Stanisław Sołtan

Stanisław Sołtan
	; Sołtan
Rodzina	Sołtanowie herbu Syrokomla(inne języki)
Data urodzenia	1756
Data śmierci	1836
Ojciec	Stanisław Sołtan
Matka	Helena Römer, c. Stefana Jerzego
Żona	Franciszka Teofila Radziwiłł, c. Stanisława,; Konstancja Toplicka h. Nałęcz
Dzieci	z pierwszego: Anna, Helena, Karolina, Adam Leon Ludwik;; z drugiego: Stanisław, Albertyna, Władysław Hieronim, Helena, ż. Jana Pileckiego i Oktawiusza Eysymontta
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Stanisław Pereświet-Sołtan herbu Sołtan (ur. w 1756, zm. w 1836) – marszałek nadworny litewski od 1791, w 1790 roku mianowany podkomorzym litewskim^[1], generał major armii Wielkiego Księstwa Litewskiego od 1782 roku, chorąży wielki litewski w 1782 roku^[2], członek Komisji Policji Obojga Narodów w 1792 roku^[3], wolnomularz^[4].

Życiorys

Był członkiem konfederacji Sejmu Czteroletniego^[5]. Jako poseł słonimski wybrany został ze stanu rycerskiego sędzią Sejmu Czteroletniego w 1788 roku^[6]. Był działaczem Stronnictwa Patriotycznego i członkiem Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej. W czasie wojny polsko-rosyjskiej, na zebraniu 23 lipca 1792 był przeciwny decyzji króla Stanisława Augusta Poniatowskiego o jego przystąpieniu do konfederacji targowickiej i zalecał kontynuowanie oporu i wyjazd króla do obozu wojskowego celem wzmocnienia morale walczącej armii. 24 lipca udał się na emigrację do Saksonii. Był jednym z organizatorów insurekcji kościuszkowskiej na Litwie. Był aresztowany przez Smoleńską Komisję Śledczą w 1794 roku^[7], został w drodze wyjątku skazany na osiedlenie w Kazaniu^[8]. W 1812 został prezesem utworzonej przez cesarza Napoleona I Bonaparte Komisji Rządu Tymczasowego Wielkiego Księstwa Litewskiego.

W 1791 roku odznaczony Orderem Orła Białego, w 1782 roku został kawalerem Orderu Świętego Stanisława^[9], w 1813 roku odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Legii Honorowej^[10]^[11].

W 1781 roku był członkiem lóż wolnomularskich Litwin Gorliwy i Doskonała Jedność^[12].

Dzięki małżeństwu z Franciszką Teofilą Radziwiłłówną, córką krajczy wielkiego litewskiego Stanisława stał się właścicielem Zdzięcioła, który małżonka wniosła mu we wianie^[13]. Stanisław odnowił tutejszy pałac(inne języki), jednak już jego syn był ostatnim właścicielem miasteczka, gdyż majątek został skonfiskowany przez władze rosyjskie w ramach represji za udział Adama Leona Ludwika^[14] w antycarskim powstaniu^[15].

O panu Sołtanie, co mieszka w Zdzieńciele (Zdzięciele), wspomina Adam Mickiewicz w Księdze ósmej Pana Tadeusza (1834)^[16].

Przypisy

↑ Urzędnicy centralni i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV-XVIII wieku spisy opracowali Henryk Lulewicz i Andrzej Rachuba, Kórnik 1994, s. 152.
↑ Urzędnicy centralni i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV-XVIII wieku spisy opracowali Henryk Lulewicz i Andrzej Rachuba, Kórnik 1994, s. 241.
↑ Ciąg dalszy Kalendarzyka narodowego i obcego na rok ... 1792 czyli II część, z konstytycyami od roku 1788 dnia 6 października do roku 1791 dnia 23 grudnia przez daty oznaczonemi, [1792], s. 537.
↑ Marta Męclewska, Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, Zamek Królewski, Warszawa 2008, s. 254; Henryk P. Kosk, Generalicja polska, t. II, Pruszków 2001, s. 177.
↑ Kalendarzyk narodowy y obcy na rok ... 1792. ..., Warszawa 1791, s. 310.
↑ Volumina Legum, t. IX, Kraków 1889, s. 99.
↑ Макарова Г.В. Новые материалы о пребывании участников движения Т.Костюшко в России // Славяноведение. 1994 nr 3, s. 43.
↑ Bartłomiej Szyndler, Powstanie kościuszkowskie 1794, Warszawa 1994, s. 379.
↑ Zbigniew Dunin-Wilczyński, Order Św. Stanisława, Warszawa 2006, s. 189.
↑ Marta Męclewska, Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, Zamek Królewski, Warszawa 2008, s. 254.
↑ Zbigniew Anusik: Sołtan (Pereświet-Sołtan) Stanisław h. własnego (1756–1836). [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XL/2000-2001 [on-line]. ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 2018-11-13].
↑ Stanisław Małachowski-Łempicki, Wykaz polskich lóż wolnomularskich oraz ich członków w latach 1738–1821, w: Archiwum Komisji Historycznej, t. XIV, Kraków 1930, s. 397.
↑ Katarzyna i Jerzy Samusikowie: Zdzięcioł. [w:] Dwory i Pałace Pogranicza [on-line]. dworypogranicza.pl. [dostęp 2025-02-18].
↑ Sołtan Adam Ludwik, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2025-02-18] .
↑ ZbigniewZ. Sudolski ZbigniewZ., Sołtan Adam Ludwik Michał (1792-1863) ziemianin, pułkownik WP, konspirator, emigrant, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 40, s. 344 [dostęp 2025-02-18] .
↑ Adam Mickiewicz: Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie. Wolne Lektury. [dostęp 2025-02-18].

Linki zewnętrzne

Prezma, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 37 .

[1] Urzędnicy centralni i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV-XVIII wieku spisy opracowali Henryk Lulewicz i Andrzej Rachuba, Kórnik 1994, s. 152.

[2] Urzędnicy centralni i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV-XVIII wieku spisy opracowali Henryk Lulewicz i Andrzej Rachuba, Kórnik 1994, s. 241.

[3] Ciąg dalszy Kalendarzyka narodowego i obcego na rok ... 1792 czyli II część, z konstytycyami od roku 1788 dnia 6 października do roku 1791 dnia 23 grudnia przez daty oznaczonemi, [1792], s. 537.

[4] Marta Męclewska, Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, Zamek Królewski, Warszawa 2008, s. 254; Henryk P. Kosk, Generalicja polska, t. II, Pruszków 2001, s. 177.

[5] Kalendarzyk narodowy y obcy na rok ... 1792. ..., Warszawa 1791, s. 310.

[6] Volumina Legum, t. IX, Kraków 1889, s. 99.

[7] Макарова Г.В. Новые материалы о пребывании участников движения Т.Костюшко в России // Славяноведение. 1994 nr 3, s. 43.

[8] Bartłomiej Szyndler, Powstanie kościuszkowskie 1794, Warszawa 1994, s. 379.

[9] Zbigniew Dunin-Wilczyński, Order Św. Stanisława, Warszawa 2006, s. 189.

[10] Marta Męclewska, Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, Zamek Królewski, Warszawa 2008, s. 254.

[psb-11] Zbigniew Anusik: Sołtan (Pereświet-Sołtan) Stanisław h. własnego (1756–1836). [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XL/2000-2001 [on-line]. ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 2018-11-13].

[12] Stanisław Małachowski-Łempicki, Wykaz polskich lóż wolnomularskich oraz ich członków w latach 1738–1821, w: Archiwum Komisji Historycznej, t. XIV, Kraków 1930, s. 397.

[13] Katarzyna i Jerzy Samusikowie: Zdzięcioł. [w:] Dwory i Pałace Pogranicza [on-line]. dworypogranicza.pl. [dostęp 2025-02-18].

[14] Sołtan Adam Ludwik, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2025-02-18] .

[15] ZbigniewZ. Sudolski ZbigniewZ., Sołtan Adam Ludwik Michał (1792-1863) ziemianin, pułkownik WP, konspirator, emigrant, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 40, s. 344 [dostęp 2025-02-18] .

[16] Adam Mickiewicz: Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie. Wolne Lektury. [dostęp 2025-02-18].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]