5 Pułk Piechoty (Księstwo Warszawskie)

5 Pułk Piechoty

Historia
Państwo	Księstwo Warszawskie
Sformowanie	1806
Dowódcy
Pierwszy	płk Ignacy Zieliński
Ostatni	płk Cyprian Zdzitowiecki
Organizacja
Dyslokacja	Płock, Częstochowa
Rodzaj sił zbrojnych	Wojska lądowe
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	2 Dywizja Dywizja Gdańska - od 1811

5 Pułk Piechoty Księstwa Warszawskiego

Michał Gedeon Radziwiłł objął dowództwo nad 5 Pułkiem Piechoty Księstwa Warszawskiego w kwietniu 1808

Tradycje pułku w II RP kontynuował 5 Pułk Piechoty Legionów w Wilnie

5 Pułk Piechoty – oddział piechoty Armii Księstwa Warszawskiego.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Nosił pierwotnie nazwę 1 pułku piechoty Legii Kaliskiej. Zalązkiem był powstały wiosną 1806 w Płocku batalionu strzelców leśnych departamentu płockiego, pod dowództwem płk. Ignacego Zielińskiego.

Po przybyciu do kraju Legii Północnej w kwietniu 1807 roku nastąpiła reorganizacja piechoty, w wyniku której do 5 pułku wcielono żołnierzy 1 i 2 batalionu Legii. Po 25 czerwca 1807 wyszedł z Płocka i zakwaterowany został w Częstochowie. W tym czasie otrzymał nazwę 5 pułku piechoty. W 1809 roku zapoczątkowano prace nad reorganizacją piechoty. Pułki miały się składać z trzech batalionów. W momencie wybuchu wojny pułk nie osiągnął jeszcze pełnych stanów.

Po zakończeniu działań bojowych, zgodnie z rozkazem z 10 sierpnia 1807, 5 pułk piechoty płk. Dziewanowskiego stanął garnizonem w Łabiszynie. Według etatu z 1810 roku, pułk składał się ze 27 osobowego sztabu i trzech batalionów piechoty po 6 kompanii. Sztaby batalionów liczyć miały 4 osoby, a kompanie 136 żołnierzy. W sumie w pułku powinno służyć 2487 żołnierzy. Faktycznie stan osobowy oddziału był nieco mniejszy.

Na początku 1810 roku pułk przeszedł na żołd francuski i jego dwa bataliony zostały skierowane jako załoga do Gdańska. Zakład pułkowy pozostał w Łęczycy. W tym czasie utworzono 4 batalion, a pułk czasowo przeniesiono do Kostrzyna.

W czasie przygotowań do inwazji na Rosję 1812 roku pułk włączony został w struktury 7 Dywizji gen. Grandjean.

Po abdykacji Napoleona, car Aleksander I wyraził zgodę na odesłanie oddziałów polskich do kraju. Miały one stanowić bazę do tworzenia Wojska Polskiego pod dowództwem wielkiego księcia Konstantego. 13 czerwca 1814 roku pułkowi wyznaczono miejsce koncentracji w Lublinie.

Żołnierze pułku

Pułkiem dowodzili:

• płk Ignacy Zieliński (1 kwietnia 1807),
• płk książę Michał Gedeon Radziwiłł (19 I 1807-27 XII 1811),
• mjr Stefan Oskierko (27 XII 1811-18 I 1813),
• płk Cyprian Zdzitowiecki (18 I 1813 - I 1814).

Walki pułku

W wojnie z Austrią III batalion wyróżnił się w obronie Częstochowy i bitwie pod Grzybowem. W uznaaniu męstwa okazanego w bitwach kampanii 1809 roku żołnierzom oddziału nadano: 4 krzyże kawalerskie, 9 złotych i 19 srebrnych Orderu Wojennego Virtuti Militari.

Podczas wyprawy Napoleona na Rosję 1812 roku pułk wchodził w skład brygady gen. Michała Radziwiłła w 7 Dywizji gen. Grandjena. W czerwcu 1812 roku pułk wraz z brygadą przeszedł pod rozkazy marszałka Macdonalda. Walczył między innymi pod Tylżą i Dyneburgiem.

W kampanii 1813 roku 5 pp wszedł w skład załogi broniącej Gdańska. Wobec klęski Napoleona pod Lipskiem i braku możliwości odsieczy, w styczniu 1814 roku obrońcy miasta skapitulowali.

Bitwy i potyczki:

• obrona Częstochowy (1809)
• Żarnowiec (11 lipca 1809)
• Tylża (24 czerwca 1812)
• Dyneburg (30 lipca 1812)
• potyczka (28 września 1812)
• Gansenburg (1 października 1812)
• potyczki (2,7,15 i 23 października 1812)
• Neugal (7 listopada 1812)
• Walkow (16 listopada 1812)
• potyczki (17 i 18 listopada oraz 16,18 i 21 grudnia 1812)
• Tylża (28 grudnia 1812)
• potyczka (31 grudnia 1812)
• w obronie Gdańska ważniejsze potyczki: 29 stycznia 1813, 5 i 24 marca 1813, 15 i 27 kwietnia 1813 oraz 1 listopada 1813.

Mundur

Przepis ubiorczy z 3 września 1810 roku nie doprowadził jednak do całkowitego ujednolicenia munduru piechoty. Niektóre pułki dość znacznie różniły się od ustaleń regulaminowych. W 5 pułku piechoty były to bermyce grenadierów bez daszka i blachy; pośrodku z przodu granat mosiężny; kordony pąsowe.

Kalendarium pułku

• 27 września 1807 - Częstochowa - stan pułku - 1235 ludzi i 17 koni
• 21 lutego 1808 - Częstochowa - uroczyste rozdanie krzyży wojskowych oddziałom pułku walczącym w okolicach
• 9 marca 1808 - Częstochowa - stan pułku - 51 oficerów i 1315 żołnierzy - wymarsz do Kalisza
• 1 kwietnia 1808 - Kalisz - do pułku zostaje wcielona legia północna, nadliczbowi tworzą 6 pułk piechoty
• 17 maja 1808 - pułk przybywa do Ostrowa Wlkp. i okolic.
• listopad 1808 - Ostrów Wlkp. - dwie kompanie zostały skierowane do garnizonu w Częstochowie, reszta pułku w sile 1500 ludzi wyruszyła do departamentu poznańskiego.
• 1 stycznia 1809 - stan pułku - 1933 ludzi. Pułk przechodzi na żołd francuski, dwa bataliony udały się do Gdańska, zakład pułkowy pozostał w Łęczycy
• Kampania 1809 - III batalion odznaczył się w obronie Częstochowy oraz w potyczce pod Grzybowem (18 kwietnia 1809)
• 1809 - gen. Jan Henryk Dąbrowski bezskutecznie domagał się od marsz. Jean Baptiste Bernadotte'a wycofania tej jednostki do Księstwa w związku z agresją Austrii. Bernadotte potrzebował mieć w pogotowiu rezerwy, w Prusach wzmagały się antyfrancuskie nastroje, wywiad donosił o przygotowaniach angielskich desantów.
• 14 listopada 1809 - stan pułku - 2104 ludzi.
• 30 marca 1810 - dekretem pułk skierowany do Kostrzyna nad Odrą
• 17 maja 1811 - Kostrzyn nad Odrą - rozkazem Napoleona (w liście do Fryderyka Augusta) pułk udał się przez Toruń do Gdańska. W Gdańsku, jeszcze w maju tego roku sformowano IV batalion.
• 3 marca 1812 - rozkazem cesarskim - 5 pułk piechoty wraz z 10. i 11. pułkiem piechoty utworzył brygadę pod dowództwem gen. ks. Michała Gedeona Radziwiłła. Brygada piechoty wcielona została do 7. dywizji piechoty "niemiecko-polskiej" gen. Grandjeana w I Korpusie marsz. Davouta.
• Podczas Kampanii 1812, w czerwcu, pułk wraz z brygadą i 7. dywizją piechoty przeszedł do X Korpusu marsz. Macdonalda. W końcu kampanii pułk powrócił do Gdańska i odznaczył się w bohaterskiej obronie twierdzy.
• 21 stycznia 1813 - stan pułku - 80 oficerów i 1497 żołnierzy
• 14 listopada 1814 - stan pułku - 1 płk, 1 mjr, 4 ppłk., 31 kpt., 22 por., 28 ppor., 281 podofic. i 749 żołnierzy; ogółem 87 oficerów i 1030 podoficerów i żołnierzy.

• 31 grudnia 1810 - 1 grudnia 1813 w księdze kontroli pułku zapisanych jest 6753 wojskowych wszelkiego stopnia.

Bibliografia

• Szymon Askenazy, Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie: Księstwo Warszawskie 1807–1814. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2003. ISBN 83-88841-47-5.
• Dariusz Faszcza: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. 5 pułk piechoty Legionów. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1994. ISBN 83-85621-43-1.
• Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
• Bronisław Gembarzewski: Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie od wieku XI do roku 1960. T.3 od 1797 do 1814 roku. Warszawa: 1964.
• Wiesław Wróblewski: Działania militarne w Wielkopolsce i na Ziemi Lubuskiej. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny AON. Departament Systemu Obronnego MON, 2002. ISBN 83-88329-25-1.
• Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
• Gabriel Zych: Armia Księstwa Warszawskiego 1807–1812. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1961.
• 4 Dywizja Piechoty Zmechanizowana 18081994 : zarys dziejów. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08377-0.