Wiktor Nowak (1996–2002) Zbigniew Kiernikowski (2002–2014) Kazimierz Gurda (od 2014)
Biskupi pomocniczy	Franciszek Lewiński (1826–1854) Józef Twarowski (1857–1868) Czesław Sokołowski (1919–1940) Marian Jankowski (1948–1962) Wacław Skomorucha (1963–1992) Alojzy Orszulik (1989–1992) Henryk Tomasik (1993–2009) Piotr Sawczuk (2013–2019) Grzegorz Suchodolski (od 2020)