Krywań
|
||
 Krywań od północnej strony. Po jego lewej stronie Krótka |
||
| Państwo |  Słowacja |
|
| Położenie | Wysokie Tatry | |
| Pasmo | Tatry, Karpaty | |
| Wysokość | 2494 m n.p.m. | |
| Wybitność | 400 m | |
| Pierwsze wejście | 4 sierpnia 1772 Andre Jonas Czirbesz z przewodnikami (pierwsze odnotowane) |
|
|
Położenie na mapie Tatr
 Krywań
|
||
 49°09′46″N 19°59′56″E/49,162778 19,998889 |
||
.svg)
Krywań (słow. Kriváň, niem. Krummhorn, Ochsenhorn, węg. Kriván) – wyniosły (2494 m n.p.m.) szczyt w południowo-zachodniej części Tatr Wysokich po stronie słowackiej, o charakterystycznym, zakrzywionym wierzchołku, od którego wziął swoją nazwę (nadal spotykana jest wśród starszych górali wymowa „Krzywań”).
Spis treści
Opis szczytu[edytuj]
Zbudowany jest ze skał krystalicznych, głównie z granitów. Położony jest w grani bocznej, na zakończeniu długiej, mającej około 10 km grani odchodzącej od głównej grani tatrzańskiej w Cubrynie (Čubrina). Cała odnoga jest nazywana główną granią odnogi Krywania (Hlavná os hrebeňa Kriváňa). Szczyt Krywania wznosi się na około 1400 m powyżej dna Doliny Koprowej. Północne ściany ramienia Krywania opadają w kierunku doliny Niewcyrki (Nefcerská dolina). Od strony wschodniej pod ściany Krywania podchodzi Dolina Ważecka (Važecká dolina), w której na wysokości 2017 m n.p.m. znajduje się duży (pow. 5,16 ha i 23,1 m głębokości) Zielony Staw Ważecki (Zelené pleso pod Kriváňom). Dawniej na Krywaniu istniały kopalnie zwane Krywańskimi Baniami.
Topografia[edytuj]
Od masywu Krywania odchodzi 5 grani:
- południowa grań – Pawłowy Grzbiet (Pavlov chrbát) – przechodzi przez Krywańską Przełączkę (Daxnerovo sedlo) i Mały Krywań (Malý Kriváň), niżej rozszerza się w grzbiet kończący się rozszerzeniem zwanym Nad Pawłową.
- południowo-zachodnia grań opada dwiema kulminacjami – Wyżnią (Vyšná priehyba) i Niżnią Przehybą (Nižná priehyba), do lesistego Gronika (Grúnik) i Krywańskiej Kopy (Krivánska kopa). Pomiędzy tą granią a Pawłowym Grzbietem znajduje się należący do Doliny Bielańskiej (Belanska dolina) Wielki Żleb Krywański (Veľký žľab).
- krótka zachodnia grań zakończona Małą Krywańską Basztą schodzi do Doliny Koprowej, oddzielając od siebie Szkaradny Żleb (Škaredý žľab) i Koryto Krywańskie (Krivánska kotlina).
- w kierunku północno-wschodnim od Krywania odchodzi grań, która łączy się w zworniku zwanym Ramię Krywania (Rameno Kriváňa) z główną granią odnogi Krywania. W tym miejscu grzbiet rozgałęzia się na dwie odnogi: jedna z nich to główny ciąg głównej grani odnogi Krywania przez przełęcz Szpara dochodzący do Cubryny, druga to Krywańska Grań.
- północno-zachodnia Krywańska Grań oddzielająca dolinę Niewcyrkę od Koryta Krywańskiego.
Turystyka[edytuj]
Dla turystyki udostępniono południowy i południowo-zachodni grzebień, prowadząc przez nieznakowane szlaki turystyczne. Szlak oznaczony kolorem zielonym poprowadzony jest z z Trzech Źródeł (Tri studničky) zalesionym i porośniętym kosodrzewiną grzbietem południowo-zachodniego ramienia Krywania aż do Gronika. Dalej szlak odchodzi w dół w kierunku Krywańskiego Żlebu, za którym łączy się z oznaczonym kolorem niebieskim szlakiem podchodzącym na Krywań poniżej południowego ramienia szczytu. Dwie połączone trasy prowadzą na sam szczyt przez zbocze Małego Krywania i Krywańską Przełączkę. Szczyt dostępny jest latem. Pokrywa śnieżna utrzymuje się tutaj: do 1000 m – 3 miesiące, do 1500 m – 4 miesiące, do 2000 m – 5 miesięcy, a na szczycie 2494 m nawet 6,5 miesiąca.
Panorama widokowa z Krywania jest bardzo rozległa, szczyt ten ma też największą w całych Tatrach wysokość względną nad położona pod nim doliną (Dolina Koprowa leży 1300 m niżej). Jeden z turystów w XIX w. pisał: „Mało jest widoków równych co do straszności przyrody”. Według stanu z początku 2016 roku jest to drugi najwyższy (po Rysach) tatrzański szczyt dostępny dla turystów.
Historia[edytuj]
Krywań aż do 1793 r. uważany był za najwyższy szczyt Tatr. Pierwsze wejścia miały miejsce już w 1761 i 1770 r., ale nieznane są nazwiska zdobywców. Najprawdopodobniej były to osoby związane z wydobyciem złota lub antymonitu, których kopalnie istniały na zboczach Krywania już w XV wieku (aż do wysokości 2100 m). W pełni odnotowano dopiero wejście Andreasa Jonasa Czirbesza z przewodnikami 4 sierpnia 1772 r. Wiadomo także o zdobyciu Krywania przez króla saskiego Fryderyka Augusta II w dniu 4 sierpnia 1840 r. Rok później taternicy węgierscy umieścili na szczycie obelisk, który przetrwał do 1861 r. Zimą jako pierwsi na szczycie stanęli Jakob Horvay i Theodor Wundt w dniu 12 kwietnia 1884. W 1805 r. na szczycie był Stanisław Staszic[1].
Krywań w kulturze[edytuj]
16 sierpnia 1841 na Krywań weszli słowaccy działacze odrodzenia narodowego Ľudovít Štúr i Michal Miloslav Hodža. Od tego właśnie roku na jego szczyt urządza się patriotyczne národné výlety, w których najpierw brali udział zwolennicy niepodległości, od nazwiska Štúra nazywani štúrowcami, potem patrioci i twórcy słowackiej kultury. Obecnie narodowe wejścia są organizowane w weekend około 16 sierpnia każdego roku, kiedy na szczyt wchodzi po 500 osób jednocześnie[2][3].
Krywań od 1935 jest narodową górą Słowaków. Szczyt został umieszczony także w hymnie Słowacji, w herbie Słowackiej Republiki Socjalistycznej (wieczny ogień na tle góry), a od 1 stycznia 2009 r. znajduje się na słowackich monetach o nominale 1, 2 i 5 eurocentów. Szczyt występuje często w kulturze ludowej Liptowa i Podhala. W 1967 w słowackiej ankiecie uznany został za najpiękniejszy szczyt Tatr[4]. Kazimierz Przerwa-Tetmajer napisał o górze wiersz (zamieszczony w Na Skalnym Podhalu), którego słowami śpiewanymi na rzewną nutę żegnano ludzi związanych z Tatrami. W latach 70. pieśń Krywań, Krywań weszła do repertuaru zespołu Skaldowie.
- Hej Krywaniu, Krywaniu wysoki!
- Płyną, lecą spod ciebie potoki!
- Tak się leją moje łzy, jak one,
- hej łzy moje, łzy niezapłacone...
- Hej Krywaniu, Krywaniu wysoki!
- Płyną, lecą nad tobą obłoki!
- Tak się toczy moja myśl, jak one,
- hej te myśli, te myśli stracone...
- Hej Krywaniu, Krywaniu wysoki!
- Idzie od cię szum lasów głęboki,
- a mojemu idzie żal kochaniu,
- hej Krywaniu, Krywaniu, Krywaniu!...
Szlaki turystyczne[edytuj]
Czas przejścia podany na podstawie mapy Tatry Wysokie słowackie i polskie.
– niebieski szlak od przystanku autobusowego Biały Wag przy Tatrzańskiej Drodze Młodości, przez Rozdroże przy Jamskim Stawie, Pawłowy Grzbiet i Rozdroże pod Krywaniem na Krywań. Czas przejścia 5 h, ↓ 3:45 h
– od Trzech Źródeł przez Gronik i Rozdroże pod Krywaniem na Krywań od strony południowo-zachodniej. Czas przejścia 4:45 h, ↓ 3:45 h
– od Szczyrbskiego Jeziora (Magistrala Tatrzańska) przez Rozdroże w Dolinie Furkotnej, Rozdroże przy Jamskim Stawie, Pawłowy Grzbiet i Rozdroże pod Krywaniem. Czas przejścia 5:10 h, ↓ 4 h
Przypisy
- ↑ Witold Henryk Paryski: Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki. Część VIII. Młynicka Przełęcz – Krywań. Warszawa: Sport i Turystyka, 1956.
- ↑ Národný výstup na Kriváň [dostęp 19.08.2010] (słow.)
- ↑ Jednodňový národný výstup na Kriváň absolvovalo päťsto turistov [dostęp 19.08.2010]
- ↑ Józef Nyka: Tatry słowackie. Przewodnik. Wyd. VI. Latchorzew: Trawers, 2008. ISBN 978-83-60078-05-1.
Bibliografia[edytuj]
- Grzegorz Barczyk, Ryszard Jakubowski (red.), Adam Piechowski, Grażyna Żurawska: Bedeker tatrzański. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000. ISBN 83-01-13184-5.
- Józef Nyka: Tatry słowackie. Przewodnik. Wyd. II. Latchorzew: Wyd. Trawers, 1998. ISBN 83-901580-8-6.
- Tatry Wysokie słowackie i polskie. Mapa turystyczna 1:20 000. Warszawa: Wyd. Kartograficzne Polkart Anna Siwicka, 2005/06. ISBN 83-87873-26-8.
Linki zewnętrzne[edytuj]
- Krywań w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego, Tom IV (Kęs – Kutno) z 1883 r.
|
|||||||||||
|
|||||
|
|||||
