Rosjanie w Polsce
Rosjanie w Polsce – mniejszość narodowa zamieszkująca różne obszary Polski, której przedstawiciele w większości są wyznawcami prawosławia w wersji kanonicznej i staroobrzędowej.
Ludność ogółem
[edytuj | edytuj kod]Z licznej przed II wojną światową mniejszości rosyjskiej (140 tysięcy osób) pozostało w 1945 roku 20-30 tysięcy. Jest to związane nie tylko ze zmianą granic, lecz także z obawą przed represjami ze strony sowieckiej, jakie mogłyby spaść na to środowisko. Obecnie Polskę zamieszkuje 10 do 13 tysięcy osób pochodzenia rosyjskiego, w tym 2,5 do 3 tysięcy stanowią starowiercy. Według Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011 narodowość rosyjską zadeklarowało 13046 osób, z czego 5176 jako jedyną[1]. Według Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002, tylko w jednej polskiej gminie, mniejszość rosyjska stanowi więcej, niż 0,5% mieszkańców – jest to Gmina Augustów (0,66% ogółu mieszkańców)[2].
Obszar zamieszkania
[edytuj | edytuj kod]Mniejszość rosyjską można podzielić na dwie części – Rosjan pozostałych w Polsce po okresie zaborów i emigracji porewolucyjnej oraz staroobrzędowców, którzy na terytorium Rzeczypospolitej osiedlali się już w XVII wieku. Na Suwalszczyznę przybyli oni w II poł. XVIII wieku, a na Mazury w 1830 r.
Staroobrzędowcy zamieszkują w trzech skupiskach w województwie warmińsko-mazurskim oraz województwie podlaskim. Do naszych czasów dotrwały tylko trzy wsie, w których ludność ta mieszka w zwartych grupach. Są to Gabowe Grądy, Wodziłki i Wojnowo. Duże grupy staroobrzędowców mieszkają też w Suwałkach i Augustowie. Pozostali są rozproszeni w wielu miejscowościach województwa (głównie wokół Rucianego i Ukty). Rosjanami są też jednowiercy skupieni wokół wojnowskiej parafii. W latach 70. i 80. zmalało znacznie skupisko mazurskie na skutek emigracji do Niemiec.
Od XIX wieku w Polsce mieszkają grupy Rosjan skupionych w dużych miastach, a przede wszystkim w Białymstoku, Łodzi i Warszawie. Ze względu na przekrój społeczny (inteligencja, w części wręcz arystokracja), stanowili oni w latach międzywojennych środowisko o dużych wpływach kulturalnych. Obecnie, po fali emigracji do państw zachodnich, środowisko to polonizuje się, zachowując właściwie tylko wyznanie.
W latach II wojny światowej oraz w okresie PRL w Ludowym Wojsku Polskim służyło od 20 do 30 tysięcy obywateli ZSRR[3], z których część przyjęła polskie obywatelstwo[4]. W okresie 1949–1955 w sumie 682 radzieckich oficerów wojskowych przyjęło obywatelstwo polskie i pełnili wysokie stanowiska w armii PRL[4].
Religia
[edytuj | edytuj kod]
Zdecydowana większość przedstawicieli mniejszości rosyjskiej należy do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Staroobrzędowcy należą do Wschodniego Kościoła Staroobrzędowego oraz Staroprawosławnej Cerkwi Staroobrzędowców. W Polsce czynne są cztery cerkwie (molenny) staroobrzędowe w Gabowych Grądach, Suwałkach, Wodziłkach i Wojnowie. Do 1982 roku istniała molenna w Pogorzelcu, którą wbrew staroobrzędowcom miejscowe władze sprzedały jako materiał budowlany dla parafii rzymskokatolickiej Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Sejnach. Obie części społeczności rosyjskiej, pomimo wspólnego pochodzenia narodowego i wspólnej przynależności do kościoła wschodniego, są sobie wzajemnie obce, a niegdyś były sobie wręcz wrogie[potrzebny przypis].
W Polsce działa również 19 zborów i 13 grup języka rosyjskiego Świadków Jehowy[5].
Stowarzyszenia
[edytuj | edytuj kod]Ludność staroobrzędową reprezentuje Naczelna Rada Staroobrzędowców powoływana przez Ogólnopolski Zjazd Staroobrzędowców. Radę zarejestrowano w 1993 roku. Powołano ją, jako obronę środowiska staroobrzędowego, po zniszczeniu cerkwi w Pogorzelcu.
Pozostałych Rosjan reprezentowało aż do lat 70. Rosyjskie Towarzystwo Kulturalno-Oświatowe z siedzibą w Łodzi. W 1991 powstał w Białymstoku Międzynarodowy Ruski Klub, przekształcony później w Rosyjskie Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe, organizujące m.in. Dni Kultury Rosyjskiej.
Od roku 2004 w Warszawie działa największe stowarzyszenie mniejszości rosyjskiej „Russkij dom”, które wydaje własne pismo, organizuje międzynarodowe konferencje naukowe „Rosjanie w Polsce na przestrzeni wieków”, ma na swoim koncie liczne wydawnictwa w postaci książek, broszur, CD na temat obecności Rosjan w Polsce[6], stworzyło bibliotekę online publikacji na temat mniejszości rosyjskiej w Polsce https://rosjaniewpolsce.com/
Wydawnictwa
[edytuj | edytuj kod]Do lat 70. ukazywał się w Łodzi „Russkij Gołos”. Działalność wydawnicza została wstrzymana po administracyjnym rozwiązaniu Rosyjskiego Towarzystwa Kulturalno-Oświatowego w 1975 roku[7].
W roku 1991 w Warszawie, jako pierwsze wydanie rosyjskojęzyczne w postradzieckiej Europie zaczęto wydawać „Rosyjski Kurier Warszawski”. Gazeta jest ogólnopolskim miesięcznikiem.
Od roku 2003 ukazuje się ogólnopolskie czasopismo „Европа.RU” w języku rosyjskim z dodatkiem „Zdrawstwujte!/Здравствуйте!”, który jest organem mniejszości rosyjskiej w Polsce.
Mniejszość rosyjska w polskich mediach
[edytuj | edytuj kod]TVP3 Białystok nadawał raz w miesiącu program w języku rosyjskim z polską listą dialogową, o tematyce związanej z mniejszością rosyjską zamieszkującą województwo podlaskie pt. Wiadomości rosyjskie (dawniej Rosyjski głos, a poprzednio również w programie wszystkich mniejszości narodowych i etnicznych w województwie podlaskim pt. Sami o sobie). Program został zdjęty z powodu oszczędności w trakcie pandemii COVID-19[8][9].
Obywatele rosyjscy w Polsce
[edytuj | edytuj kod]Według danych Urzędu do Spraw Cudzoziemców w 2022 r. 15 307 obywateli Rosji (8 045 kobiet i 7 262 mężczyzn) posiadało ważny dokument uprawniający do legalnego pobytu w Polsce.[10] Najwięcej (5026) takich dokumentów wydano w województwie mazowieckim (2715 kobiet i 2311 mężczyzn), najmniej (76) w województwie opolskim (42 kobiety i 34 mężczyzn).[11]
| Rok | Liczba |
|---|---|
| 2010 | 8 517 |
| 2011 | b/d |
| 2012 | b/d |
| 2013 | 7 842 |
| 2014 | b/d |
| 2015 | 7 441 |
| 2016 | 8 249 |
| 2017 | 9 053 |
| 2018 | 9 978 |
| 2019 | 11 365 |
| 2020 | 12 490 |
| 2021 | 12 494 |
| 2022 | 15 307 |
| Źródło: Urząd do spraw cudzoziemców[12] | |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011 // W-wa, 2013.
- ↑ Deklaracje narodowościowe w gminach w 2002 r.. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2014-07-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-01)].
- ↑ Encyklopedia II wojny światowej ↓, s. 728.
- ↑ a b Nalepa 1995 ↓, s. 116.
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2022-11-15].
- ↑ „Русские страницы в истории Польши”- „Śladami Rosjan w Polsce”. [dostęp 2019-11-11].
- ↑ Андрей Романчук. Русские в Польше – историческое введение // NewsRu.nl.
- ↑ RPO interweniuje u szefa KRRiT ws. programów dla mniejszości znikających z TVP3 Białystok [online], www.wirtualnemedia.pl [dostęp 2022-04-17] (pol.).
- ↑ Wiadomości rosyjskie - Telewizja Polska SA [online], www.tvp.pl [dostęp 2022-04-17].
- ↑ [1]
- ↑ [2]
- ↑ Statystyki – Świat – Aktualne dokumenty – Mapa – Rok: 2021 – MIGRACJE.GOV.PL [online], migracje.gov.pl [dostęp 2021-02-18] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Edward Jan Nalepa: Oficerowie Armii Radzieckiej w Wojsku Polskim 1943-1968. Warszawa: Bellona, Wojskowy Instytut Historyczny, 1995. ISBN 83-11-06168-8.
- Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1975, s. 728 (hasło Wojsko Polskie 1944-45, rozdz. Radziecka pomoc materialna i kadrowa).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Strona czasopisma „Европа.RU”
- Stowarzyszenie „Russkij dom”
- Pismo „Rosyjski Kurier Warszawski” (ros.)
- Rosyjska gwara Staroobrzędowców w Polsce. Dziedzictwo językowe Rzeczypospolitej. Baza dokumentacji zagrożonych języków. Projekt Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. amu.edu.pl. [dostęp 2014-03-09].
- Rosyjska gwara mazurskich Staroobrzędowców. Dziedzictwo językowe Rzeczypospolitej. Baza dokumentacji zagrożonych języków. Projekt Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. amu.edu.pl. [dostęp 2014-03-09].
- Biblioteka publikacji na temat mniejszości rosyjskiej w Polsce https://rosjaniewpolsce.com/