Kodeks 070

Kodeks 070 (Gregory-Aland)

Fragment z tekstem Łk 10,21-30, tekst koptyjski.
Data powstania	VI wiek
Rodzaj	Kodeks majuskułowy
Numer	070
Zawartość	Ewangelia Łukasza i Jana
Język	grecko-koptyjski
Rozmiary	37 × 28 cm
Typ tekstu	tekst mieszany
Kategoria	III
Miejsce przechowywania	Paryż, Oksford, Londyn, Wiedeń

Kodeks 070 (Gregory–Aland no. 070), ε 6 (von Soden) – bilingwiczny grecko-koptyjski kodeks uncjalny Nowego Testamentu, paleograficznie datowany na VI wiek. Większa część kodeksu zaginęła. Zachowane partie kodeksu odnajdywane były stopniowo i przechowywane są dziś w 14 kolekcjach, pod 11 symbolami, w pięciu bibliotekach czterech miast Europy.

Grecki tekst kodeksu pochodzi z kilku tradycji tekstualnych i ma charakter mieszany. W XIX wieku bywał łączony z kodeksem Borgiańskim. Zaklasyfikowany został do III kategorii. Tekst grecki nie zawsze jest zgodny z koptyjskim. Wykorzystywany jest w wydaniach greckiego Nowego Testamentu.

Opis

Do dnia dzisiejszego zachowały się jedynie pewne partie Ewangelii Łukasza i Ewangelii Jana, na 44 pergaminowych kartach (37  na 28 cm). Tekst pisany jest w dwóch kolumnach na stronę, 35 linijkach w kolumnie, wielką, okrągłą uncjałą, daleką od późnej prostokątnej uncjały (dlatego nie może być datowany na później niż VI wiek). Stosuje czarny atrament. Strony są ponumerowane i noszą koptyjskie numery. Przydechy i akcenty są stosowane, ale często w niewłaściwy sposób. Częstym jest błąd itacyzmu.

Tekst koptyjski reprezentuje dialekt saidzki, litery są pionowe i regularne, cytaty ze Starego Testamentu są oznakowane przez serię znaków na marginesie (>) w kolorze czerwonym, żółtym, lub czarnym.

Właściwy kodeks 070 ma zaledwie 13 kart i stanowił niegdyś część tego samego rękopisu co kodeksy: 0110 (1 karta), 0124 (22 karty), 0178 (1), 0179 (1), 0180 (1), 0190 (1), 0191 (1), 0193 (1), 0194 (= 0124) i 0202 (2 karty).

Zawartość

070 (13 folios) — Łukasz 9,9-17; 10,40-11,6; 12,15-13,32; Jan 5,31-42; 8,33-42; 12,27-36

0110 (1 folio) — Jan 8,13-22

0124 + 0194 (22 folios) — Łukasz 3,19-30; 10,21-30; 11,24-42; 22,54-65; 23,4-24,26; Jan 5,22-31; 8,42-9,39; 11,48-56; 12,46-13,4

0178 (1 folio) — Łukasz 16,4-12

0179 (1 folio) — Łukasz 21,30-22,2

0180 (1 folio) — Jan 7,3-12

0190 (1 folio) — Łukasz 10,30-39

0191 (1 folio) — Łukasz 12,5-14

0193 (1 folio) — Jan 3,23-32

0202 (2 folios) — Łukasz 8,13-19; 8,55-9,9.

Tekst

Grecki tekst kodeksu przekazuje tekst mieszany. Kurt i Barbara Alandowie zaklasyfikowali go do kategorii III, co oznacza, że nie jest pomocny w pracach nad odtworzeniem oryginalnego tekstu Nowego Testamentu, ale jest on ważny dla poznania historii tekstu Nowego Testamentu. Tekst koptyjski nie zawsze jest identyczny z greckim.

Tekst koptyjski nie zawiera Pericope adulterae (J 7,53-8,11), tekst grecki ma w tym miejscu lukę.

W Łukaszu 23,34 brakuje frazy: „A Jezus powiedział: Ojcze przebacz im, bo nie wiedzą co czynią”. Frazy tej nie zawierają również następujące rękopisy: ${\mathfrak {P}}^{75}$, Sinaiticus^a, B, D*, W, Θ, 1241, it^{a, d}, syr^s, cop^sa, cop^bo.

Niektóre warianty

Łk 12,20 – απαιτουσιν ] αιτουσιν – wespół z kodeksami ${\mathfrak {P}}^{75}$, B, L, Q, 33.

Łk 12,22 – ψυχη ] ψυχη υμων – wespół z kodeksami ${\mathfrak {P}}^{45}$, Ψ, f¹³, Byz.

Łk 12,31 – ταυτα ] ταυτα παντα – wespół z kodeksami Sinaiticus, A, D, K, N, Γ, Θ, Ψ, f¹, f¹³.

Łk 12,38 – εκεινοι ] οι δουλοι εκεινοι – wespół z kodeksami Α, Q, W, Θ, Ψ, f¹, f¹³.

Łk 12,41 – ειπεν δε ] ειπεν δε αυτω – wespół z kodeksami Sinaiticus, A, Q, W, Θ, Ψ, f¹, f¹³.

J 7,3 – θεωρησουσιν ] θεωρησωσιν – wespół z kodeksami ${\mathfrak {P}}^{66}$, B², Θ, Ψ, f¹, f¹³.

J 7,3 – σου τα εργα α ] τα εργα σου α – wespół z kodeksami Sinaiticus², L, W, Ψ, 0105, 0250, f¹³.

Historia

Facsimile z wydania K. Wessely'ego z tekstem Łk 11,51-12,5.

Kodeks sporządzony został przez koptyjskiego skrybę, który nie znał greckiego. Wskazują na to błędy, takie jak βαβουσα zamiast λαβουσα (biorąca) w Łk 13,21, δεκαι zamiast δεκα και (dziesięć i [osiem] – osiemnaście) w 13,16. C.R. Gregory przypuszczał, że rękopis pochodzi z Fajum.

Dziewięć kart z tekstem Łukasza 12,15-13,32; Jan 8,33-42 należały niegdyś do Carla Gottfrieda Woide (1725-1790), który otrzymał je z Egiptu (z Achmim). Znane są one jako Fragmentum Woideanum i były dawniej oznaczane symbolem T^a albo T^woi. Woide opublikował ich tekst wraz z Kodeksem Aleksandryjskim. W 1856 Tregelles zasugerował, by karty te oznaczać przy pomocy siglum T, tego samego rękopisu co Codex Borgianus. Argumentował, że nie może być mowy o pomyłce, ponieważ Borgianus zawiera tylko Ewangelię Jana. Borgianus również był rozproszonym rękopisem, a Tregelles opierał się na wydaniach ficsimile. Tischendorf, opisując Fragmentum Woideanum w IX tomie Monumenta sacra inedita (1870), podtrzymał ten punkt widzenia. Bp Lightfoot wykazał, że są to dwie grupy grecko-koptyjskich fragmentów, które nie mogły należeć do tego samego rękopisu.

Fragment 0124 (ε 78 von Soden) przywieziony został z Białego Klasztoru Schnoudi, na zachodnim brzegu Nilu. Tekst wydał Amélineau.

Gregory na początku XX wieku Fragmentum Woideanum, dwie karty z BnF oraz dwie karty przechowywane w Luwrze oznakował pod symbolem 070 jako pochodzące z tego samego kodeksu. Inne części kodeksu otrzymały numery 0110 i 0124. Edgar Goodspeed informował Gregory'ego listownie o kodeksie 0110 i Gregory nadał mu numer 0110, sądząc, że jest to inny rękopis. Stopniowo odkrywane były dalsze części kodeksu, wciągane były osobno na listę rękopisów NT i otrzymywały odrębne numery.

Karl Wessely, austriacki paleograf, opublikował w 1912 roku przechowywane w Austriackiej Bibliotece Narodowej fragmenty kodeksu. Uzyskały one później numery 0178, 0179, 0180, 0190, 0191. G. Horner w 1911 roku skolacjonował koptyjski tekstu fragmentu, który później otrzymał numer 0193 (w jego wydaniu nosi siglum ε). 0194 opublikowany został przez Amélineau jeszcze w 1895 roku. Przez biblistów został zauważony nieco później. Pochodzenie fragmentów przechowywanych w Wiedniu jest nieznane, nie wiadomo w jaki sposób przywiezione zostały do Wiednia.

Ernst von Dobschütz wciągnął na listę rękopisów następujące numery: 0178, 0179, 0180, 0190, 0191, 0193, 0194 i 0202. Później okazało się, że należały do tego samego rękopisu co 070. W chwili obecnej rozmaite części kodeksu są oznakowane pod jedenastoma siglami na liście Gregory–Aland. W 2007 roku U.B. Schmid, D.C. Parker oraz W.J. Elliott wydali grecki tekst kodeksu w Ewangelii Jana. Wykorzystano wszystkie dostępne fragmenty. W 2008 roku Stanley E. Porter oraz Wendy J. Porter opublikowali grecki tekst fragmentów kodeksu przechowywanych w Austriackiej Bibliotece Narodowej.

Miejsca przechowywania

Kodeks podzielony został na 14 części, oznakowanych pod 11 symbolami i przechowywany jest dziś w 5 bibliotekach, czterech miast:

• Fragmentum Woideanum, część 070, przechowywane jest w Clarendon Press, b. 2 Oksford – 9 kart z napisem "Coptic and Sahidic Manuscripts from Cairo"
• inna część 070 przechowywana jest w Bibliothèque nationale de France, Copt. 132,2 Paryż – 2 karty
• pozostała część 070 przechowywana jest w Luwrze MSE 10014, 10092k – 2 karty
• 0110 przechowywany jest w British Library, Add. 34274, 1 f., Londyn
• 0194 (=0124) i 0202 przechowywane są w British Library, Or. 3579 B [29], fol. 46, 47, 2 ff.
• 0124 przechowywany jest w Bibliothèque nationale de France, Copt. 129,7 Paryż – 22 karty
• 0178 przechowywany jest w Österreichische Nationalbibliothek (Pap. K. 2699), Wiedeń
• 0179 przechowywany jest w ÖNB (Pap. K. 2700)
• 0180 przechowywany jest w ÖNB (Pap. K. 15)
• 0190 przechowywany jest w ÖNB (Pap. K. 9007)
• 0191 przechowywany jest w ÖNB (Pap. K. 9031)
• 0193 przechowywany jest w BnF (Copt. 132,2, fol. 92).

Zobacz też

• Lista kodeksów majuskułowych Nowego Testamentu

Bibliografia

Wydania tekstu

• H. Ford: Appendix ad editionem Novi Testamenti Graeci e Codice MS Alexandrino a C.G. Woide descripti. Oxford: 1799, s. 52-62, 83.
• U.B. Schmid, D.C. Parker, W.J. Elliott: The Gospel according to St. John: The majuscules. Leiden, Boston: Brill, 2007, s. 61-65. ISBN 978-90-04-16313-3. (ang.). [tekst kodeksu w Ewangelii Jana]
• Karl Wessely. Geschichte und Koptische Texte Theologischen Inhalts III. „Studien zur Paläographie und Papyruskunde”, 1966. Amsterdam: A.M. Hakkert. 

Krytyczne wydania greckiego NT

• K. Aland, M. Black, C.M. Martini, B.M. Metzger, A. Wikgren: United Bible Societies. Wyd. 3. Stuttgart: United Bible Societies, 1983. Brak numerów stron w książce [UBS3]
• B. Aland, K. Aland, J. Karavidopoulos, C.M. Martini, B.M. Metzger, A. Wikgren: The Greek New Testament. Wyd. 4. Stuttgart: United Bible Societies, 1993. ISBN 978-3-438-05110-3. Brak numerów stron w książce [UBS4]
• Eberhard et Erwin Nestle: Novum Testamentum Graece. communiter ediderunt: K. Aland, M. Black, C.M. Martini, B.M. Metzger, A. Wikgren. Wyd. 26. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1991. [NA26]
• Eberhard et Erwin Nestle: Novum Testamentum Graece. communiter ediderunt: B. et K. Aland, J. Karavidopoulos, C.M. Martini, B.M. Metzger. Wyd. 27. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 2001. Brak numerów stron w książce [NA27]

Opracowania kodeksu

• E. Amélineau: Notice des manuscrits coptes de la Bibliothèque nationale renfermant des textes bilingues du Nouveau Testament. Paris: 1895, s. 366–369, 380–399. (fr.). — Kodeks 0124 i 0194
• New Testament Greek Papyri and Parchments. ed. Stanley E. Porter & Wendy J. Porter. Berlin – New York: Walter de Gruyter, 2008, s. 129–142, 145–149, 186–189. ISBN 978-3-11-020308-0. (ang.).

Introdukcje do krytyki tekstu

• K. Aland, B. Aland: The Text of the New Testament: An Introduction to the Critical Editions and to the Theory and Practice of Modern Textual Criticism. przeł. Erroll F. Rhodes. Grand Rapids, Michigan: William B. Eerdmans Publishing Company, 1995. ISBN 978-0-8028-4098-1. (ang.).
• Caspar René Gregory: Textkritik des Neuen Testaments. T. 1. Leipzig: J.C. Hinrichs’sche Buchhandlung, 1900, s. 69 (0124), 75 (070). [dostęp 2010-03-18]. (niem.).
• Frederick Henry Ambrose Scrivener: A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament. Edward Miller. Wyd. 4. T. 1. London: George Bell & Sons, 1894, s. 147. (ang.).
• Hermann von Soden: Die Schriften des Neuen Testaments. T. I. Berlin: 1902, s. 129. (niem.).
• S.P. Tregelles: An Introduction to the Critical study and Knowledge of the Holy Scriptures. London: 1856, s. 180. (ang.).

Listy rękopisów NT

• Caspar René Gregory: Die griechischen Handschriften des Neuen Testament. Leipzig: J.C. Hinrichs'sche Buchhandlung, 1908, s. 38, 40. (niem.).

Inne

• W.E. Crum: Catalogue of the Coptic manuscripts in the British Museum. London: British Museum, 1905, s. 21. (ang.).
• G.W. Horner: The Coptic Version of the New Testament in the Southern Dialect otherwise called Sahidic or Thebaic. T. 3. Oxford: 1911.

Linki zewnętrzne

• INTF: Kodeks 070 (GA). [w:] Liste Handschriften [on-line]. Münster Institute. [dostęp 2017-05-24].
• Wieland Willker: Uncial 070. [w:] Textual Commentary [on-line].
• Bibliografia do kodeksu na stronie LDAB.
• Ms. E 10014 – fragment z Louvre