Galaktyka Bodego
 Galaktyka spiralna M81 (HST) | |
| Odkrywca | |
|---|---|
| Data odkrycia |
31 grudnia 1774 |
| Dane obserwacyjne (J2000) | |
| Gwiazdozbiór | |
| Typ |
Sb |
| Rektascensja |
09h 55m 33,17s |
| Deklinacja |
+69° 03′ 55,1″ |
| Odległość | |
| Przesunięcie ku czerwieni |
–0,000140 ± 0,000040 |
| Jasność obserwowana |
6,9m |
| Rozmiary kątowe |
24' × 13,2' |
| Charakterystyka fizyczna | |
| Wymiary | |
| Satelity galaktyki | |
| Alternatywne oznaczenia | |
 | |
Galaktyka Bodego (znana również jako Messier 81, M81 lub NGC 3031) – galaktyka spiralna, położona w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy. Galaktyka ta należy do Grupy galaktyk M81. Dzięki swojej bliskości względem Ziemi, dużemu rozmiarowi oraz aktywnemu jądru (w którym znajduje się supermasywna czarna dziura o masie 70 milionów mas Słońca)[2]. Messier 81 była obszernie badana przez profesjonalnych astronomów. Duże rozmiary galaktyki i jej relatywnie duża jasność czynią ją ponadto popularnym celem obieranym przez amatorskich astronomów[3].
Odkrycie
Odkrył ją 31 grudnia 1774 roku berliński astronom Johann Elert Bode[4]. W sierpniu 1779 niezależnie odkryta przez Pierre’a Méchaina[4]. W katalogu Messiera od 9 lutego 1781[4].
Charakterystyka
M81 jest odległa od nas o 12 milionów lat świetlnych[5]. Wymiary galaktyki wynoszą ok. 84 × 46 tys. lat świetlnych. Jest jedną z najjaśniejszych galaktyk spiralnych widocznych na półkuli północnej[6].
M81 może być obserwowana nawet przez małe teleskopy. Przy bardzo sprzyjających warunkach można ją zobaczyć gołym okiem[4].
M81 znajduje się w odległości jedynie 150 tys. lat świetlnych od innej galaktyki należącej do katalogu Messiera – M82, zwanej też galaktyką Cygaro. W ciągu ostatnich kilkudziesięciu milionów lat miało miejsce spotkanie tych galaktyk. W wyniku tego zbliżenia powstały siły pływowe, które spowodowały wzmocnienie fal gęstości i wzrost częstości narodzin nowych gwiazd w okolicach tych fal. Zbliżenie do M82 mogło również wytworzyć długie i proste pasma pyłu widoczne wzdłuż jednej strony jądra galaktyki[6].
Badania prowadzone w 1994 dowiodły, że M81 w porównaniu z innymi galaktykami zawiera małe ilości ciemnej materii[4].
Grupa M81
Messier 81 jest największą galaktyką w tzw. grupie M81, czyli grupie 34 galaktyk w konstelacji Wielkiej Niedźwiedzicy[7]. Znajdując się w odległości ok. 11,7 mln lat świetlnych (3,6 Mpc) od Ziemi, grupa M81 jest najbliższym sąsiadem naszej grupy galaktyk[7] w całej Supergromadzie Lokalnej.
Interakcje grawitacyjne pomiędzy M81 i M82 oraz NGC 3077[8] wyrwały gazy wodoru ze wszystkich trzech galaktyk, tworząc w grupie gazowe struktury w kształcie włókien[8]. Ponadto te interakcje sprawiły, że gaz międzygwiazdowy wpadł do centrów M82 i NGC 3077, prowadząc do intensywnego powstawania gwiazd lub aktywności gwiezdnej w tym rejonie[8].
Supernowe
28 marca 1993 astronom-amator Francisco Garcia Diaz z Lugo w Hiszpanii odkrył supernową SN 1993J. Osiągnęła ona jasność obserwowaną 10,5m[4].
Oznaczenia alternatywne
|
|
Zobacz też
Przypisy
- ↑ M81 [online], simbad.u-strasbg.fr [dostęp 2017-12-02].
- ↑ N. Devereux, H. Ford, Z. Tsvetanov, J. Jocoby. STIS Spectroscopy of the Central 10 Parsecs of M81: Evidence for a Massive Black Hole. „The Astronomical Journal”. 125 (3), s. 1226–1235, 2003. DOI: 10.1086/367595. Bibcode: 2003AJ....125.1226D.
- ↑ S. J. O'Meara: The Messier Objects. 1998. ISBN 0-521-55332-6.
- ↑ a b c d e f Messier 81 w SEDS.org (ang.)
- ↑ Według danych z satelity Hipparcos (ESA), wcześniej podawano liczbę 10,6 mln lat świetlnych.
- ↑ a b Praca zbiorowa: Encyklopedia Wszechświat. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 304. ISBN 978-83-01-14848-5.
- ↑ a b I. D. Karachentsev. The Local Group and Other Neighboring Galaxy Groups. „The Astronomical Journal”. 129 (1), s. 178–188, 2005. DOI: 10.1086/426368. arXiv:astro-ph/0410065. Bibcode: 2005AJ....129..178K.
- ↑ a b c M. S. Yun, P. T. P. Ho, K. Y. Lo. A high-resolution image of atomic hydrogen in the M81 group of galaxies. „Nature”. 372 (6506), s. 530–532, 1994. DOI: 10.1038/372530a0. PMID: 7990925. Bibcode: 1994Natur.372..530Y.
Linki zewnętrzne
- Messier 81 w SEDS.org (ang.)
- Courtney Seligman: NGC 3031. Celestial Atlas. [dostęp 2016-05-15]. (ang.).
- Galaktyka Bodego w bazie SIMBAD (ang.)
- Galaktyka Bodego w NASA/IPAC Extragalactic Database (ang.)