Krzyżacy (powieść): Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Linia 77: Linia 77:
W roku 1874, czyli 23 lata przed rozpoczęciem ukazywania się ''Krzyżaków'' Henryka Sienkiewicza powstała powieść ''[[Krzyżacy 1410]]'' [[Józef Ignacy Kraszewski|Józefa Ignacego Kraszewskiego]]. Sienkiewicz znał powieść Kraszewskiego, recenzował ją i zainspirował się nią w pisaniu swojej wersji [[Wielka wojna z zakonem krzyżackim|konfliktu polsko-krzyżackiego]]<ref>[https://www.ibuk.pl/fiszka/108768/krzyzacy-1410.html ''Krzyżacy 1410''] na ibuk.pl</ref><ref>[http://krz.ostatnidzwonek.pl/a-647-2.html Geneza ''Krzyżaków''] na ostatnidzwonek.pl</ref>.
W roku 1874, czyli 23 lata przed rozpoczęciem ukazywania się ''Krzyżaków'' Henryka Sienkiewicza powstała powieść ''[[Krzyżacy 1410]]'' [[Józef Ignacy Kraszewski|Józefa Ignacego Kraszewskiego]]. Sienkiewicz znał powieść Kraszewskiego, recenzował ją i zainspirował się nią w pisaniu swojej wersji [[Wielka wojna z zakonem krzyżackim|konfliktu polsko-krzyżackiego]]<ref>[https://www.ibuk.pl/fiszka/108768/krzyzacy-1410.html ''Krzyżacy 1410''] na ibuk.pl</ref><ref>[http://krz.ostatnidzwonek.pl/a-647-2.html Geneza ''Krzyżaków''] na ostatnidzwonek.pl</ref>.


Jednak o ile powieść Kraszewskiego, zgodnie z tytułem skupia się na Zakonie i jego zwolennikach, to ''Krzyżacy'' Sienkiewicza ukazują przede wszystkim przygotowania Polaków do konfliktu. Poza tym Kraszewski przedstawia również wydarzenia po Grunwaldzie, w tym nieudane [[Oblężenie Malborka (1410)|oblężenie Malborka]], a jego powieść odznacza się większym realizmem w przedstawieniu rzeczywistych zdarzeń i tła historycznego. Tymczasem Sienkiewicz gloryfikuje zwycięstwo grunwaldzkie, a pomija polskie i litewskie błędy oraz skomplikowaną sytuację narodowościową po obu stronach. Uważa się też, że przedstawione przez Karaszewskiego postacie (na przykład główna bohaterka Ofka) są bardziej wielowymiarowe niż u Sienkiewicza<ref>[http://projekt-kraszewski.blogspot.com/2012/02/92.html ''Krzyżacy 1410''] na projekt-kraszewski.blogspot.com</ref>.
Jednak o ile powieść Kraszewskiego, zgodnie z tytułem skupia się na Zakonie i jego zwolennikach, to ''Krzyżacy'' Sienkiewicza ukazują przede wszystkim przygotowania Polaków do konfliktu. Poza tym Kraszewski przedstawia również wydarzenia po Grunwaldzie, w tym nieudane [[Oblężenie Malborka (1410)|oblężenie Malborka]], a jego powieść odznacza się większym realizmem w przedstawieniu rzeczywistych zdarzeń i tła historycznego. Tymczasem Sienkiewicz gloryfikuje zwycięstwo grunwaldzkie, a pomija polskie i litewskie błędy oraz skomplikowaną sytuację narodowościową po obu stronach. Uważa się też, że przedstawione przez Kraszewskiego postacie (na przykład główna bohaterka Ofka) są bardziej wielowymiarowe niż u Sienkiewicza<ref>[http://projekt-kraszewski.blogspot.com/2012/02/92.html ''Krzyżacy 1410''] na projekt-kraszewski.blogspot.com</ref>.


== Przypisy ==
== Przypisy ==

Wersja z 13:04, 24 cze 2018

Krzyżacy
Ilustracja
Okładka wydania z 1900 roku
Autor

Henryk Sienkiewicz

Typ utworu

Powieść historyczna

Wydanie oryginalne
Miejsce wydania

Zabór rosyjski

Język

polski

Data wydania

1900

Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach

Krzyżacy – powieść historyczna Henryka Sienkiewicza, która ukazywała się w czasopiśmie „Tygodnik Ilustrowany”[1] od lutego 1897 do lipca 1900 roku, a w postaci książkowej w roku 1900[2]. Akcja utworu toczy się od 1399 (rok śmierci królowej Jadwigi) do 1410 (bitwa pod Grunwaldem).

W okresie publikacji powieść była protestem przeciwko germanizacji prowadzonej przez władze zaboru pruskiego. Sienkiewicz w swojej książce przywołał Polskę w okresie świetności jej oręża i skupił się na zwycięstwie nad Zakonem krzyżackim. Tytuł oraz tematyka powieści Sienkiewicza była zainspirowana powieścią Krzyżacy 1410 Józefa Ignacego Kraszewskiego z 1874 roku[3].

W roku 1960, w 550. rocznicę bitwy pod Grunwaldem, powstał polski film w reżyserii Aleksandra Forda, pt. Krzyżacy będący ekranizacją powieści.

Książka została przetłumaczona na 25 języków[potrzebny przypis].

Tło historyczne

Tłem historycznym Krzyżaków jest fragment historii Polski przedstawiający konflikt jagiellońskiej Polski z zakonem krzyżackim. Przy pisaniu powieści autor korzystał z Kroniki Janka z Czarnkowa, Historii Jana Długosza, dzieł takich historyków jak Stanisław Smolka i Karol Szajnocha, niemieckich i francuskich opracowań historycznych, map, odpisów ksiąg itd.

Na tle znaczących wydarzeń historycznych autor opisuje dzieje barwnych i wyrazistych postaci. Bohaterami powieści są: Jurand ze Spychowa i jego córka Danusia, a także polski rycerz Maćko i jego bratanek Zbyszko z Bogdańca. Tragiczna miłość Zbyszka i Danusi stanowi wątek melodramatyczny, a walka ze zdradzieckimi Krzyżakami miała podnosić ducha Polaków pod zaborami.

Kulminacją powieści jest zwycięska bitwa pod Grunwaldem, przedstawiona jako tryumf oręża polsko-litewskiego. Przebieg bitwy Sienkiewicz odtworzył według Jana Długosza i pod wpływem obrazu Jana Matejki. Powieść opisuje wiele wydarzeń i postaci historycznych, choć nie wszystkie opisane są zgodnie z prawdą[4].

Książkowe wydanie powieści w roku 1900 uwieńczyło jubileusz dwudziestopięciolecia pracy pisarza. Krzyżacy ze względu na antyniemiecką wymowę byli pierwszą książką wydaną w Polsce po zakończeniu II wojny światowej; powieść została wydana w sierpniu 1945 roku[5].

Kopia rękopisu pierwszej strony powieści

Bohaterowie

Główni bohaterowie

Postacie historyczne

Postacie drugoplanowe

  • Anula Sieciechówna – służka Jagienki, zakochał się w niej Hlawa.
  • Cztan z Rogowa – zabiegał wraz z Wilkiem z Brzozowej o względy Jagienki ze Zgorzelic, córki Zycha; bił się o nią ze Zbyszkiem z Bogdańca w gospodzie w Krześni; później walczył w bitwie pod Grunwaldem.
  • Wilk z Brzozowej – zabiegał wraz z Cztanem z Rogowa o względy Jagienki ze Zgorzelic, córki Zycha; bił się o nią ze Zbyszkiem z Bogdańca w gospodzie w Krześni, zginął na Śląsku walcząc pod grodem.
  • Fulko de Lorche – rycerz z Lotaryngii. Był gościem zakonu krzyżackiego, krewnym książąt z Brabancji. Przyjaźnił się ze Zbyszkiem z Bogdańca, który uratował go przed turem. Ożenił się z Jagienką z Długolasu. W bitwie pod Grunwaldem walczył po stronie wojsk polsko-litewskich. W wersji filmowej postać tę zagrał Leon Niemczyk.
  • Hlawa (Głowacz) – pomocnik (giermek) Zbyszka z Bogdańca, z pochodzenia Czech.
  • Sanderus – Niemiec, lubiący nieco fantazjować i użalać się nad sobą oszust sprzedający fałszywe relikwie i odpusty: całkowite, na 500, 300 lub 200 lat – jak również tańsze „aby i ubodzy ludzie mogli je nabywać i tym sposobem czyśćcowe męki sobie skracać”. W jego ofercie znajdowały się między innymi: kopytko z osiołka, na którym odbyła się ucieczka Świętej Rodziny do Egiptu; pióro ze skrzydeł archanioła Gabriela; olej, w którym poganie chcieli usmażyć świętego Jana; szczebel z drabiny, o której się śniło Jakubowi oraz łzy Marii Egipcjanki. Twierdził, że odwiedził Ziemię Świętą, Konstantynopol, Rzym, Francję, skąd powrócił na ziemie zakonu krzyżackiego oraz Mazowsze. Mówi po polsku, „gdyż się w Toruniu urodziłem, gdzie wszystek naród tak mówi. Później mieszkałem w Malborku, ale i tam to samo! Ba! nawet i bracia zakonni waszą mowę rozumieją.” Miłośnik wina, nie gardzący jednak kobylim mlekiem w sytuacjach, gdy brak było pod ręką szlachetniejszego trunku. Zbyszko z Bogdańca udzielił mu pomocy, gdy koń handlarza uciekł (według Sanderusa: został zjedzony przez wilki). Sanderus przez długi czas wędrował ze Zbyszkiem i pomógł mu w odzyskaniu Danusi.
  • Tolima – członek świty Juranda ze Spychowa.
  • Zych ze Zgorzelic – ojciec Jagienki, mąż zmarłej Małgochny, sąsiad Maćka i Zbyszka. Zajęty wojowaniem, rzadko przebywał w Zgorzelicach, pozostawiając córkę pod opieką ojca chrzestnego, opata Jaśka z Tulczy. Pragnął, by Jagienka wyszła za Zbyszka z Bogdańca. Posiadał dużą posiadłość Moczydoły, które zostawił w spadku Jagience, i Zgorzelice przeznaczone dla jej młodszych braci. Zginął z rąk rycerzy niemieckich ze Śląska w czasie napadu na dwór księcia oświęcimskiego, u którego przebywał w gościnie.
  • Zygfryd de Löwe – kat Juranda.
  • Rotgier – zakonnik krzyżacki; był ulubieńcem Zygfryda de Löwe, który traktował go jak swojego syna; uknuł wraz z Gotfrydem i Danveldem spisek celem porwania Danusi Jurandówny. Wyzwał Zbyszka z Bogdańca na „sąd Boży”, czyli pojedynek na śmierć i życie, w którym został pokonany. Jego ciało przewieziono następnie na zamek w Szczytnie.
  • Skirwoiłło – wódz Żmudzinów.

Krzyżacy Kraszewskiego a Sienkiewicza

W roku 1874, czyli 23 lata przed rozpoczęciem ukazywania się Krzyżaków Henryka Sienkiewicza powstała powieść Krzyżacy 1410 Józefa Ignacego Kraszewskiego. Sienkiewicz znał powieść Kraszewskiego, recenzował ją i zainspirował się nią w pisaniu swojej wersji konfliktu polsko-krzyżackiego[6][7].

Jednak o ile powieść Kraszewskiego, zgodnie z tytułem skupia się na Zakonie i jego zwolennikach, to Krzyżacy Sienkiewicza ukazują przede wszystkim przygotowania Polaków do konfliktu. Poza tym Kraszewski przedstawia również wydarzenia po Grunwaldzie, w tym nieudane oblężenie Malborka, a jego powieść odznacza się większym realizmem w przedstawieniu rzeczywistych zdarzeń i tła historycznego. Tymczasem Sienkiewicz gloryfikuje zwycięstwo grunwaldzkie, a pomija polskie i litewskie błędy oraz skomplikowaną sytuację narodowościową po obu stronach. Uważa się też, że przedstawione przez Kraszewskiego postacie (na przykład główna bohaterka Ofka) są bardziej wielowymiarowe niż u Sienkiewicza[8].

Przypisy

  1. ↑ Tygodnik Ilustrowany [online], Od nr 6 (6 lutego) 1897 do nr 28 (14 lipca) 1900, polona.pl [dostęp 2018-02-13].
  2. ↑ Ze zmianami wprowadzonymi przez H.Sienkiewicza.
  3. ↑ Krzyżacy 1410 na ibuk.pl
  4. ↑ Stefan Kuczyński: Rzeczywistość historyczna w „Krzyżakach” Henryka Sienkiewicza. Wyd. 2. Warszawa: PIW, 1967.
  5. ↑ H. Markiewicz, Henryk Sienkiewicz, Polski Słownik Biograficzny, t. 37, 1996-1997, s. 214.
  6. ↑ Krzyżacy 1410 na ibuk.pl
  7. ↑ Geneza Krzyżaków na ostatnidzwonek.pl
  8. ↑ Krzyżacy 1410 na projekt-kraszewski.blogspot.com

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Krzyżacy_(powieść)&oldid=53776677”