Wyłączna strefa ekonomiczna

Wyłączna strefa ekonomiczna – obszar rozciągający się poza morzem terytorialnym do 200 mil morskich (370 km) mierzonych od linii podstawowej. Na tym obszarze państwo nadbrzeżne posiada wyłączne prawa suwerenne do:

badania i eksploatacji, ochrony i gospodarowania zasobami naturalnymi, zarówno żywymi, jak i nieożywionymi dna morza, jego podziemia oraz pokrywających je wód;
wznoszenia i użytkowania sztucznych wysp, instalacji i konstrukcji;
badań naukowych morza;
ochrony i zachowania środowiska morskiego.

Poza wymienionymi wyłącznymi prawami państwa nadbrzeżnego wszystkie państwa na jednakowych zasadach korzystają z wolności morza pełnego, w tym z wolności żeglugi, przelotu, układania kabli i rurociągów^[1]. Instytucja wyłącznej strefy ekonomicznej została uregulowana w Konwencji o prawie morza z 1982 r. podpisanej w Montego Bay na Jamajce (część V, art. 55-75)^[2].

Wszystkie państwa nadbrzeżne, z wyjątkiem kilku, które geograficznie nie mają możliwości lub utrzymują starszą instytucję – strefę wyłącznego rybołówstwa, ustanowiło strefy ekonomiczne (w tym Stany Zjednoczone w 1983 roku i ZSRR w 1984 roku).

Największe wyłączne strefy ekonomiczne

Największą na świecie wyłączną strefę ekonomiczną posiada Unia Europejska. Wśród państw narodowych, do pierwszej dziesiątki pod względem powierzchni wyłącznej strefy ekonomicznej należą (w kolejności od największej): Stany Zjednoczone Ameryki, Francja (dzięki licznym terytoriom i departamentom zamorskim), Indonezja, Nowa Zelandia, Australia, Federacja Rosyjska, Sfederowane Stany Mikronezji, Japonia, Brazylia i Kanada.

Mj	Państwo	Powierzchnia WSE^[3] w km²
1	Stany Zjednoczone	11 351 000
2	Francja	11 035 000
3	Australia	8 505 348
4	Rosja	7 566 673
5	Wielka Brytania	6 805 586
6	Indonezja	6 159 032
7	Kanada	5 599 077
8	Japonia	4 479 388
9	Nowa Zelandia	4 083 744
10	Chiny	2 287 969
11	Chile	3 681 989
12	Brazylia	3 660 955
13	Kiribati	3 441 810
14	Meksyk	3 269 386
15	Mikronezja	2 996 419
16	Dania	2 551 238
17	Papua-Nowa Gwinea	2 402 288
18	Norwegia	2 385 178
19	Indie	2 305 143
20	Wyspy Marshalla	1 990 530
21	Portugalia	1 727 408
22	Filipiny	1 590 780
23	Wyspy Salomona	1 589 477
24	Południowa Afryka	1 535 538
25	Seszele	1 336 559
26	Mauritius	1 284 997
27	Fidżi	1 282 978
28	Madagaskar	1 225 259
29	Argentyna	1 159 063
30	Ekwador	1 077 231
31	Hiszpania	1 039 233
32	Malediwy	923 322
33	Peru	906 454
34	Somalia	825 052
35	Kolumbia	808 158
36	Republika Zielonego Przylądka	800 561
37	Islandia	751 345
38	Tuvalu	749 790
39	Vanuatu	663 251
40	Tonga	659 558
41	Bahamy	654 715
42	Palau	603 978
43	Mozambik	578 986
44	Maroko	575 230
45	Kostaryka	574 725
46	Namibia	564 748
47	Jemen	552 669
48	Włochy	541 915
49	Oman	533 180
50	Mjanma	532 775

Wyłączna strefa ekonomiczna RP

Osobny artykuł: Polska Wyłączna Strefa Ekonomiczna.

Polska ustanowiła wyłączną strefę ekonomiczną na podstawie ustawy z 21 marca 1991 r. o obszarach morskich RP i administracji morskiej (Dz.U. z 2024 r. poz. 1125). Wyłączna strefa ekonomiczna Polski obejmuje obszar ok. 22,5 tys. km². Ze względu na rozmiary Morza Bałtyckiego i brak możliwości wyznaczenia pełnej 200-milowej wyłącznej strefy ekonomicznej wszystkie granice zewnętrzne polskiej strefy określono w drodze umów dwustronnych (z ZSRR, Szwecją, Niemcami i z Danią na południe od Bornholmu). Najpóźniej ustalona była granica z Danią – ok. 30 lat trwały na ten temat rozmowy, ostatecznie 1 listopada 2018 roku udało się ustalić granicę^[4]^[5]. Nie jest też jasna kwestia rozgraniczenia pomiędzy wyłączną strefą ekonomiczną Polski i Niemiec, ponieważ Niemcy nie uważają się za prawnego sukcesora NRD, stąd nie wiąże ich wymienione w ustawie porozumienie pomiędzy PRL a NRD^{[potrzebny przypis]}. Wyłączna strefa ekonomiczna jest położona na zewnątrz morza terytorialnego i przylega do tego morza. Obejmuje ona wody, dno morza i znajdujące się pod nim wnętrze Ziemi. Granice strefy wyznaczają umowy międzynarodowe. Strefa nie wchodzi w skład terytorium Polski, jednakże mogą w takiej strefie obowiązywać przepisy polskiego systemu prawa (np. prawa ochrony środowiska – art. 19 ustawy).

Zobacz też

Przypisy

↑ Wojciech Góralczyk: Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, 2004. ISBN 83-7334-305-9., s. 216–218.
↑ Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza, sporządzona w Montego Bay dnia 10 grudnia 1982 r. (Dz.U. z 2002 r. nr 59, poz. 543).
↑ Exclusive Economic Zones (EEZ).
↑ Marcin Lis: Koniec sporu morskiego z Danią. Po 4 dekadach udało wyznaczyć granice między państwami. www.money.pl. [dostęp 2018-11-04].
↑ D.R. Bugajski, Prawa żeglugowe okrętu w świetle prawa międzynarodowego, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2009, s. 69–74., ISBN 978-83-7383-351-7, s. 85–88.

[1] Wojciech Góralczyk: Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, 2004. ISBN 83-7334-305-9., s. 216–218.

[2] Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza, sporządzona w Montego Bay dnia 10 grudnia 1982 r. (Dz.U. z 2002 r. nr 59, poz. 543).

[3] Exclusive Economic Zones (EEZ).

[4] Marcin Lis: Koniec sporu morskiego z Danią. Po 4 dekadach udało wyznaczyć granice między państwami. www.money.pl. [dostęp 2018-11-04].

[5] D.R. Bugajski, Prawa żeglugowe okrętu w świetle prawa międzynarodowego, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2009, s. 69–74., ISBN 978-83-7383-351-7, s. 85–88.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]