Luiz Inácio Lula da Silva

Luiz Inácio Lula da Silva
	; Luiz Inácio Lula da Silva (2023)
Data i miejsce urodzenia	27 października 1945 ; Caetés
	39. Prezydent Brazylii
Okres	od 1 stycznia 2023
Przynależność polityczna	Partia Pracujących
Poprzednik	Jair Bolsonaro
	35. Prezydent Brazylii
Okres	od 1 stycznia 2003; do 31 grudnia 2010
Przynależność polityczna	Partia Pracujących
Poprzednik	Fernando Henrique Cardoso
Następca	Dilma Rousseff
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Luiz Inácio Lula da Silva (wym. [l u ˈ i z i ˈ n a s j u ˈ l u l ɐ d a ˈ s i w v ɐ], ur. 27 października 1945 w Caetés jako Luiz Inácio da Silva)^[1]^[2], znany jako Lula – brazylijski polityk, członek Partii Pracujących, 35. prezydent Brazylii w latach 2003–2010 i ponownie od 1 stycznia 2023.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Dzieciństwo i młodość[edytuj | edytuj kod]

Jako data urodzenia podawany jest 6 października. Jednak według słów polityka, opierającego się na pamięci matki, faktycznie urodził się on 27 października 1945 roku. Pochodził z wielodzietnej rodziny robotników rolnych z Pernambuco, był ostatnim z siedmiorga dzieci. Wychowywał się bez ojca, który porzucił matkę. Po skończeniu czterech klas szkoły podstawowej zaczął (w wieku 11 lat) pracować jako robotnik niewykwalifikowany, m.in. pucybut, goniec, sprzedawca, pracownik pralni i tokarz.

W latach 70. zaangażował się w działalność lewicowych związków zawodowych; aktywność ta wiązała się z ryzykiem ze względu na panujący w Brazylii reżim wojskowy^[3]. W wypadku przy pracy stracił palec. Od 1972 był jednym z przywódców ruchu związkowego. Organizował masowe protesty i strajki, był więziony.

W 1980 jako przywódca związku zawodowego metalowców kierował nielegalnym strajkiem generalnym. Za organizację strajku został skazany na trzy lata więzienia, ale ostatecznie wyrok uchylono w sądzie apelacyjnym. W tym samym roku^[3] wraz z grupą innych liderów związkowych oraz intelektualistów współtworzył lewicowe skrzydło Partii Pracujących (Partido dos Trabalhadores). Od 1982 używa przydomku „Lula” jako oficjalnego nazwiska. Brał udział w kolejnych kampaniach społecznych, które doprowadziły ostatecznie do ustąpienia władz wojskowych i zmiany konstytucji (m.in. wprowadzono powszechne wybory prezydenckie). Od 1986 zasiadał w parlamencie.

Prezydent Brazylii (2003–2011)[edytuj | edytuj kod]

Od 1989 brał udział w czterech kolejnych wyborach prezydenckich jako kandydat Partii Pracujących. 27 października 2002 pokonał w wyborach prezydenckich José Serrę z Brazylijskiej Partii Socjaldemokratycznej, zdobywając 61% głosów. Urząd objął 1 stycznia 2003, został ponownie wybrany w wyborach 29 października 2006 (uzyskał 60% poparcia) i pozostał prezydentem do 1 stycznia 2011.

Jako prezydent wprowadził szeroko zakrojony program reform prospołecznych, które przy zachowaniu kapitalistycznego ustroju gospodarczego służyły wyrównywaniu nierówności społecznych^[3]. Jego rządy przypadły na czas rozwoju gospodarczego i umożliwiły awans społeczny dużym grupom ludności. Lula opuszczał urząd prezydencki z poparciem społecznym na poziomie 80%. Jego następcą została Dilma Rousseff. Lula planował ubieganie się o urząd prezydencki w 2018 roku^[4].

Oskarżenia o korupcję[edytuj | edytuj kod]

W 2014 r. wszczęto śledztwo w sprawie korupcji wśród najwyższych urzędników państwowych, polityków i przedstawicieli wielkiego biznesu. Dwa lata później Lula także stał się obiektem śledztwa, które już wcześniej doprowadziło do skazania ponad 80 osób^[4]. 12 lipca 2017 r. został nieprawomocnie skazany za korupcję (przyjęcie łapówek wartych 1,2 mln dol.) na 9,5 roku więzienia. W chwili skazania był liderem sondaży przed wyborami prezydenckimi zaplanowanymi na 2018 rok^[5]. 24 stycznia 2018 roku sąd drugiej instancji podtrzymał wyrok skazujący, zwiększając karę do 12 lat i 1 miesiąca pozbawienia wolności^[6]. 8 kwietnia tego samego roku da Silva rozpoczął odsiadywanie wyroku^[7] 8 lat i 10 miesięcy pozbawienia wolności^[8] w więzieniu w Kurytybie^[9].

Po tym jak pod koniec sierpnia 2018 r. sąd zakazał Luli startu w wyborach w związku z oskarżeniami o korupcję, 11 września ten wycofał się z wyborów prezydenckich i przekazał swoje poparcie Fernandowi Haddadowi, który był dotychczas jego kandydatem na wiceprezydenta^[9]. Po tym jak Sąd Najwyższy Brazylii orzekł, że przepisy kodeksu karnego przewidujące skierowanie skazanego do więzienia przed wyczerpaniem wszystkich możliwości odwoławczych są niezgodne z Konstytucją, 8 listopada 2019 r. da Silva został zwolniony z więzienia^[8].

8 marca 2021 roku sędzia Sądu Najwyższego Edson Fachin unieważnił wyroki skazujące Lulę i orzekł, że wydział sądu w Kurytybie nie powinien był w ogóle prowadzić sprawy^[10]^[11]. W kwietniu 2021 r. to orzeczenie zostało potwierdzone przez większość Sądu Najwyższego Brazylii^[12].

Prezydent Brazylii (od 2023)[edytuj | edytuj kod]

W maju 2021 oświadczył, że będzie startował w wyborach powszechnych w 2022 roku o trzecią kadencję przeciwko urzędującemu prezydentowi Jairowi Bolsonaro^[13]^[14]^[15]. W pierwszej turze wyborów z 2 października 2022 zdobył 48,4% głosów, zajmując 1. miejsce spośród 11 kandydatów. Przeszedł do drugiej tury, w której jego konkurentem został ubiegający się o reelekcję Jair Bolsonaro, który zdobył 43,2%^[16]. W drugiej turze wyborów z 30 października Lula wygrał wybory, zdobywając 50,9% głosów, pokonując urzędującego prezydenta, który zdobył 49,1% głosów^[17]. 1 stycznia 2023 po raz trzeci objął urząd prezydenta Brazylii^[18].

Odznaczenia i nagrody[edytuj | edytuj kod]

Brazylijskie

Krzyż Wielki Orderu Narodowego Zasługi (2003) – ex officio
Krzyż Wielki Orderu Zasługi Obronnej (2003) – ex officio
Krzyż Wielki Orderu Zasługi Marynarskiej (2003) – ex officio
Krzyż Wielki Orderu Zasługi Wojskowej (2003) – ex officio
Krzyż Wielki Orderu Zasługi Lotniczej (2003) – ex officio
Krzyż Wielki Orderu Rio Branco (2003) – ex officio
Krzyż Wielki Orderu Zasługi Sądownictwa Wojskowego (2003) – ex officio
Krzyż Złoty Medalu Zasługi Mauá (2003) – ex officio
Wielki Łańcuch Medalu Konspiracji (Minas Gerais)
Krzyż Wielki Orderu Zasługi Pracy (2003) – ex officio
Wielki Łańcuch Orderu Zasługi Sądownictwa Pracy (2003)
Krzyż Wielki Orderu Zasługi Kulturalnej (2003) – ex officio
Krzyż Wielki Orderu Zasługi Naukowej (2003) – ex officio

Zagraniczne

Krzyż Wielki Orderu Zasługi Aperipê (Sergipe)
Wielki Łańcuch Orderu Kondora Andów (Boliwia, 2007)^[19]
Order Słonia (Dania, 2007)^[20]
Krzyż Wielki Orderu Gwiazdy Równika (Gabon, 2004)^[21]
Honorowy Towarzysz Orderu Gwiazdy Ghany (Ghana, 2005)
Order of Excellence (Gujana, 2010)^[22]
Łańcuch Orderu Izabeli Katolickiej (Hiszpania, 2003)^[23]
Wielki Łańcuch Orderu Boyacá (Kolumbia, 2005)^[24]
Łańcuch Orderu Orła Azteckiego (Meksyk, 2007)^[25]
Krzyż Wielki z Diamentami Orderu Słońca Peru (Peru, 2003)^[26]
Krzyż Wielki Orderu Zasługi (Norwegia, 2003)
Wielki Łańcuch Orderu Wolności (Portugalia, 2003)^[27]
Krzyż Wielki Orderu Wieży i Miecza (Portugalia, 2008)^[27]
Order of the Companions of O. R. Tambo I klasy (RPA, 2011)
Order Księcia Jarosława Mądrego I klasy (Ukraina, 2003)^[28]
Order Wolności (Ukraina, 2009)^[29]
Łańcuch Orderu Orła Zambii (Zambia, 2011)
Order Amílcara Cabrala I klasy (Republika Zielonego Przylądka, 2004)
Nagroda Księcia Asturii (Hiszpania, 2003)
Doktorat honorowy Instytutu Nauk Politycznych w Paryżu (2011)
Nagroda Lecha Wałęsy (2011)^[30]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ „The New York Times” – Luiz Inácio Lula da Silva (ang.) [dostęp 2012-02-12].
↑ Luiz Inacio Lula da Silva | Biography, Facts, & Involvement with Petrobras Scandal | Britannica, www.britannica.com [dostęp 2023-02-09] (ang.).
↑ ^a ^b ^c MaciejM. Stasiński MaciejM., Sylwetka: Inácio Lula da Silva. Grzech trybuna ludu, wyborcza.pl, 22 września 2016 [dostęp 2016-09-24] .
↑ ^a ^b MaciejM. Stasiński MaciejM., Brazylia sądzi władzę, wyborcza.pl, 22 września 2016 [dostęp 2016-09-24] .
↑ MaciejM. Orłowski MaciejM., Były prezydent Brazylii skazany za korupcję. Upadek jednego z najpopularniejszych polityków w tym kraju?, wyborcza.pl, 12 lipca 2017 [dostęp 2017-07-13] .
↑ Em decisão unânime, tribunal condena Lula em segunda instância e aumenta pena de 9 para 12 anos, „G1” [dostęp 2018-01-24] (port. braz.).
↑ SamanthaS. Pearson SamanthaS., Lobby o nazwie 'Biblia, wołowina i kule’, „wyborcza”, 23 kwietnia 2018 [dostęp 2018-04-25] (pol.).
↑ ^a ^b Były prezydent wyszedł na wolność. Sąd Najwyższy orzekł w sprawie wątpliwych przepisów, TVN24.pl [dostęp 2019-12-09] [zarchiwizowane z adresu 2019-12-09] .
↑ ^a ^b Lula wycofuje się z wyścigu o prezydenturę Brazylii, wyborcza.pl, 12 września 2018 [dostęp 2018-09-12] .
↑ Brazil judge annuls Lula's convictions, opens door to 2022 run, Reuters, 8 marca 2021 [dostęp 2021-05-05] .
↑ JaninaJ. Petelczyc JaninaJ., Bolsonaro ma z kim przegrać, Lula wraca do gry, KrytykaPolityczna.pl, 12 marca 2021 [dostęp 2021-03-14] (pol.).
↑ Brazil's Supreme Court confirms decision to annul Lula convictions, Reuters, 15 kwietnia 2021 [dostęp 2021-05-05] .
↑ Lula reitera candidatura presidencial Bolsonaro em 2022. valorinveste.globo.com, 20 maja 2021. [dostęp 2022-01-02].
↑ Lula Is Back. But Which Lula?. americasquarterly.org, 7 lipca 2021. [dostęp 2022-01-02].
↑ Lula 2022? Brazil poised for sensational political comeback. theguardian.com, 30 lipca 2021. [dostęp 2022-01-02].
↑ Brazil election goes to second round after Bolsonaro closes gap on Lula, „Financial Times”, 3 października 2022 [dostęp 2022-10-31] .
↑ MaciejM. Szefer MaciejM., Brazylia wybrała nowego prezydenta. Lula wygrywa, Bolsonaro odchodzi, wiadomosci.wp.pl, 31 października 2022 [dostęp 2022-10-31] (pol.).
↑ Lula da Silva oficjalnie prezydentem Brazylii. Złożył prezydencką przysięgę. tvn24.pl. [dostęp 2023-01-01].
↑ „El Diario” – „Cóndor de los Andes” para Presidente de Brasil (hiszp.) [dostęp 2012-10-19].
↑ Ordensdetaljer. borger.dk. [dostęp 2015-05-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-07)]. (duń.).
↑ BBC Brasil, www.bbc.com [dostęp 2019-11-11] .
↑ Office of the President • Republic of Guyana – President Lula conferred with Guyana’s highest national award (ang.) [dostęp 2013-10-25].
↑ Otras disposiciones. Boletín Oficial del Estado. 2003-07-12, čís. 166, s. 27392. Online
↑ Uribe oferece ao Brasil saída ao Pacífico por estrada amazônica – 14/12/2005 – UOL Últimas Notícias, noticias.uol.com.br [dostęp 2019-11-11] .
↑ Lula será condecorado com Ordem da Águia Asteca no México – 03/08/2007 – UOL Últimas Notícias, noticias.uol.com.br [dostęp 2019-11-11] .
↑ Lula realiza visita para entablar alianza comercialcon entre países del Mercosur y naciones andinos – AGO. 25, 2003 – Economía – Historicos – EL UNIVERSO, www.eluniverso.com [dostęp 2019-11-11] .
↑ ^a ^b ENTIDADES ESTRANGEIRAS AGRACIADAS COM ORDENS PORTUGUESAS – Página Oficial das Ordens Honoríficas Portuguesas, www.ordens.presidencia.pt [dostęp 2019-11-11] .
↑ Про нагородження орденом князя Ярослава Мудрого, Офіційний вебпортал парламенту України [dostęp 2022-11-01] (ukr.).
↑ Про нагородження орденом Свободи, Офіційний вебпортал парламенту України [dostęp 2022-11-01] (ukr.).
↑ Nagroda Wałęsy dla związkowca i byłego prezydenta Brazylii (pol.) [dostęp 2011-09-30].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Artykuł o Luli po polsku

[NYT-1] „The New York Times” – Luiz Inácio Lula da Silva (ang.) [dostęp 2012-02-12].

[2] Luiz Inacio Lula da Silva | Biography, Facts, & Involvement with Petrobras Scandal | Britannica, www.britannica.com [dostęp 2023-02-09] (ang.).

[:0-3] MaciejM. Stasiński MaciejM., Sylwetka: Inácio Lula da Silva. Grzech trybuna ludu, wyborcza.pl, 22 września 2016 [dostęp 2016-09-24] .

[:1-4] MaciejM. Stasiński MaciejM., Brazylia sądzi władzę, wyborcza.pl, 22 września 2016 [dostęp 2016-09-24] .

[5] MaciejM. Orłowski MaciejM., Były prezydent Brazylii skazany za korupcję. Upadek jednego z najpopularniejszych polityków w tym kraju?, wyborcza.pl, 12 lipca 2017 [dostęp 2017-07-13] .

[6] Em decisão unânime, tribunal condena Lula em segunda instância e aumenta pena de 9 para 12 anos, „G1” [dostęp 2018-01-24] (port. braz.).

[7] SamanthaS. Pearson SamanthaS., Lobby o nazwie 'Biblia, wołowina i kule’, „wyborcza”, 23 kwietnia 2018 [dostęp 2018-04-25] (pol.).

[:4-8] Były prezydent wyszedł na wolność. Sąd Najwyższy orzekł w sprawie wątpliwych przepisów, TVN24.pl [dostęp 2019-12-09] [zarchiwizowane z adresu 2019-12-09] .

[:2-9] Lula wycofuje się z wyścigu o prezydenturę Brazylii, wyborcza.pl, 12 września 2018 [dostęp 2018-09-12] .

[10] Brazil judge annuls Lula's convictions, opens door to 2022 run, Reuters, 8 marca 2021 [dostęp 2021-05-05] .

[11] JaninaJ. Petelczyc JaninaJ., Bolsonaro ma z kim przegrać, Lula wraca do gry, KrytykaPolityczna.pl, 12 marca 2021 [dostęp 2021-03-14] (pol.).

[12] Brazil's Supreme Court confirms decision to annul Lula convictions, Reuters, 15 kwietnia 2021 [dostęp 2021-05-05] .

[13] Lula reitera candidatura presidencial Bolsonaro em 2022. valorinveste.globo.com, 20 maja 2021. [dostęp 2022-01-02].

[14] Lula Is Back. But Which Lula?. americasquarterly.org, 7 lipca 2021. [dostęp 2022-01-02].

[15] Lula 2022? Brazil poised for sensational political comeback. theguardian.com, 30 lipca 2021. [dostęp 2022-01-02].

[16] Brazil election goes to second round after Bolsonaro closes gap on Lula, „Financial Times”, 3 października 2022 [dostęp 2022-10-31] .

[17] MaciejM. Szefer MaciejM., Brazylia wybrała nowego prezydenta. Lula wygrywa, Bolsonaro odchodzi, wiadomosci.wp.pl, 31 października 2022 [dostęp 2022-10-31] (pol.).

[18] Lula da Silva oficjalnie prezydentem Brazylii. Złożył prezydencką przysięgę. tvn24.pl. [dostęp 2023-01-01].

[19] „El Diario” – „Cóndor de los Andes” para Presidente de Brasil (hiszp.) [dostęp 2012-10-19].

[20] Ordensdetaljer. borger.dk. [dostęp 2015-05-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-07)]. (duń.).

[21] BBC Brasil, www.bbc.com [dostęp 2019-11-11] .

[22] Office of the President • Republic of Guyana – President Lula conferred with Guyana’s highest national award (ang.) [dostęp 2013-10-25].

[23] Otras disposiciones. Boletín Oficial del Estado. 2003-07-12, čís. 166, s. 27392. Online

[24] Uribe oferece ao Brasil saída ao Pacífico por estrada amazônica – 14/12/2005 – UOL Últimas Notícias, noticias.uol.com.br [dostęp 2019-11-11] .

[25] Lula será condecorado com Ordem da Águia Asteca no México – 03/08/2007 – UOL Últimas Notícias, noticias.uol.com.br [dostęp 2019-11-11] .

[26] Lula realiza visita para entablar alianza comercialcon entre países del Mercosur y naciones andinos – AGO. 25, 2003 – Economía – Historicos – EL UNIVERSO, www.eluniverso.com [dostęp 2019-11-11] .

[:3-27] ENTIDADES ESTRANGEIRAS AGRACIADAS COM ORDENS PORTUGUESAS – Página Oficial das Ordens Honoríficas Portuguesas, www.ordens.presidencia.pt [dostęp 2019-11-11] .

[28] Про нагородження орденом князя Ярослава Мудрого, Офіційний вебпортал парламенту України [dostęp 2022-11-01] (ukr.).

[29] Про нагородження орденом Свободи, Офіційний вебпортал парламенту України [dostęp 2022-11-01] (ukr.).

[30] Nagroda Wałęsy dla związkowca i byłego prezydenta Brazylii (pol.) [dostęp 2011-09-30].

[j-31] ął urzędu

[b-32] zmarł przed objęciem urzędu

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[A]

[B]

I (Stara) Republika (1889–1930)	Manoel Deodoro da Fonseca (1889–1891) Floriano Peixoto (1891–1894) Prudente Jose de Morais Barros (1894–1898) Manuel Ferraz de Campos Sales (1898–1902) Francisco de Paula Rodriques Alves (1902–1906) Afonso Pena (1906–1909) Nilo Peçanha (1909–1910) Hermes Rodriques da Fonseca (1910–1914) Wenceslao Braz Pereira Gomes (1914–1918) Rodrigues Alves (–^[A]) Epitácio Lindolfo da Silva Pessoa (1918–1922) Artur da Silva Bernardes (1922–1926) Washington Luiz Pereira de Souza (1926–1930) Júlio Prestes (–^[A])
Era Vargasa (1930–1946)	Getulio Vargas (1930–1945) José Linhares (1945–1946)
II Republika – Republika 1946 (1946–1964)	Eurico Gaspar Dutra (1946–1951) Getulio Vargas (1951–1954) João Café Filho (1954–1955) Carlos Coimbra da Luz (1955) Nereu Ramos (1955–1956) Juscelino Kubitschek de Oliveira (1956–1961) Jânio da Silva Quadros (1961) Pascoal Ranieri Mazzilli (1961) Joao Belchior Marques Goulart (1961–1964)
Dyktatura wojskowa (1964–1985)	Pascoal Ranieri Mazzilli (1964) Humberto de Alencar Castelo Branco (1964–1967) Artur da Costa e Silva (1967–1969) Emílio Garrastazu Médici (1969–1974) Ernesto Geisel (1974–1979) João Baptista Fiqueiredo (1979–1985)
III (Nowa) Republika (od 1985)	Tancredo Neves (–^[B]) José Sarney (1985–1990) Fernando Collor de Mello (1990–1992) Itamar Franco (1992–1995) Fernando Henrique Cardoso (1995–2003) Luiz Inácio Lula da Silva (2003–2011) Dilma Rousseff (2011–2016) Michel Temer (2016–2019) Jair Bolsonaro (2019–2023) Luiz Inácio Lula da Silva (od 2023)