Kościół Zesłania Ducha Świętego w Łodzi
 A/113 z dnia 20.01.1971 r.[1]
| |||||||||||||
| kościół parafialny | |||||||||||||
 Kościół w 2018 | |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Łodzi  | |||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |||||||||||||
 51°46′33,6″N 19°27′18,1″E/51,776000 19,455028
| |||||||||||||
Kościół Zesłania Ducha Świętego – katolicki kościół parafialny znajdujący się w Łodzi przy ul. Piotrkowskiej 2/2a (w sąsiedztwie placu Wolności).
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wybudowany został w latach 1826–1828, w formie klasycystycznej przy Nowym Rynku, jako ewangelicki kościół Świętej Trójcy. W pierwotnej bryle był podobny do budynku łódzkiego magistratu stojącego po przeciwległej stronie ul. Piotrkowskiej. Autorem projektu był Bonifacy Witkowski[2][3]. W latach 80. XIX w. podjęto początkowo decyzję o rozbudowie kościoła[2], lecz ze względu na brak możliwości zaspokojenia potrzeb społeczności ewangelickiej w Łodzi, która w międzyczasie uległa znacznemu wzbogaceniu, świątynia została w latach 1889–1892 całkowicie przebudowana według projektu Ottona Gehliga i Hilarego Majewskiego[3]. Do kamienia węgielnego wmurowanego podczas przebudowy 7 sierpnia 1889 roku dołączono spisany dzień wcześniej protokół o treści[4]:
Gmina Ewangelicka w Łodzi, a z nią pierwszy kościół powstał w roku 1826.
Po 63 latach, z powodu uczuwanej potrzeby, kościół został przebudowany.
Kamień węgielny pod przebudowany kościół został położony dnia 26 lipca (7 sierpnia) 1889 roku za panowania Aleksandra III, Cesarza Rosyi i Króla Polskiego. Generał-gubernatorem warszawskim był Generał-Adjutant Hurko, gubernatorem piotrkowskim – generał Komarow, Policmajstrem miasta Łodzi – kapitan Danilczuk, Prezydentem miasta – Wł. Pieńkowski;
– generalny superintendent biskup Ewerth; pastor miejscowy Klemens Berthold Rondthaler, jego pomocnik Antoni Rutkowski. Członkowie dozoru kościelnego: L. Meyer, R. Finster, F. Rathe, A. Agather, H. Gehlig, J. Erb, E. Geyer, D. Goltz, G. Bliem.
Komitet budowlany, oprócz dozoru kościelnego, stanowili: K. Klukow, R. Ziegler, J. Kammerer, E. T. Neumann, A. Friedrich, R. Fischer, L. Strauch, F. Kindermann, O. J. Schultz, Ed. Modrow, T. Steigert, J. K. Simchen, A. Wenske, G. Wegner, M. Weigold. Kantorem był A. Schwab; sekretarzem kościoła – H. J. Gottschild; zakrystyanem – N. Friese; dzwonnikiem – K. Berner; grabarzem – A. Reinke.
Plan budowy, podług projektu budowniczego Ottona Gehliga, sporządził architekt Prokofjew, a wykonał budowę pod nadzorem tego ostatniego majster murarski Stelmachowski.
Przy położeniu kamienia węgielnego był także obecny pastor-dyakon parafii Ś-go Jana R. Schmidt.
Mamy nadzieję w Bogu, że rozpoczęta w wierze i miłości chrześciańskiej budowla, będzie i pozostanie świętem miejscem, na którem nam i potomkom naszym Słowo Boże zawsze sprawiedliwe i czyste głoszonem będzie.
Co daj Boże, Amen!
Nowa świątynia powstała w stylu eklektycznym z przewagą cech neorenesansowych z zastosowaniem elementów romańskich (okna). Kościół zbudowany na planie krzyża greckiego, o równych ramionach (30m x 29m), z cegły. Zgodnie z ogólnym charakterem z zewnątrz zdobi go 6 wieżyczek, z których 4 większe ustawione na narożach, o stożkowych hełmach zwieńczonych krzyżami, a pośrodku dachu nad nimi góruje kopuła zakończona krzyżem. Dachy i hełmy wieżyczek pokryte są blachą cynkową. Do wnętrza kościoła prowadzą wejścia z trzech stron[5].
Ołtarz główny zaprojektował Feliks Paszkowski, stiuk wykonał Stefan Kiełbasiński w 1946 r. Pośrodku na mensie ołtarza stoi tabernakulum, a nad nim tron z czterech stiukowych kolumienek z głowicami w stylu korynckim. Na chórze muzycznym pneumatyczne 46-głosowe organy romantyczne o trakturze pneumatycznej i czterech manuałach wykonane przez firmę Schlag und Söhne, jedne z największych w Łodzi. Duży dzwon odlany w 1893 r. przez A. Zwolińskiego z Warszawy oraz duże 2 nowe dzwony. Rzeźbione w gipsie stacje Drogi Krzyżowej, ufundowane w 1946 r. przez Zgromadzenie Kupców w Łodzi[5].
W 1945 roku świątynia została, za przyzwoleniem władzy komunistycznej, przejęta przez Kościół katolicki. Powstała przy niej parafia rzymskokatolicka pod wezwaniem Zesłania Ducha Świętego[2][3]. Ponadto kościół stał się kościołem garnizonowym. Jako świątynia rzymskokatolicka poświęcony został 1 I 1945 r. przez ks. prałata Jana Zdziowskiego[5]. W 1989 parafia rzymskokatolicka wykupiła kościół i budynki parafialne od Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP.
W latach 2018–2019 elewacja budynku została poddana całkowitej renowacji. Przywrócono także jej pierwotny, pomarańczowy kolor.
Galeria[edytuj | edytuj kod]
Po lewej, kościół ewangelicki Świętej Trójcy (fot. Bronisław Wilkoszewski, 1896)
Tablica upamiętniająca więźniów zamordowanych i spalonych żywcem w więzieniu na Radogoszczu
Tablica upamiętniająca Polaków zamordowanych przez NKWD oraz ukraińskich nacjonalistów na Kresach Wschodnich
„Bogu i ojczyźnie na chwałę w rocznicę uzyskania kościoła dla Wojska Polskiego 1946 r.”
Kilkudziesięciogłosowe romantyczne organy o trakturze pneumatycznej wykonane przez firmę Schlag & Söhne
Polichromia autorstwa łódzkiego artysty malarza Mieczysława Saara
Wnętrze kościoła
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 15 lutego 2023, s. 37 [dostęp 2013-09-16].
- ↑ a b c Sławomir Krajewski, Jacek Kusiński: Spacer pierwszy. Ulica Piotrkowska. Łódź: Wydawnictwo Jacek Kusiński, 2008. ISBN 978-83-927666-4-3.
- ↑ a b c Marek Budziarek: Świątynie Łodzi. Łódź: Piątek Trzynastego, 2005, s. 24, 61. ISBN 83-7415-078-5.
- ↑ [bez autora]. Wiadomości bieżące. Protokół.... „Dziennik Łódzki”. Rok VI (nr 178), s. 2, 1889-08-10. Antoni Chomętowski (red.). Łódź: Stefan Kossuth. ISSN 1898-3111. [dostęp 2016-03-23].
- ↑ a b c Archidiecezja Łódzka – parafia Zesłania Ducha Świętego. [dostęp 2018-07-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-17)].
