Cmentarz Łyczakowski we Lwowie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
+ 1 poz. w bibliografii |
m Cmentarz Łyczakowski przeniesiono do Cmentarz Łyczakowski we Lwowie nad przekierowaniem: Nie jest jasne gdzie jest ten cmentarz |
(Brak różnic)
| |
Wersja z 14:28, 11 paź 2007
Cmentarz Łyczakowski - najbardziej znany cmentarz Lwowa i jeden z najpiękniejszych polskich cmentarzy, położony we wschodniej części miasta na malowniczych wzgórzach wśród pięknego, specjalnie zaprojektowanego, starego drzewostanu tworzącego szereg alei. Miejsce wiecznego spoczynku wielu wybitnych, zasłużonych dla Polski ludzi kultury, nauki, polityki.
Na cmentarzu znajduje się dużo pięknych zabytkowych nagrobków o wysokiej wartości artystycznej, przedstawiających alegoryczne postacie i wizerunki zmarłych a także kaplic, edykuł, obelisków, kolumn w różnych stylach.
Historia
Został założony w 1786 roku. Jest jedną z najstarszych nekropolii istniejących w Europie do dziś (dla porównania: Cmentarz Powązkowski w Warszawie został założony w 1790 roku, Rakowicki w Krakowie - w 1803 roku, Père-Lachaise w Paryżu również w 1803 roku, zaś wileńska Rossa wcześniej, bo w 1769 roku).
W miejscu obecnego cmentarza istniał już w XVI wieku cmentarz dla zmarłych na dżumę, podczas gdy innych zmarłych, aż do czasów cesarza Józefa II, grzebano na cmentarzach przykościelnych. Po pierwszym rozbiorze Polski Lwów znalazł się w zaborze austriackim. W 1783 roku wyszedł dekret cesarski nakazujący likwidację dotychczasowych cmentarzy i wytyczenie nowych, poza obrębem miast. Każda z dzielnic Lwowa miała swój cmentarz - w ten sposób powstały cmentarze: Łyczakowski, Gródecki, Stryjski i Żółkiewski (po 100 latach trzy ostatnie cmentarze zlikwidowano, otwierając w ich miejsce największy terytorialnie lwowski cmentarz - Janowski, zajmujący 45 ha powierzchni). Obecny wygląd cmentarz otrzymał w 1855 roku, gdyż od momentu założenia był on wielokrotnie rozszerzany. Zajmuje obszar ponad 40 ha i podzielony jest na 80 pól grobowych. Od 1885 roku zaczęto prowadzić dokładne księgi cmentarne, pozwalające ustalić miejsce pochówku.
Rzeźbiarze
Groby wybitnych osób znajdują się przy alei głównej, obiegającej eliptycznie cały cmentarz. Najstarsze nagrobki pochodzą z XVIII wieku. Na niektórych zachowały się piękne empiryczne i klasycystyczne rzeźby Antona, Jana i Leopolda Schimserów oraz Hartmana Witwera. Nowsze nagrobki są autorstwa Tomasza Dykasa, Abla Periera, Leonarda Marconiego, Juliana Zachariewicza, Parysa Filippiego, Cypriana Godebskiego, Tadeusza Barącza, B. Wiktora, J. Lewandowskiego, Juliana Markowskiego i in.
Zasłużeni Polacy
Naprzeciw głównego wejścia stoi kilka okazałych grobowców znanych lwowskich rodzin, wśród nich neoromantyczna kaplica przemysłowców Baczewskich i Morawskich.
Na lewo od głównego wejścia stoi pomnik poety Seweryna Goszczyńskiego z wyrzeźbiona siedzącą postacią wieszcza, dalej grupa pomników zasłużonych obywateli, wśród nich pomnik prof. Piotra Chmielowskiego dłuta Stanisława Ostrowskiego, obelisk z lwem (dłuta Juliana Markowskiego i Tadeusza Barącza) poświęcony pułkownikowi Julianowi Konstantemu Ordonowi, prezydenta miasta Michała Michalskiego, działacza narodowego Stanisława Szczepanowskiego, jednego z twórców "Sokoła" Antoniego Durskiego, autora "Katechizmu Polskiego Dziecka", wieloletniego zasłużonego pracownika Ossolineum - Władysława Bełzy, artystki dramatycznej Anny Gostyńskiej.
Na prawo od wejścia na początku głównej alei pozostawiono miejsce dla grobów wybitnych uczonych, literatów i działaczy ruskich. Znajduje się tu grobowiec jednego z pierwszych poetów ukraińskich Markiana Szaszkiewicza (1811-1843), pisarza Włodzimierza Barwińskiego (zm. 1855), uczonych: Izydora Szaraniewicza, Iwana Lewińskiego, Edgarda Ogonowskiego, Eugeniusza (Jevhena) Petruszewycza (prezydenta ZURL), studenta Adama Kocki - ofiary walk na Uniwersytecie Lwowskim w 1910. Na cmentarzu Łyczakowskim spoczęli też w specjalnym grobowcu metropolici greckokatoliccy.
Za grobami działaczy ruskich znajduje się duży grobowiec (autorstwa Parysa Filippiego i Abla Periera) pisarza i historyka Karola Szajnochy, a po przeciwnej stronie ukraińskiego poety Iwana Franki, zaś nieco dalej dwa groby arcybiskupów ormiańskich: Izaaka Isakowicza i Samuela Cyryla Stefanowicza.
Wiele pięknych pomników znajduje się w południowo-zachodniej części cmentarza, między główną aleją a ulicą Piotra i Pawła. W polu 69 zwraca uwagę ładna rzeźba młodej kobiety na łożu śmierci dłuta J. Markowskiego.
W kwaterze 71 znajdują się groby powstańców z 1831 roku ze skromnymi żelaznymi krzyżami oraz zbiorowym sarkofagiem z napisem "Weteranom wojska polskiego 1830-1831".
W polu 70 znajduje się pomnik z oryginalnym krzyżem kamiennym na miejscu śmierci 14-letniego Jurka Bitschana, jednego z Orląt Lwowskich, poległego 21 listopada 1918 roku w obronie Lwowa. Nieco dalej znajdziemy okazałe, pseudoromańskie mauzoleum rodziny Barczewskich.
W tylnej części cmentarza aleja główna okrąża "Górkę" powstańców 1863 roku, gdzie w oddzielnej kwaterze, znaczonej oryginalnymi stalowymi krzyżami, pochowani są uczestnicy powstania styczniowego, między innymi Bronisław Szwarce, członek Rządu Narodowego, chorąży Szymon Wizunas Szydłowski, wybitny zoolog Benedykt Dybowski.
Na cmentarzu Łyczakowskim znajduje się także kilka grobów weteranów powstania kościuszkowskiego.
W polu 14 jest grób Wincentego Szeptyckiego, generała z roku 1831 i oficera wojsk napoleońskich, gen. Benedykta Kołyszki (zm. w 1834), w polu 4 zaś groby dwóch weteranów, którzy żyli powyżej 100 lat - Franciszka Zaręby (zm. 1863) i Antoniego Pióreckiego (zm. 1870).
Od wiosny 1919 roku w części cmentarza od strony Pohulanki utworzono Cmentarz Obrońców Lwowa (potocznie zwany "Cmentarzem Orląt Lwowskich" dla poległych w wojnach z Ukraińcami i bolszewikami w latach 1918-1920.
Na cmentarzu Łyczakowskim pochowano wielu wybitnych ludzi zasłużonych na polu nauki, sztuki i życia publicznego. Leżą tu m.in.:
- malarz Artur Grottger
- literaci: August Bielowski, Karol Baliński, Walery Łoziński, Jan Dobrzański
- twórca polskiego teatru we Lwowie Jan Nepomucen Kamiński,
- poetki: Maria Konopnicka, Maria Bartusówna
- pisarka Gabriela Zapolska
- namiestnik Galicji i zbieracz pieśni ludowych Wacław Zaleski
- marszałek sejmu krajowego Maurycy Dzieduszycki
- prezydent parlamentu, inicjator usypania Kopca Unii Lubelskiej Franciszek Smolka
- historyk sztuki Władysław Łoziński
- historyk Lwowa Franciszek Jaworski
- zasłużony dla obrony miasta w czasie inwazji rosyjskiej 1914-1915 wiceprezydent Lwowa Tadeusz Rutowski
- muzycy: Bronisław Czerwiński, Stanisław Niewiadomski, Jan Ruckgaber
- architekci: twórca Teatru Wielkiego - Zygmunt Gorgolewski, Ernest Adam, rodzina Gyurkovichów,
- matematyk Stefan Banach,
- prawnicy: Oswald Balzer, Władysław Abraham
- historycy: Ksawery Liske, Ludwik Kubala
- kustosze Ossolineum: Franciszek Ksawery Godebski, Wojciech Kętrzyński
- działaczka ludowa Maria Wysłouchowa
- twórca spółdzielczych kas oszczędnościowych Franciszek Stefczyk
- historyk sztuki - Mieczysław Gębarowicz
- lekarz, bakteriolog i kapłan Henryk Mosing
- właściciel apteki, w której Ignacy Łukasiewicz przeprowadził pierwszą w świecie rafinację ropy naftowej - Piotr Mikolasch,
- slawista Antoni Kalina, profesor Uniwersytetu Lwowskiego i radny Lwowa.
Zasłużeni Ukraińcy
- Iwan Franko - pisarz i poeta, docent Uniwersytetu Lwowskiego
- Markijan Szaszkewycz - ukraiński działacz narodowy
- Salomea Kruszelnicka - wybitna śpiewaczka operowa
- Wołodymyw Iwasiuk - kompozytor
- Ihor Biłozir - kompozytor
- Stanisław Ludkewycz - kompozytor
- Mikołaj Kołessa - kompozytor
- Wołodymyr Barwinśkyj - pisarz
- Izydor Szaraniewicz - uczony
- Iwan Lewynśki - uczony, architekt
- Edgard Ogonowski - uczony
- Mychajło Kobryn - teolog
- Jewhen Petruszewycz - prezydent 1918-1919 Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej - (ZURL)
- Adam Kocko - student
- Dmytro Witowski - oficer USS, komisarz rządu ZURL
Okres powojenny
W okresie powojennym, po ekspatriacji polskiej ludności Lwowa stanowiącej przed 1939 rokiem około 60% mieszkańców miasta, na cmentarzu Łyczakowskim odbywały się nowe pochówki, często na miejscu poprzednich grobów lub też do istniejących starych grobowców.
Z tego okresu pochodzi szereg wartościowych nagrobków wybitnych Ukraińców: śpiewaczki Sołomii Kruszelnyckiej, kompozytora Stanisława Ludkewycza, malarza Iwana Trusza, mistrza olimpijskiego - gimnastyka Wiktora Czukarina.
Groby pozbawione opieki rodzin były celowo dewastowane i stopniowo ulegały zniszczeniu. W ostatnich latach staraniem polskich władz i rodzin odnowiono wiele zniszczonych zabytkowych nagrobków.
Obecnie cmentarz Łyczakowski ma status muzeum i nowe pochówki mogą odbywać się tylko za specjalnym zezwoleniem dyrekcji cmentarza.
Galeria
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Bibliografia
- Stanisław S. Nicieja Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786-1986, ISBN 83-04-03320-8
- Aleksander Medyński Ilustrowany przewodnik po cmentarzu Łyczakowskim, Lwów, 1937