Marinha Portuguesa

Marinha Portuguesa

Państwo	Portugalia
Siły zbrojne	Portugalskie Siły Zbrojne
Data utworzenia	1180
Prefiks	NRP
Bandera
Proporzec

Marinha Portuguesa (także (port.) Marinha de Guerra Portuguesa lub Armada Portuguesa) – portugalska marynarka wojenna, jedna z najstarszych, a w przeszłości także znacząca europejska siła morska, dzięki której Portugalczycy zbudowali swoje imperium kolonialne, istniejące od zajęcia Ceuty nad Cieśniną Gibraltarską w 1415 do przekazania Chinom Makau w 1999 roku.

Historia

Za początek istnienia Portugalskiej Marynarki uważa się rok 1180, gdy za panowania Alfonsa I Zdobywcy portugalska flota pokonała w bitwie morskiej Arabów.

Odkrycia dokonane przez Portugalczyków pozwoliły na kolonizację nowych ziem; Portugalia rozpoczęła ekspansję od bitwy o Ceutę w 1415 roku, w tym czasie odkryto też wyspy Porto Santo, Madera i Santa Maria. Wraz z budową kolejnych karaweli i karak wyprawy docierały coraz dalej – w 1488 roku Bartolomeu Dias opłynął Przylądek Dobrej Nadziei.

Największym portugalskim osiągnięciem było wytyczenie szlaku morskiego do Indii przez Vasca da Gamę w 1498 roku. Wyprawa 13 statków pod wodzą Pedra Álvaresa Cabrala, poszukująca szlaku do Indii, dotarła w 1500 roku jako pierwsza w historii Europy do Brazylii, tego samego roku Diogo Diaz odkrył Madagaskar.

Portugalski karak Santa Catarina do Monte Sinai w 1540 roku

W 1509 roku Portugalia umocniła swoją pozycję na wschodzie, pokonując flotę egipską pod Diu, u wybrzeży Indii. Udając się do Azji południowo-wschodniej, w 1517 roku Portugalczycy dotarli do Chin, a w 1522 roku – do Australii, w tym samym okresie byli też pierwszymi Europejczykami, którzy docierają na Tajwan i do Japonii (w 1543 roku). W 1542 roku w bitwie w Zatoce Sueskiej pokonali też Turków. Na północy dotarli w 1520 roku do Nowej Anglii, a w 1588 – do Zatoki Hudsona. Juan Rodriguez Cabrillo był pierwszym Europejczykiem, który w 1542 roku dotarł do Kalifornii.

Na przełomie średniowiecza i czasów współczesnych Portugalskie imperium kolonialne było potęgą morską i kontrolowało duże obszary wybrzeży Afryki i Azji Południowej oraz obszary dzisiejszej Brazylii. Wielkość floty systematycznie malała, ponieważ stosunkowo mały kraj zamieszkały przez milion osób nie był w stanie poważnie konkurować z nowymi europejskimi potęgami kolonialnymi, w szczególności Hiszpanią, Holandią, Francją i Wielką Brytanią. W 1580 królem Portugalii został hiszpański król Filip II Habsburg, u boku Wielkiej Armady Portugalia toczy wojny z resztą europejskich sił, w tym najbardziej kosztowną o Brazylię. Iberyjska unia przetrwała do 1641 roku, kiedy Portugalczycy odłączyli się od Hiszpanii. W tym czasie obronili niepodległość, a także ponownie podbili Angolę i północną Brazylię, ale zostali też zmuszeni do zawarcia układów z Anglią, Francją i Szwecją, aby wymusić na Hiszpanii uznanie jej suwerenności, co osiągnęli w wyniku pokoju w 1668 roku, po wojnie hiszpańsko-portugalskiej.

W 1705 roku osiem portugalskich okrętów liniowych przeszło Cieśninę Gibraltarską, aby wesprzeć Anglików w bitwie pod Cabrita Point, w której pokonali Hiszpanów. W 1717 roku pokonali też Imperium Osmańskie w u przylądka Matapan. Od 1798 roku portugalska flota wspierała Brytyjczyków w kampanii śródziemnomorskiej przeciwko I Republice Francuskiej, zwłaszcza przy blokadzie Malty. Wojna z Napoleonem zmusiła w 1807 roku królową Marię I do przeniesienia tronu do Brazylii; w tym celu flota ośmiu portugalskich i czterech brytyjskich liniowców odprowadziła łącznie 15 000 ludzi do nowej stolicy w Rio de Janeiro. Już w 1822 roku Brazylia ogłosiła niepodległość, a portugalskie imperium chyliło się ku upadkowi.

Krążownik Vasco da Gama na początku XX wieku

W czasie I wojny światowej rola marynarki występującej po stronie Ententy ograniczyła się do eskortowania statków handlowych; w tych okolicznościach niemiecki U-Boot U-139 zatopił w 1918 roku patrolowiec NRP Augusto de Castilho. Poza Portugalią krążownik NRP Adamastor wspierał działania przeciwko Niemieckiej Afryce Wschodniej, sąsiadującej z portugalskim Mozambikiem. W czasie II wojny światowej Portugalia zachowała neutralność. Po wojnie od Royal Navy przejęto dwie fregaty typu River (w służbie 1945-1970) i trzy okręty podwodne typu S (1948-1969). W 1949 roku stała się członkiem-założycielem NATO.

Fregata NRP Magalhães Correia (F474)

Znaczna rozbudowa floty nastąpiła z pomocą sojuszników pod koniec lat 50., otrzymano wtedy dwa ex-amerykańskie niszczyciele eskortowe typu John C. Butler (1957–1968) i cztery ex-brytyjskie fregaty przeciwlotnicze typu Bay (1959–1971). Stany Zjednoczone sfinansowały ponadto wyprodukowaną we Włoszech fregatę Pêro Escobar (1957–1975). Ostatnie zwodowane w latach 30. niszczyciele zastąpiły trzy sfinansowane i zbudowane w USA w ramach MDAP lekkie fregaty ZOP typu Almirante Pereira da Silva (zmodyfikowane niszczyciele eskortowe typu Dealey, w służbie 1966-1985) i cztery fregaty typu João Belo (odmiana projektu Commandant Rivière, zbudowane w Nantes, później dozbrojone w Exocet) przyjęte między 1967 i 1969, wycofane w latach 1998-2008, które stanowiły trzon floty w okresie zimnej wojny.

18 grudnia 1961 roku zmasowana indyjska inwazja odbiła portugalskie enklawy na terenie Indii (przyłączone do imperium w 1510 roku). Portugalczycy dysponowali tylko trzema małymi patrolowcami, w Goa stacjonowała jedynie fregata NRP Afonso de Albuquerque (sklasyfikowana jako kolonialne awizo pierwszej klasy z 1935), atak z morza i powietrza zakończył się śmiercią pięciu członków jej załogi i porzuceniem zniszczonego okrętu. Nazwą "Afonso de Albuquerque" ochrzczono później piątą fregatę z serii Bay, która służyła jako okręt hydrograficzny do 1983. W trakcie wojen kolonialnych w latach 1961–1975 na terenach Angoli, Mozambiku, Wysp Zielonego Przylądka i Gwinei Bissau marynarka zapewniała transport, wsparcie dla wojsk na lądzie i patrolowała wody kolonialne, do tych zadań do służby wprowadzono sześć korwet typu João Coutinho oraz ich rozwinięcie, cztery korwety typu Baptista de Andrade (pierwotnie budowane dla RPA).

Okręty

Typ	Zdjęcie	Okręty	Wejście do służby	Wyporność (t)	Długość (m)
Fregaty (5)
Fregaty rakietowe typu Vasco da Gama		3	1990-1992	3200	115,9
Fregaty rakietowe typu Karel Doorman		2	2006	3320	122,3
Korwety (5)
Korwety typu João Coutinho		2	1970-1971	1380	85
Korwety typu Baptista de Andrade		3	1974-1975	1401	81
Okręty podwodne (2)
Okręty podwodne typu Tridente		2	2009-2010	2020	67,7
Okręty patrolowe (18)
Okręty patrolowe typu Viana do Castelo		2	2011-2013	1750	83,1
Okręty patrolowe typu Argos		5	1991	97	27
Okręty patrolowe typu Tejo		5	2015	480	54
Łodzie patrolowe typu Centauro		4	2000-2001	94	27
Łodzie patrolowe typu Albatroz		2	1974-1975	45	23,6
Łódź patrolowa Rio Minho		1	1991	70	22,4
Pozostałe (1)
NRP Bérrio (zaopatrzeniowiec)		1	1970	11 522	140,6
Żaglowce (5)
NRP Sagres III		1	1937	1940	70,4
NRP Creoula		1	1937	1300	67,4
NRP Polar		1	1977	70	22,9
NRP Vega		1	1988	245	31,4
Plik:Flag of Portuguese India (Proposal).png Dom Fernando II e Glória (okręt muzeum)		1	1845	1849	86,75

Na stanie są też 4 okręty badawcze i okręt desantowy-barka.

Śmigłowce

Zdjęcie	Śmigłowiec	Typ	W służbie	Uwagi
	Westland Super Lynx Mk.95	pokładowy/ZOP	5	Dostarczone w 1993.

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona Marinha.. [dostęp 2012-06-09]. (port.).
• World Navies Today: Portugal, hazegray.org. [dostęp 2012-06-14]. (ang.).