Racław (województwo lubuskie)
Na mapach: 
52°43′48″N 15°05′24″E/52,730000 15,090000
52°43′48″N 15°05′24″E/52,730000 15,090000| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
330 |
| Strefa numeracyjna |
95 |
| Kod pocztowy |
66-432[2] |
| Tablice rejestracyjne |
FGW |
| SIMC |
0178844 |
Położenie na mapie gminy Bogdaniec  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubuskiego  | |
Położenie na mapie powiatu gorzowskiego  | |
| 52°43′48″N 15°05′24″E/52,730000 15,090000[1]
| |
Racław – wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie gorzowskim, w gminie Bogdaniec. Według danych z 2011 r. liczyła 330 mieszkańców. Miejscowość istniała już pod koniec XIII w. i znajdowała się na terytorium Nowej Marchii. Od 1300 r. należała do dóbr zakonu cystersów w Mironicach, następnie była w posiadaniu m.in. rodów von Wedel, von der Marwitz, po czym przeszła w 1674 r. na własność domeny państwowej w Mironicach. Od 1945 leży w granicach Polski.
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa gorzowskiego.
We wsi znajduje się neogotycki kościół z lat 1862–1863 oraz zabytkowy neoklasycystyczny dwór z 1901 r.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski według Kondrackiego teren, na którym położony jest Racław należy do prowincji Niziny Środkowoeuropejskiej, podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego, makroregionu Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka oraz w końcowej klasyfikacji do mezoregionu Kotlina Gorzowska.
Miejscowość położona jest 10 km na zachód od Gorzowa Wielkopolskiego. Wieś posiada owalnicowy układ zabudowy.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Ludność w ostatnich 3 stuleciach[3][4][5][6][7]:
Historia[edytuj | edytuj kod]
| Właściciel | Lata |
|---|---|
| cystersi z Mironic | 1300 – ? |
| Splinter | przed 1337 – 1368? |
| Hasso von Wedel | przed? 1350 – 1354 |
| Betkin von Ost(en) | 1354 – ? |
| von Wedel | 1368 – ? |
| Baldewin Stal | 1403 – ? |
| die Horker (⅓ wsi) | przed 1449 – po 1499 |
| von der Marwitz (⅔ wsi) | przed 1517 – 1674 |
| domena w Mironicach | 1674 – przed 1849 |
| Wolter Welle | przed 1849 – po 1879 |
| von Carnap-Bornheim | po 1879 – przed? 1896 |
| Polensky | przed? 1896 – 1945 |
- 1250 – margrabiowie brandenburscy z dynastii Askańczyków rozpoczynają ekspansję na wschód od Odry; z zajmowanych kolejno obszarów powstaje następnie Nowa Marchia
- 17.03.1290 – prawdopodobna pierwsza wzmianka; w tym dniu przebywał w miejscowości Ratecsana (identyfikowanej z Racławiem) margrabia Albrecht III wystawiając przywilej dla Pełczyc[8]
- 22.05.1300 – margrabia Albrecht III, przebywając w Kłodawie, funduje filię klasztoru w Kołbaczu o nazwie Locus coeli (Miejsce Nieba, potem Himmelstedt, obecnie Mironice) i uposaża ją 15 wsiami, w tym Racławiem (Razlevesdorp)
- 1337 – wzmianka w księdze ziemskiej margrabiego brandenburskiego Ludwika Starszego pod nazwą Razzeldorp (w ziemi gorzowskiej): Razzeldorp XLVI mansos, dos II, Ecclesia I, pactus VIII solidos, pueri Splinteri tenent et habent VI mansos pro seruicio et adhuc sunt inpubes, Taberna soluit XV solidos[9] – Racław liczy 46 łanów, wolne od ciężarów podatkowych są 2 łany parafialne, 1 łan kościelny, pacht płacony rycerstwu przez chłopów wynosi 8 szylingów, nieletnie dzieci Splinterów są zobowiązane do służby konnej z 6 łanów[10], opłata karczmy wynosi 15 szylingów.
- 11.12.1350 – Hasso von Wedel otrzymuje dochody w owsie w lesie wsi Racław i Jenin (merice villae Raczelstorp et Koningen) z tytułu swych obowiązków wójtowskich w Nowej Marchii[11]
- 24.09.1352 – Hasso von Wedel, z powodu kłopotów finansowych, zastawia miastu Gorzów wieś Racław (Ratzstorff) za 145 grzywien
- 3.01.1354 – przy ostatecznym rozliczaniu z kosztów zarządzania wójtostwem strzelecko-gorzowskim 3 I 1354 r. Betkin von Osten, wierzyciel margrabiego na 12 350 grzywien srebra, ma jednak zwrócić Puszczę Dankowską (nadaną mu w czerwcu 1353 r.) w zamian za bedę (podatek łanowy) z Bronowic, Buszowa, Bobrówka, Lichenia, Lipich Gór, Wawrowa, Baczyny oraz wieś Racław koło Gorzowa[12]
- 1368 – po śmierci Elżbiety, wdowy Splinter, a następnie żony Mikołaja von Sacka, margrabia Otto nadaje Wedlom z Krzywnicy ekspektatywę na dochody w Racławiu
- 1403 – wieś zostaje zakupiona przez Baldewina Stala, wójta Nowej Marchii, za kwotę 1400 grzywien „oczek zięby” (niem. Finkenaugen)
- 1449, 1486, 1499 – wzmianki o rodzie die Horker, który posiada ⅓ wsi
- 21.11.1517 – list lenny elektora Joachima stwierdza, że Claus, Melchior i Hans von der Marwitz ze Smolnicy, Zachariasz i Kaspar z Marwic, Piotr z Grzymiradza i Otto ze Stanowic posiadają do wspólnej ręki m.in. ⅔ wsi Racławice (Rastorf)[13]
- 1674 – Moritz Werner von der Marwitz dokonuje z elektorem brandenburskim zamiany swojej części wsi Racław na Jenin; Racław zostaje przyłączony do domeny w Mironicach
- 1737–1740 – zbudowano kościół szachulcowy
- 1801 – wieś liczy 317 mieszkańców i 39 gospodarstw; jest tu sołtys lenny, 13 chłopów pełnorolnych, 5 zagrodników, 1 budnik, 13 komorników, karczma z prawem warzenia piwa (niem. Braukrug), kuźnia; kościół jest filialnym parafii w Marwicach[3]
- Przed 1849–po 1879 – właścicielem dóbr racławskich jest Wolter Welle[14][15]
- 1862–1863 – zbudowano kościół w stylu neogotyckim, na miejscu poprzedniego
- Po 1879 – dobra racławskie przechodzą w ręce barona von Carnap-Bornheim z Janczewa[16]
- Po 1896 – właścicielem majątku racławskiego jest Fabian Polensky; rodzina Polensky posiada go do 1945 r.[16]
- 1945 – rozpoczyna działalność szkoła podstawowa, biblioteka i świetlica wiejska; pierwszym sołtysem (do 23.09.1945) zostaje Niemiec, Alex Zucker, który wykonuje wytyczne Rosjan zarządzających wówczas majątkiem oraz polskiego wójta gminy Bayersdorf (Baczyna)
- Po 1945 – majątek ziemski zostaje znacjonalizowany, zespół folwarczny przejmuje Państwowe Gospodarstwo Rolne w Baczynie
- 15.11.1946 – w wyniku zmian administracyjnych Racław przechodzi z gminy Lubno do gminy Bogdaniec
- 1954 – w wyniku podziału gmin na Rady Gromadzkie, Racław wraz z Łupowem i Jeninem utworzyły gromadę z siedzibą w Łupowie
- II 1956 – założenie Rolniczej Spółdzielni Wytwórczej „Przełom”, do której przystąpiło 23 rolników
- 1957 – rozwiązanie Rolniczej Spółdzielni Wytwórczej „Przełom”
- Początek lat 90. XX w. – likwidacja szkoły podstawowej w Racławiu
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Ratecsana (?) 1290, Razlevesdorp 1300, Razzeldorp 1337, Rastorf 1517, Ratzdorf 1944; Racław 1947[17]
Administracja[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość jest siedzibą sołectwa Racław.
Architektura[edytuj | edytuj kod]
- Kościół pw. Matki Bożej Szkalplerznej – w stylu neogotyckim, zbudowany w latach 1862-1863 na planie prostokąta o wymiarach 19×12 m, murowany z kostki granitowej uzupełnionej cegłą, z dostawioną wieżą od zachodu zwieńczoną wysokim strzelistym hełmem, od wschodu zaś zamknięty pięciobocznym prezbiterium z ceglanymi przyporami. Budowla nakryta jest dwuspadowym dachem, ściany szczytowe zwieńczono ceglanymi sterczynami. W ścianach korpusu umieszczono podłużne okna w ostrołukowych obramieniach. W nawie pozostawiono odkrytą więźbę dachową, natomiast prezbiterium przykryto sklepieniem krzyżowym. Zachowana została empora muzyczna z 2 połowy XIX w., wsparta na ośmiu drewnianych słupach. Na wieży dzwon z 1500 r. o średnicy 73 cm (uszkodzony, nieczynny).
- W 1945 r. po zajęciu wsi przez wojska radzieckie wnętrze świątyni zostało doszczętnie zniszczone. Najprawdopodobniej podczas remontowania kościoła na początku 1948 r. zaginął jeden z dwóch zabytkowych, 500-letnich dzwonów[18]. 23.06.1945 r. kościół poświęcony został jako rzymskokatolicki, wchodząc w skład parafii ojców kapucynów w Gorzowie; od VI 1951 r. należał do parafii św. Trójcy w Wieprzycach, od 7.06.1976 r. do parafii św. Apostołów Piotra i Pawła w Baczynie. W 1975 r. przeprowadzono gruntowny remont wnętrza, m.in. wstawiono nowy ołtarz oraz z chóru usunięto resztki starych organów. W 1998 r. wykonano podłogę pod ławki i prezbiterium, ułożono posadzkę z terakoty, wykonano prace konserwacyjne ławek i konstrukcji chóru. Na przełomie 2011/2012 r. wykonano naprawę wieży, uszkodzonej wskutek burzy.
- Neoklasycystyczny dwór z 1901 r. – budynek dwukondygnacyjny na planie prostokąta, nakryty dwuspadowym dachem. Po północno-zachodniej stronie dworu znajduje się trzykondygnacyjna czworoboczna wieża z klatką schodową; dziewięcioosiową elewację frontową rozdziela centralnie umieszczony trzyosiowy ryzalit poprzedzony gankiem i zwieńczony trójkątnym tympanonem, z widoczną w jego polu winną latoroślą i datą budowy dworu; tympanon z elewacji tylnej zawiera floralną dekorację z kartuszem i inicjałami ówczesnego właściciela „JK”. We wnętrzu dworu, na suficie sali balowej i holu zachowały się elementy skromnego wystroju sztukatorskiego w postaci owalu i rozgwiazdy, jak również interesująca oryginalna stolarka drzwiowa wraz z supraportami. W latach 1988-1991 oraz 2003 przeprowadzono remonty budynku. Wpisany do rejestru zabytków pod numerem L-374/A z 24.05.1991[19]. Obecnie założenie folwarczne w Racławiu wraz z dworem znajduje się w zasobach Agencji Nieruchomości Rolnych OT w Gorzowie i jest dzierżawione przez osobę prywatną.
- Pozostałości założenia folwarcznego – stodoła oraz ceglane i szachulcowe budynki inwentarskie z końca XIX w./początku XX w.
- Cmentarz ewangelicki (pow. ok. 0,4 ha)
Edukacja i nauka[edytuj | edytuj kod]
Uczniowie uczęszczają do szkoły podstawowej w Jeninie i gimnazjum w Bogdańcu.
Religia[edytuj | edytuj kod]
Kościół rzymskokatolicki pw. Matki Bożej Szkalplerznej jest filialnym parafii św. Apostołów Piotra i Pawła w Baczynie.
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
W 2013 r. liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych wyniosła 2, są to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą[7]:
| Dział | Ilość |
|---|---|
| rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo | 1 |
| przemysł i budownictwo | 0 |
| pozostała działalność | 1 |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 113716
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1069 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b Statistisch-topographische Beschreibung der gesammten Mark Brandenburg: Für Statistiker, Geschäftsmänner, bes. für Kameralisten. Die Neumark Brandenburg. T. 3. Berlin: Friedrich Maurer, 1809, s. 163.
- ↑ Topographische Uebersicht des Appellationsgerichts-Departements Frankfurt a/O: Zusammengestellt von Güthlein. Gustav Harnecker & Co., 1856, s. 72.
- ↑ Statistisches Landesamt Prussia: Die Gemeinden und Gutsbezirke des Preussischen Staates und ihre Bevölkerung: Nach den Urmaterialien der allgemeinen Volkszählung vom 1. december 1871 bearb. und zusammengestellt vom Königlichen Statistischen Bureau. T. II. Provinz Brandenburg. Berlin: Königl. Statistisches Bureau, 1873, s. 148.
- ↑ Ratzdorf (Landsberg). GenWiki. [dostęp 2015-03-28].
- ↑ a b Bank Danych Lokalnych. [dostęp 2015-03-28].
- ↑ Edward Rymar. Znaczenie Gorzowa w średniowiecznej Nowej Marchii. „Nowa Marchia – prowincja zapomniana – wspólne korzenie”. Zeszyty Naukowe nr 8, s. 9-10, 2008. Gorzów Wlkp.: Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna. ISSN 1733-1730.
- ↑ Ludwig Gollmert: Das Neumärkische Landbuch Markgraf Ludwigs des Älteren vom Jahre 1337. Nach einer neu aufgefundenen Handschrift des vierzehnten Jahrhunderts. Frankfurt am Oder: 1862, s. 21.
- ↑ Margrabia Ludwik 16 V 1337 zlecił rycerzowi Wilkinowi Horkerowi kuratelę nad nieletnimi dziećmi Lutera Splintera, po śmierci ich stryja Henninga Splintera.
- ↑ Friedrich Voigt, Leopold Karl Wilhelm August Freiherr von Ledebur: Märkische Forschungen. T. IX. Berlin: Ernst & Korn, 1865, s. 214.
- ↑ Edward Rymar: Nowomarchijskie miasteczko, dziś wieś. Danków na przestrzeni wieków. Strzelce Krajeńskie: 2009, s. 41.
- ↑ Edward Rymar. Nowomarchijski ród Marwitzów w średniowieczu. „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny”. nr 10, s. 276-7, 2003. Gorzów Wlkp.: Towarzystwo Przyjaciół Archiwum i Pamiątek Przeszłości. ISSN 1231-3033.
- ↑ Geschworene im Kreis Landsberg 1849 und 1850. [dostęp 2015-04-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-15)].
- ↑ P. Ellerholz, H. Lodemann, H. von Wedell: General-Adressbuch der Ritterguts und Gutsbesitzer im Deutschen Reiche. T. 1. Berlin: Nicolaische Verlags-Buchhandlung R. Stricker, 1879, s. 117.
- ↑ a b Aere Perennius. [dostęp 2015-03-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)].
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 111, poz. 719
- ↑ Przed II wojną światową na wieży kościoła znajdowały się dwa dzwony, o średnicy 92, z 1500 r. lub nieco późniejszy, i 73 cm z 1500 r. F. Wolff: Die Glocken der Provinz Brandenburgund ihre Giessen. Berlin: Der Zirkel, Architekturverlag G.m.b.H., 1920, s. 116.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo lubuskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2015-03-28].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego. Powiaty: gorzowski – słubicki – sulęciński – międzyrzecki – strzelecko-drezdenecki. T. III. Zielona Góra: Agencja Wydawnicza PDN, 2013, s. 41-42. ISBN 978-83-934885-7-5.
- Ratzdorf. [dostęp 2015-03-28]. (niem.).
- Plan Odnowy miejscowości Racław na lata 2008-2014. Załącznik nr 1 do Uchwały Rady Gminy Bogdaniec nr XII/126/2008 z dnia 30 września 2008 r.
- Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków. Racław – Dwór. [dostęp 2015-03-22].
- Zabytki północnej części województwa lubuskiego. Jarosław Lewczuk, Bartłomiej Skaziński (red.). Gorzów Wlkp. – Zielona Góra: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze, 2004, s. 57-58. ISBN 83-921289-0-7.
