Pożytek ze smoka

Pożytek ze smoka

Autor	Stanisław Lem
Typ utworu	Opowiadania fantastyczne
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Polska
Język	polski
Data wydania	1993
Wydawca	Polskie Towarzystwo Wydawców Książek

Pożytek ze smoka i inne opowiadania – zbiór opowiadań Stanisława Lema wydany nakładem Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek w roku 1993. W tej antologii po raz pierwszy ukazały się drukiem zwartym w Polsce opowiadania: Zagadka (napisane w 1980 roku) oraz Pożytek ze smoka (z 1983 roku). Zbiór zawiera również wstęp napisany przez autora.

Spis utworów

• Zagadka (pierwodruk w tłum. na jęz. niemiecki: Das Rätsel, 1981; Das Rätsel)
• Prawda (po raz pierwszy w zbiorze opowiadań Niezwyciężony i inne opowiadania z 1964)
• Sto trzydzieści siedem sekund (po raz pierwszy w zbiorze opowiadań Maska z 1976)
• Przyjaciel (po raz pierwszy w zbiorze opowiadań Inwazja z Aldebarana z 1959)
• Ciemność i pleśń (po raz pierwszy w zbiorze opowiadań Inwazja z Aldebarana z 1959)
• Albatros (z cyklu Opowieści o pilocie Pirxie, po raz pierwszy w zbiorze opowiadań Inwazja z Aldebarana z 1959)
• Młot (po raz pierwszy w zbiorze opowiadań Inwazja z Aldebarana z 1959)
• Ze wspomnień Ijona Tichego - I (po raz pierwszy w zbiorze Księga robotów z 1961)
• Ananke (z cyklu Opowieści o pilocie Pirxie, po raz pierwszy w zbiorze opowiadań Bezsenność z 1971)
• Pożytek ze smoka (z cyklu Ze wspomnień Ijona Tichego, pierwodruk w tłum. na jęz. niemiecki: „Metall”, 1983, pt. Vom Nutzen des Drachen)

Tytułowy utwór Pożytek ze smoka opowiada o wizycie Ijona Tichego na planecie Abrazji. Nie jest to – wzorem opowiadań z Dzienników gwiazdowych – numerowana Podróż, podobnie jak nie ma adnotacji w tytule, że stanowi część cyklu Ze wspomnień Ijona Tichego. Ze względu na tematykę, styl i osobę bohatera opowiadanie można zaliczyć jednak do cyklu Ze wspomnień....

Abrazja to planeta w gwiazdozbiorze Wieloryba, na której, prócz mieszkańców licznych państw mieszka też smok (choć do smoka nie podobny). Duża część gospodarki tych krajów (skupionych w Związku Współpracy Ekonomicznej) nastawiona jest na dokarmianie smoka, w zamian za raczej wątpliwe korzyści. Istnieją też różne placówki badawcze smoka i oceniające skutki jego obecności (URSS – Urząd Regulacji Skutków Smoka). Smok tylko je i rośnie, ale jakiekolwiek głosy mówiące o tym, by przestać go karmić, napotykają silną krytykę. Główne argumenty przeciw opierają się na fakcie, że przemysł i nauka związana ze smokiem (z którego nie ma nic w zamian), dają zatrudnienie i napędzają gospodarkę.
Opowiadanie to powstało w 1983 i nie było wówczas publikowane w Polsce. Zawierało oczywiste odniesienia do ówczesnej sytuacji politycznej ZSRR i jego krajów satelickich.
Opowiadanie kończy się słowami:

PS. Mówią, że smok się rozpadł na smoczki, ale ich apetyt wcale się nie zmniejszył.

Stanisław Lem, Pożytek ze smoka

Dopisek ten powstał już po roku 1991 i rozpadzie ZSRR.