Wyłączna strefa ekonomiczna

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mapa świata z zaznaczonymi na ciemnoniebiesko Wyłącznymi strefami ekonomicznymi państw.

Wyłączna strefa ekonomiczna – obszar rozciągający się poza morzem terytorialnym do 200 mil morskich (370 km) mierzonych od linii podstawowej. Na tym obszarze państwo nadbrzeżne posiada wyłączne prawa suwerenne do:

  • badania i eksploatacji, ochrony i gospodarowania zasobami naturalnymi, zarówno żywymi, jak i nieożywionymi dna morza, jego podziemia oraz pokrywających je wód;
  • wznoszenia i użytkowania sztucznych wysp, instalacji i konstrukcji;
  • badań naukowych morza;
  • ochrony i zachowania środowiska morskiego.

Poza wymienionymi wyłącznymi prawami państwa nadbrzeżnego wszystkie państwa na jednakowych zasadach korzystają z wolności morza pełnego, w tym z wolności żeglugi, przelotu, układania kabli i rurociągów[1]. Instytucja wyłącznej strefy ekonomicznej została uregulowana w Konwencji o prawie morza z 1982 r. podpisanej w Montego Bay na Jamajce (część V, art. 55-75)[2].

Wszystkie państwa nadbrzeżne, z wyjątkiem kilku, które geograficznie nie mają możliwości lub utrzymują starszą instytucję – strefę wyłącznego rybołówstwa, ustanowiło strefy ekonomiczne (w tym Stany Zjednoczone w 1983 roku i ZSRR w 1984 roku).

Największe wyłączne strefy ekonomiczne[edytuj | edytuj kod]

Największą na świecie wyłączną strefę ekonomiczną posiada Unia Europejska. Wśród państw narodowych, do pierwszej dziesiątki pod względem powierzchni wyłącznej strefy ekonomicznej należą (w kolejności od największej): Stany Zjednoczone Ameryki, Francja (dzięki licznym terytoriom i departamentom zamorskim), Indonezja, Nowa Zelandia, Australia, Federacja Rosyjska, Sfederowane Stany Mikronezji, Japonia, Brazylia i Kanada.

Mj Państwo Powierzchnia WSE[3] w km2
1  Stany Zjednoczone 11 351 000
2  Francja 11 035 000
3  Australia 8 505 348
4  Rosja 7 566 673
5  Wielka Brytania 6 805 586
6  Indonezja 6 159 032
7  Kanada 5 599 077
8  Japonia 4 479 388
9  Nowa Zelandia 4 083 744
10  Chiny 2 287 969
11  Chile 3 681 989
12  Brazylia 3 660 955
13  Kiribati 3 441 810
14  Meksyk 3 269 386
15  Mikronezja 2 996 419
16  Dania 2 551 238
17  Papua-Nowa Gwinea 2 402 288
18  Norwegia 2 385 178
19  Indie 2 305 143
20  Wyspy Marshalla 1 990 530
21  Portugalia 1 727 408
22  Filipiny 1 590 780
23  Wyspy Salomona 1 589 477
24  Południowa Afryka 1 535 538
25  Seszele 1 336 559
26  Mauritius 1 284 997
27  Fidżi 1 282 978
28  Madagaskar 1 225 259
29  Argentyna 1 159 063
30  Ekwador 1 077 231
31  Hiszpania 1 039 233
32  Malediwy 923 322
33  Peru 906 454
34  Somalia 825 052
35  Kolumbia 808 158
36  Republika Zielonego Przylądka 800 561
37  Islandia 751 345
38  Tuvalu 749 790
39  Vanuatu 663 251
40  Tonga 659 558
41  Bahamy 654 715
42  Palau 603 978
43  Mozambik 578 986
44  Maroko 575 230
45  Kostaryka 574 725
46  Namibia 564 748
47  Jemen 552 669
48  Włochy 541 915
49  Oman 533 180
50  Mjanma 532 775

Wyłączna strefa ekonomiczna RP[edytuj | edytuj kod]

Polska ustanowiła wyłączną strefę ekonomiczną na podstawie ustawy z 21 marca 1991 r. o obszarach morskich RP i administracji morskiej (Dz.U. z 2023 r. poz. 960). Wyłączna strefa ekonomiczna Polski obejmuje obszar ok. 22,5 tys. km². Ze względu na rozmiary Morza Bałtyckiego i brak możliwości wyznaczenia pełnej 200-milowej wyłącznej strefy ekonomicznej wszystkie granice zewnętrzne polskiej strefy określono w drodze umów dwustronnych (z ZSRR, Szwecją, Niemcami i z Danią na południe od Bornholmu). Najpóźniej ustalona była granica z Danią – ok. 30 lat trwały na ten temat rozmowy, ostatecznie 1 listopada 2018 roku udało się ustalić granicę[4][5]. Nie jest też jasna kwestia rozgraniczenia pomiędzy wyłączną strefą ekonomiczną Polski i Niemiec, ponieważ Niemcy nie uważają się za prawnego sukcesora NRD, stąd nie wiąże ich wymienione w ustawie porozumienie pomiędzy PRL a NRD[potrzebny przypis]. Wyłączna strefa ekonomiczna jest położona na zewnątrz morza terytorialnego i przylega do tego morza. Obejmuje ona wody, dno morza i znajdujące się pod nim wnętrze Ziemi. Granice strefy wyznaczają umowy międzynarodowe. Strefa nie wchodzi w skład terytorium Polski, jednakże mogą w takiej strefie obowiązywać przepisy polskiego systemu prawa (np. prawa ochrony środowiska – art. 19 ustawy).

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Wojciech Góralczyk: Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, 2004. ISBN 83-7334-305-9., ss. 216-218
  2. Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza, sporządzona w Montego Bay dnia 10 grudnia 1982 r. (Dz.U. z 2002 r. nr 59, poz. 543)
  3. Exclusive Economic Zones (EEZ).
  4. Marcin Lis: Koniec sporu morskiego z Danią. Po 4 dekadach udało wyznaczyć granice między państwami. www.money.pl. [dostęp 2018-11-04].
  5. D.R. Bugajski, Prawa żeglugowe okrętu w świetle prawa międzynarodowego, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2009, s. 69-74., ISBN 978-83-7383-351-7, s. 85-88