Park Branickich w Białymstoku
 nr rej. A-260 z 2.12.1958[1]
| |
 Widok parku. W perspektywie Pałac Branickich | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Powierzchnia |
10,0 ha |
| Projektant | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie Białegostoku  | |
 53°07′47,81″N 23°09′48,81″E/53,129947 23,163558
| |
Park Branickich – barokowy park pałacowy w Białymstoku o powierzchni ok. 10,0 ha znajdujący się w obrębie ulic Legionowej i Akademickiej. Stanowi przedłużenie terenów zielonych miasta – parku Planty[2].
Zespół pałacowo-parkowy
[edytuj | edytuj kod]Zespół pałacowo - parkowy Branickich w Białymstoku zwany także Wersalem Podlasia, a także bywa określany mianem Polski Wersal czy Wersalem Północy stanowią liczne zabudowania i ogrody[3]. Jedna z najlepiej zachowanych rezydencji magnackich epoki saskiej na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej i bardzo cenny zabytek architektury późnobarokowej[4].
Zespół parkowy
[edytuj | edytuj kod]
Park ze względu na nierówną rzeźbę terenu usytuowany jest na dwóch parterach (poziomach): górnym i dolnym. Część górna ogrodu miała kształt regularnego czworoboku i stykała się bezpośrednio z pałacem. Liczne fontanny, klomby, nadawały jemu wygląd i charakter ogrodu francuskiego[5].
Część dolna, o typie angielskim, obfitowała w altanki, pawilony, belwedery i promenady – bulwary. Aktualnie noszące nazwy Bulwarów Kościałkowskiego i Tadeusza Kielanowskiego. Oprócz ogrodu głównego do parku należało kilka drobniejszych ogrodów kwiatowych oraz sadów. Wśród ozdób parkowych znajdowały się pomniki, posągi, figury, wodospady, sadzawki, a także dwie oranżerie. Przeznaczone były dla egzotycznych roślin takich jak m.in.: ananasy, brzoskwinie, cytryny, daktyle, figi, pomarańcze, wawrzyny, morwa, imbir, morele. Park i poszczególne ogrody urządzało wielu inżynierów i ogrodników, między innymi planista ogrodu wersalskiego André Le Nôtre, jak również architekt (ogrodnik) Pierre Ricaud de Tirregaille.
Podział parku na ogród górny i dolny, z rozwiniętym systemem wodnym oraz zespołem kamiennych rzeźb zachował się do dziś[5]. Osią kompozycji jest aleja główna, wzdłuż której urządzono osiem bukszpanowych, strzyżonych parterów dywanowych, wysypywanych białym i czerwonym piaskiem. Wzdłuż alei ustawione są na postumentach kamienne rzeźby, naprzemiennie – rzeźby figuralne: (Diana I, Diana II, Wenus, Flora, Akteon, Adonis, Apollo, Bachus) i wazony. Większość tych rzeźb wykonał Jan Chryzostom Redler[2]. Główną aleję kończy most flankowany.
Po południowej stronie salonu parterowego, usytuowany jest dawny boskiet z alejkami, kontynuującymi osie widokowe i kompozycyjne części parterowej. Na zakończeniu głównej osi poprzecznej, przy murze ogrodzenia - zrekonstruowany został pawilon włoski. Tylna ściana pawilonu przepruta jest trzema prostokątnymi, zakratowanymi otworami (przez które niegdyś oglądano rozległy widok na zwierzyniec danieli).
Taras górny, otoczony od strony parterów bukszpanowych balustradą tralkową, wzmocniony jest murem oporowym biegnącym wzdłuż kanału w kształcie litery "L".
Na terenie parkowo - pałacowym zachowały się pozostałości z okresu świetności parku, do których należą:[5]
- ze starego drzewostanu (1 200 drzew) zachowały się tylko 24 lipy, 26 wiązów i 5 jesionów,
- 24 pomniki
- 4 fontanny
- para sfinksów na cokołach.
Obecny wygląd ogrodu jest wynikiem częściowej próby jego rekonstrukcji, dokonanej w latach 1945 – 1962, według projektu Gerarda Ciołka i stanowi dalekie echo jego pierwotnej świetności. W barokowym założeniu zieleń ogrodu stanowiła element równoważny architekturze pałacu, była jej przedłużeniem i uzupełnieniem. Na całość zespołu pałacowo-ogrodowego Branickich składały się:
- bogaty wystrój (altany, pawilony, rzeźby),
- zróżnicowana, strzyżona w geometryczne formy zieleń, ujęta w te same co architektura rygory przestrzenne,
- system kanałów i stawów,
- rozległe tereny zwierzyńców.
Zespół pałacowy
[edytuj | edytuj kod]
Zamek z prawdziwego zdarzenia, murowany, gotycko-renesansowy wzniósł w Białymstoku na polecenie Piotra Wiesiołowskiego budowniczy królewski Hiob Bretfus. Zamek posiadał dwie kondygnacje, dostępu broniła fosa i umocnienia ziemne. Syn Piotra – Krzysztof Wiesiołowski został marszałkiem wielkim litewskim. Zmarł bezpotomnie w roku 1637. W testamencie zapisał swoje dobra skarbowi I Rzeczypospolitej. Za zasługi położone przez Stefana Czarnieckiego w wojnie ze Szwedami, Sejm Rzeczypospolitej nadał mu w 1659 między innymi dobra białostockie[6]. Jego córka – Aleksandra Katarzyna, w wianie wnosi starostwo tykocińskie oraz dobra białostocki Janowi Klemensowi Branickiemu[6].
Galeria zdjęć
[edytuj | edytuj kod]-
Dziedziniec przed pałacem od strony ogrodu -
Pawilon Włoski -
Pawilon pod Orłem -
Pawilon Toskański -
Fosa -
Ogród -
Fontanna -
Ogród
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2020-05-13].
- ↑ a b Park Branickich w Białymstoku [online], parki.org.pl [dostęp 2020-11-12] (pol.).
- ↑ Widok zespołu parkowo-pałacowego z "lotu ptaka".. [dostęp 2013-06-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-06-13)].
- ↑ Ogród Branickich. [dostęp 2011-10-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-02)].
- ↑ a b c Ogród pałacowy [online], miastojutra.pb.bialystok.pl [dostęp 2009-01-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-05] (pol.).
- ↑ a b Historia Białegostoku. Śladami hetmana Branickiego [online], bialystok.pl [dostęp 2020-11-12] [zarchiwizowane z adresu 2014-10-19] (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Jerzy Samsiuk, Ogrody Branickich w Białymstoku, Spotkania z Zabytkami, 2009, nr 4, s. 5-9.
- Archiwalne zdjęcia parku w bibliotece Polona
.svg){kind=small}