Stefan Bratkowski

Stefan Bratkowski
Stefan Bratkowski, Sejm RP (2008)
Data i miejsce urodzenia	22 listopada 1934 Wrocław
Zawód	dziennikarz, publicysta, pisarz
Odznaczenia

Stefan Tadeusz Aleksander Bratkowski (ur. 22 listopada 1934 we Wrocławiu) – polski prawnik, dziennikarz, publicysta i pisarz; w latach 1980–1990 prezes Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, w latach 1991–1992 prezes Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik”, przewodniczący Rady Programowej Stowarzyszenia Pracowników, Współpracowników i Przyjaciół Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa Imienia Jana Nowaka-Jeziorańskiego.

Życiorys

Rodzina i młodość

Jest synem Stefana Janusza Bratkowskiego, konsula Rzeczypospolitej Polskiej we Wrocławiu (wówczas Breslau) w latach 1932–1936, oficera wywiadu RP, zmarłego w Wilnie w 1941.

W 1936 zamieszkał w Warszawie. Po upadku powstania warszawskiego w 1944 i kilku latach tułaczki wychowywał się w Domu Młodzieży w Krzeszowicach. Jest bratem ekonomisty i polityka Andrzeja Bratkowskiego, mężem Romy Przybyłowskiej-Bratkowskiej i ojcem Katarzyny Bratkowskiej.

Działalność zawodowa i publiczna

Okres PRL

W 1949 został członkiem Związku Młodzieży Polskiej. Jesienią 1956 rozwiązał ZMP na UJ. W grudniu tego samego roku zorganizował pierwszy zjazd Rewolucyjnego Związku Młodzieży w Warszawie z udziałem trzech tysięcy delegatów. Od 1956 do 1957 zasiadał w komitecie centralnym Związku Młodzieży Socjalistycznej.

W 1954 wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Był członkiem egzekutywy PZPR w Związku Literatów Polskich. Z partii został usunięty dyscyplinarnie w 1981.

W 1954 współorganizował Klan Płonącego Pomidora, prywatny klub dyskusyjny zbuntowanej młodzieży. W 1955 organizował Uniwersytecki Klub Dyskusyjny w Krakowie, a w 1956 pierwsze krakowskie juwenalia, podczas których po raz pierwszy tysiące młodzieży przeszło ulicami miasta w niekontrolowanej manifestacji. W 1955 ukończył prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1954–1956 był zatrudniony jako pracownik naukowo-dydaktyczny Wydziału Prawa UJ.

Od listopada 1956 pracował w redakcji „Po Prostu”, od stycznia 1957 – jako reporter. Był inicjatorem ruchu na rzecz samorządu. Napisał z Januszem Roszką i Jerzym Zieleńskim kilka książek reporterskich. Pod koniec lat 60. szeroką popularność zyskała jego Księga wróżb prawdziwych, opisująca przyszłość tworzoną przez postęp nauki i techniki. Napisał z bratem Andrzejem książkę Gra o jutro, która podważała tryb funkcjonowania gospodarki PRL, popularyzowała zachodnie doświadczenia w zarządzaniu i postulowała przywrócenie pieniądza jako miernika efektywności zamiast wykonywania planów. Od maja 1970 był redaktorem „Życia i Nowoczesności” (czwartkowego dodatku do „Życia Warszawy”), z którego w październiku 1973 z przyczyn politycznych został – wraz z trzonem zespołu – usunięty.

W latach 1971–1974 Stefan Bratkowski był również kierownikiem Pracowni Prognoz Rozwoju Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Informatyki. Pozostawał następnie do 1980 bez stałego zatrudnienia. Był autorem scenariuszy części odcinków serialu telewizyjnego Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy (1979–1981).

Jako prawnik i historyk zajął się studiami historycznymi, napisał źródłowe studium o historii wojskowości XVIII w. i wykształceniu zawodowym Tadeusza Kościuszki jako inżyniera wojskowego. W 1978 z Bogdanem Gotowskim i Andrzejem Wielowieyskim zainicjował Konwersatorium „Doświadczenie i Przyszłość” (DiP), działające początkowo w ramach Kolegium Towarzystwa Wolnej Wszechnicy Polskiej pod opieką Adama Uziembły. Po zakazie publicznych dyskusji paneliści tej inicjatywy zajmowali się rozpisywaniem ankiet i opracowywaniem na ich podstawie raportów, z których pierwszy, zatytułowany O stanie Rzeczypospolitej i drogach wiodących do jej naprawy, ukazał się w 1979. Ich masową dystrybucję prowadziła Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWa, ukazywały się również w radiu Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.

Jesienią 1980 na fali przemian związanych z powstaniem „Solidarności” został wybrany na prezesa Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. Po wprowadzeniu stanu wojennego kierował działającym wówczas nielegalnie Stowarzyszeniem Dziennikarzy Polskich. Od 1983 do 1988 realizował jednoosobową samopowielającą się „Gazetę Dźwiękową”, którą uzupełniał piosenkami bardów oporu i rozpowszechniał w kilkuset egzemplarzach kaset magnetofonowych Piotr Szwemin. Uczestniczył w Konwersatorium im. Bogdana Gotowskiego, w 1987 współorganizował tzw. „sześćdziesiątkę”, grupującą intelektualistów polskich, członków władz NSZZ „Solidarność” oraz rozwiązanych stowarzyszeń twórczych i naukowych.

Przemiany polityczne i III RP

W 1988 wszedł w skład Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie. Brał udział w rozmowach Okrągłego Stołu jako członek obrad plenarnych oraz podzespołu ds. stowarzyszeń.

W 1989 ponownie został prezesem zalegalizowanego SDP, funkcję tę pełnił do 1990, po czym został honorowym prezesem stowarzyszenia. Również w 1989 współorganizował „Gazetę Wyborczą”, do której do 1995 pisywał felietony, był wśród założycieli przedsiębiorstwa Agora. Potem krótko był felietonistą tygodnika „Computerworld”, a następnie publicystą „Rzeczpospolitej”, z którą zerwał współpracę w 2006, zarzucając redaktorowi naczelnemu ingerencję w swoje teksty.

W 1991 brał udział w założeniu (razem z World Press Freedom Committee) Fundacji Centrum Prasowe dla Krajów Europy Środkowo-Wschodniej, pełnił funkcję przewodniczącego rady tej organizacji, a w 2007 stanął na czele jej zarządu.

Działa jako społeczny redaktor niezależnego portalu publicystycznego Studio Opinii. Wszedł w skład rady nadzorczej i następnie rady programowej Stowarzyszenia Pracowników, Współpracowników i Przyjaciół Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa Imienia Jana Nowaka-Jeziorańskiego w Warszawie. Został też członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich oraz członkiem honorowym Związku Polskich Artystów Plastyków. W latach 1997–2001 zasiadał w Radzie Programowej, a od 2002 w Radzie Konsultacyjnej Centrum Monitoringu Wolności Prasy. W 2007 reaktywował „Doświadczenie i Przyszłość”.

Został prowadzącym audycję radiową Salon – Z boku w Tok FM, publicystą niezależnego portalu dziennikarskiego Studio Opinii, a także członkiem kapituły ustanowionej w 2013 Nagrody Newsweeka im. Teresy Torańskiej.

Odznaczenia i wyróżnienia

Odznaczony przez prezydenta Bronisława Komorowskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2011).

Jest laureatem Nagrody im. Adolfa Bocheńskiego (1980), Nagrody Kisiela (1990) i Superwiktora (2015). W 1998 otrzymał nagrodę PEN Clubu im. Ksawerego Pruszyńskiego.

Wybrane publikacje

• Księga wróżb prawdziwych (1969)
• Gra o jutro (1970, współautor z Andrzejem Bratkowskim)
• Skąd przychodzimy (1975, wyd. rozszerzone 1993)
• Z czym do nieśmiertelności (1977)
• Oddalający się kontynent (1978)
• Programować może każdy (1978)
• Nie tak stromo pod tę górę (1980)
• Nowy Marsyliusz czyli społeczeństwo inteligentne (1981)
• Kilka sposobów na niemożliwość, czyli poradnik dla tych, którzy nie wiedzą, że nic się nie da zrobić (1983)
• Jak robić interesy razem (1989)
• Wiosna Europy (1997)
• Najkrótsza historia Polski (1998), ​ISBN 978-83-03-03693-3​
• Pan Nowogród Wielki (1999) – nominacja do Nagrody Literackiej „Nike” 2000, ​ISBN 978-83-88072-23-9​
• Podróż do nowej przeszłości (2000)
• Pod wspólnym niebem: krótka historia Żydów w Polsce i stosunków polsko-żydowskich (2001), ​ISBN 978-83-88072-51-2​
• Nieco inna historia cywilizacji: dzieje banków, bankierów i obrotu pieniężnego (2003), ​ISBN 978-83-901815-7-8​

Bibliografia

• Stefan Bratkowski. studioopinii.pl. [dostęp 2012-05-04].
• Nota biograficzna w Encyklopedii Solidarności. [dostęp 2012-05-04].
• Bratkowski Stefan. sppwarszawa.pl. [dostęp 2012-05-04].