Franciszek Ksawery Pułaski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Franciszek Ksawery Pułaski
Ilustracja
Franciszek Ksawery Pułaski (portret imitacyjny – Kazimierz Pułaski, miedzioryt Johanna Martina Willa, ok. 1768)
Herb
Ślepowron
Rodzina

Pułascy herbu Ślepowron

Data i miejsce urodzenia

26 listopada 1743
Grabów

Data i miejsce śmierci

15 września 1769
Łomazy[1][2]

Ojciec

Józef Pułaski

Matka

Marianna Zielińska

Multimedia w Wikimedia Commons
Dawny cmentarz przy kościele o.o paulinów pw. św. Ludwika we Włodawie – prawdopodobne miejsce mogiły konfederatów barskich poległych w bitwie pod Włodawą

Franciszek Ksawery Piotr August Stanisław Pułaski herbu Ślepowron (ur. 26 listopada 1743[3], zm. 15 września 1769 pod Łomazami[1][2]) – starosta augustowski, pułkownik województwa podolskiego, marszałek przemyski konfederacji barskiej.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Syn Józefa i Marianny z Zielińskich, brat Kazimierza Pułaskiego. Powtórzenie ceremonii chrztu 6 marca 1745 w Warszawie w kościele Świętego Krzyża. Franciszek odebrał dobre wykształcenie w kolegium księży Teatynów w Warszawie[4][5][6] w Warszawie w latach 1754–1759. Od 1764 aktywny politycznie stronnik swojego ojca Józefa i w czasie konfederacji barskiej został wysłany na Krym w celu poinformowania o powstaniu nowej konfederacji. Był jednym z organizatorów konfederacji na Podolu. Po jej rozwiązaniu udał się do Turcji, gdzie 23 listopada został generalnym kanclerzem.

Brał udział w wielu potyczkach z wojskami rosyjskimi, przeważnie zwycięskich. Dochodziło między nim a innymi konfederatami do zatargów, głównie z marszałkiem Michałem Hieronimem Krasińskim. Jego ekspedycja na Litwę, wspólnie z bratem, nie przyniosła oczekiwanych rezultatów, głównie na skutek niechęci miejscowych magnatów. Po powrocie do Korony organizował konfederację w rejonie Łomży.

Zginął 15 września 1769 w bitwie pod Łomazami, gdy szedł z pomocą swojemu bratu Kazimierzowi. Według niektórych autorów pochowany w zbiorowej mogile konfederatów barskich we Włodawie przez o.o. paulinów. "Na tyłach, od strony Łomaz pojawili się karabinierzy rosyjscy pod wodzą Castellego. Ocalenia szukali Pułascy w brawurowym ataku...Franciszek dopadł samego Castellego, lecz ten zdążył śmiertelnie wypalić do niego z pistoletu... we Włodawie pochowali go w zbiorowej mogile ojcowie Paulini..."[7]. Niezidentyfikowany[8], prawdopodobnie[9] pochowany na polu bitwy pod Łomazami w zbiorowej mogile Konfederatów Barskich w pobliżu Studzianki, w miejscu zwanym Głuch[10], w widłach rzek Zielawy i Grabarki, oznaczonej kamieniem polnym z krzyżem (2009) – współrzędne 51°54′47″N 23°12′29″E/51,913056 23,208056.

Powszechne pomyłki[edytuj | edytuj kod]

Często mylony ze swoim kuzynem – stryjecznym bratem Franciszkiem Pułaskim, synem Jana, rotmistrzem przemyskim w Konfederacji Barskiej, rannym w bitwie pod Hoszowem 8 sierpnia 1769, zmarłym 16 sierpnia 1769 na zamku Kmitów w Lesku i pochowanym w kaplicy św. Antoniego miejscowego kościoła pw. Nawiedzenia NMP[11], gdzie znajduje się jego epitafium. Błąd powoduje mylny opis na epitafium w kościele w Lesku, sporządzonej w 100-lecie śmierci (1869), łac. ...Casimiri frater... pol. ...brat Kazimierza... oraz tablica w przedsionku kościoła: „Franciszek Pułaski, jeden z przywódców Konfederacji Barskiej, brat (! prawidłowo powinno być: kuzyn – brat stryjeczny) sławnego wodza Kazimierza, ranny pod Hoszowem w bitwie z Moskalami, zmarł na zamku leskim 18 VIII 1769, pochowany w kaplicy św. Antoniego”[12].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b [za:] S. Orgelbranda Encyklopedia Powszechna (1898) tom XII s. 433 hasło "Pułaski Franciszek Ksawery". [dostęp 2009-08-27]. (pol.)., Antoni Lenkiewicz: Kazimierz Pułaski (1745–1779). Wrocław: Wydawnictwo Biuro Tłumaczeń, 2004, s. 147. ISBN 83-88826-26-3. ss. 66-68, Józef Geresz, "Porażka pod Łomazami" (linki zewnętrzne); według innych pod Włodawą [za:] Władysław Konopczyński Konfederacja Barska (1936–1938) ISBN 83-85218-07-6 (t. 1) ss. 270, 301 i hasło "Franciszek Ksawery Pułaski" [w:] Polskim Słowniku Biograficznym autor Wacław Szczygielski
  2. ↑ a b Łomazy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 690.
  3. ↑ ks. Stanislaw Makarewicz: The Four Birth Records of Kazimierz Pulaski (tł. ang. ). [w:] www.poles.org [on-line]. Archiwa, Biblioteki i Muzea Koscielne, 70, 1998. [dostęp 2009-10-05]. (ang.).
  4. ↑ teatyńskie "Collegium Nobilium" za: s... 17–18 [w:] Antoni Lenkiewicz: Kazimierz Pułaski (1745–1779). Wrocław: Wydawnictwo Biuro Tłumaczeń, 2004, s. 147. ISBN 83-88826-26-3.
  5. ↑ Jerzy S. Majewski, Tomasz Markiewicz "Warszawa nie odbudowana", DiG, Warszawa, 1998: kamienica teatynów przy ul. Długiej 8/10 (nie odbudowana). warszawa1939.pl. [dostęp 2009-03-13].
  6. ↑ Collegium Nobilium [za:] hasło "Franciszek Ksawery Pułaski" [w:] Polskim Słowniku Biograficznym autor Wacław Szczygielski
  7. ↑ str. 67-68 [w:] Antoni Lenkiewicz: Kazimierz Pułaski (1745–1779). Wrocław: Wydawnictwo Biuro Tłumaczeń, 2004, s. 147. ISBN 83-88826-26-3.
  8. ↑ "Przez kilka dni Kazimierz krążył jeszcze w okolicach pola bitwy, zbierał rozbitków i starał się odnaleźć ciało brata. Poległych we Włodawie pochowali paulini z miejscowego klasztoru. Niestety obdartych z odzieży zwłok Franciszka nie zdołano zidentyfikować i ludność pochowała go w zbiorowej mogile. Kazimierz zdołał dowiedzieć się tylko, że nazajutrz po bitwie kozacy sprzedali na targu we Włodawie mundur jego brata." [za:] Józef Geresz: Porażka pod Łomazami. Echo Katolickie, 2009-08-05. [dostęp 2009-08-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-03-07)]. (pol.).
  9. ↑ pole bitwy pod Łomazami znajduje się w odległości ok. 60 km od Włodawy
  10. ↑ "13 października 1769 r. w okolicach Studzianki w widłach rzeki Zielawy i Grabarki poległ brat Kazimierza Pułaskiego – Franciszek (1743–1769), starosta augustowski. Franciszek Pułaski i kilku jego towarzyszy zginęli w stoczonej tu przez konfederatów barskich walce z wojskami carskimi. Miejsce, gdzie zginęli miejscowa ludność nazywa „Głuch”. W miejscu walki ustawiono trzy kamienne głazy. W 1931 lub 1932 r., niejaki Bojczewski z Studzianki, odnalazł w tym miejscu szkielety ludzkie, szczątki trumien i zbroje. Około 1935 r. cmentarz zaorano. Według W. Osipiuka z Białej Podlaskiej jeszcze po II wojnie światowej, w pobliżu rzeki Zielawy istniało „stare cmentarzysko”, które według podania miało być śladem jakiejś dawnej, wielkiej bitwy." za: ZARYS DZIEJÓW MIEJSCOWOŚCI STUDZIANKA. [dostęp 2009-08-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (30 lipca 2008)]. (pol.).
  11. ↑ Genealogia Pułaskich. genealogia.okiem.pl. [dostęp 2009-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-09-20)]. (pol.).
  12. ↑ Jerzy Tarnawski: Echa Konfederacji Barskiej nad Osławą. Verbum 1(49)2008. [dostęp 2009-08-16]. (pol.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Kamień polny z krzyżem, Głuch koło Studzianki na zbiorowej mogile Konfederatów Barskich poległych w bitwie pod Łomazami
Głuch, Studzianka – panorama pola bitwy pod Łomazami z mogiłą Konfederatów Barskich w centrum (2009)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Franciszek_Ksawery_Pułaski&oldid=73135237”