Kamienica przy Rynku 14 we Wrocławiu
 nr rej. A/1520/486/Wm z 05.09,1992[1]
| |
 Kamienica przy Rynku 14 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Rynek 14 |
| Styl architektoniczny |
neorenesans |
| Kondygnacje |
pięć |
| Ważniejsze przebudowy |
1872 |
| Kolejni właściciele |
Nicolaus Bock i spadkobiercy Hedwig i Filip Jauer (1367-1469), Sebald Sauermann (1469-1473), Andreas i Gertruda Iban (1473-1501) |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
 51°06′36,75″N 17°01′49,41″E/51,110208 17,030392
| |
Kamienica przy Rynku 14 – kamienica na wrocławskim Rynku, na południowej pierzei Rynku, tzw. stronie Złotego Pucharu.
Historia kamienicy i jej architektura[edytuj | edytuj kod]
Najstarszy budynek murowany na parceli nr 14 został wzniesiony w pierwszej połowie XIV wieku. Pierwotnie miał on 14 metrów szerokości a od strony frontowej znajdowało się przedproże. Z tego okresu zachowało się kwadratowe, o wymiarach 11 × 11 metrów, frontowe pomieszczenie piwniczne przekryte gotyckim, żebrowym, krzyżowym sklepieniem[2][3].
W drugiej połowie XIV wieku parcela została zwężona a kamienica przebudowana na dwutraktowy i dwupiętrowy budynek z trzyosiową fasadą zakończonym późnogotyckim szczytem uskokowym[4]. W XVII wieku nad wejściem umieszczono portal z wykrępowanym boniowaniem opinającym archiwoltę, węgary i toskańskie pilastry[5]. Nad belką znajdowała się płaskorzeźba anioła<ref>Szkic portalu w kamienicy nr 14 ref>[5]. Pod koniec XVI wieku kamienica została przebudowana, o czym ma świadczyć portal w przyziemiu[3].
W latach 1863-1873 w kamienicy znajdowała się księgarnia Leopolda Priebatscha[6]. W 1872 roku budynek został kolejny raz gruntownie przebudowany. Zgodnie z projektem Ubera, fasada kamienicy zyskała neorenesansową formę a wnętrza budynku zostały przystosowane do funkcji handlowo-mieszkalnej. W 1896 w kamienicy znajdował się dom handlowy Geschäfthaus, gdzie swoje sklepy mieli m.in. kupiec H Rosenthal, firma Lampen Fabrik, Glas & Porzelan, Küchen Magazyn[7]. W 1899 i w 1934 roku fasada budynku została znacznie uproszczona[8].
Właściciele i postacie związane z kamienicą[edytuj | edytuj kod]
Od 1367 roku właścicielem kamienicy była rodzina Bock (Bockynne), Nicolaus Bock (do 1383) i jego żona Elisabeth Bock (od 1383 do 1423). W kolejnych latach kamienica była własnością jej wnuczek: Katarzyny i jej męża Janco Grwbera oraz od 1439 roku Hedwig i jej męża Filipa (Philipp) Jawrera (Jauer, Jawor). Jauer był kupcem, w 1438 roku przyjętym do prawa miejskiego prawa miejskie. Od 1441 do 1466 roku był na przemian ławnikiem lub radnym. W grudniu 1466 roku, pełniąc funkcje rajcy nadzorującego urząd młyński, został przyłapany na kradzieży publicznych pieniędzy. Został uwięziony, a dzięki wstawiennictwu legata papieskiego zwolniony za kaucją. W 1469 roku sprzedał kamienicę nr 14 zięciowi, również kupcowi, Sebaldowi Sauermannowi[9]
Sebald Sauermann był obywatelem Wrocławia od 1466 roku. Pochodził z Gefrees we Frankonii, z korzeniami związanymi z Norymbergą. Jako kupiec utrzymywał kontakty z Węgrami, Małopolską i Łużycami. W 1492 roku otrzymał cesarskie przywileje herbowe. Od 1486 do 1507 roku był dwudziestodwukrotnie wybierany na ratusz, osiągając drugie miejsce w ławie i trzecie w radzie. W latach 1485-1486 i 1493-1497 był witykiem kościoła Św. Elżbiety a w 1499 prowizorem szpitala Św. Trójcy. Jego wizerunek wraz z żoną i 22 dziećmi został uwieczniony na epitafium z 1508 roku w kościele Św. Elżbiety[10]. Sauermann właścicielem kamienicy był do 1473 roku, kiedy to nabył narożną kamienicę nr 12. W kolejnych latach kupiec również właścicielem kamienicy przy Rynku nr 35 (1493 - 1500) i kamienicy przy Rynku nr 49 (1499-1501)[11].
Nowymi właścicielami kamienicy zostali Andreas i Gertruda Iban i w ich posiadaniu znajdowała się do 1501 roku[12].
Po 1945[edytuj | edytuj kod]
W wyniku działań wojennych w 1945 roku kamienica została uszkodzona. W latach 1948-1953 dokonano jej odbudowy według projektu Stanisława Zakrzewskiego i nadano charakter handlowo-biurowy[5]. Budynek ma pięć kondygnacji zwieńczonych płaskim dachem[3].
Na parterze kamienicy od kilkudziesięciu lat mieści się informacja turystyczna.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ Czerner 1976 ↓, s. 60.
- ↑ a b c Czerner 1976 ↓, s. 135.
- ↑ Goliński 2015 ↓, s. 107.
- ↑ a b c Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 299.
- ↑ Rafał Werszler. Dzieje rodziny Priebatschów, znanych księgarzy i wydawców. „Kwartalnik Historii Żydów”, 2018. Żydowski Instytut Wydawniczy.
- ↑ Kirschke 2005 ↓, s. 267.
- ↑ Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 299-300.
- ↑ Goliński 2015 ↓, s. 108-109.
- ↑ Goliński 2015 ↓, s. 103.
- ↑ Goliński 2015 ↓, s. 97-102.
- ↑ Goliński 2015 ↓, s. 110.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
- Olgierd Czerner: Rynek wrocławski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976.
- Mateusz Goliński: Przy wrocławskim Rynku. Rekonstrukcja dziejów własności posesji (cz2: 1421-1500). Wrocław: Chronicon, 2015.
- Krystyna Kirschke: Fasady wrocławskich obiektów komercyjnych z lat 1890-1930: struktura, kolorystyka, dekoracja. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2005. ISBN 83-7085-918-6.