Nornica rudogrzbieta

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Myodes rutilus)
Nornica rudogrzbieta
Clethrionomys rutilus
(Pallas, 1779)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

gryzonie

Podrząd

Supramyomorpha

Infrarząd

myszokształtne

Nadrodzina

myszowe

Rodzina

chomikowate

Podrodzina

karczowniki

Plemię

Clethrionomyini

Rodzaj

nornica

Gatunek

nornica rudogrzbieta

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[32]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Nornica rudogrzbieta[33] (Clethrionomys rutilus) – gatunek ssaka z podrodziny karczowników (Arvicolinae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Nornica rudogrzbieta występuje od północnej i wschodniej Fennoskandii na wschód przez północną część europejskiej Rosji i Syberię po Kamczatkę, Sachalin, Hokkaido, niektóre wyspy Morza Beringa (Unimak i Wyspa Świętego Wawrzyńca), Alaskę i północną Kanadę; na północy zasięg występowania biegnie wzdłuż syberyjskich rzek, docierając do brzegów Oceanu Arktycznego, a na południu do północnego Kazachstanu, północnej Mongolii, północnej Chińskiej Republice Ludowej (Sinciang, Mongolia Wewnętrzna, Heilongjiang i Jilin) i północnej Korei Północnej[34]. Introdukowany na Wyspę Beringa i Wyspę Miedzianą, u wybrzeży Kamczatki[34].

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1779 roku niemiecki przyrodnik Peter Simon Pallas nadając mu nazwę Mus rutilus[1]. Holotyp pochodził z obszaru środkowej części delty rzeki Ob, w Syberii, w Rosji[35].

C. rutilus był zaliczony do rodzaju Evotomys lub Myodes[34]. Obecnie i w przeszłości dochodziło do krzyżowania z C. gapperi[34]. Podgatunki zostały rozpoznane po obu stronach Beringii, przy czym ich zasadność jest wątpliwav. Rekonstrukcje molekularne pozwoliły wyodrębnić trzy rozbieżne linie allopatryczne ze strefami wtórnego kontaktu, które rozdzieliły się ponad 100 000 lat temu[34]. Linia beringiańska obejmowała populacje w Ameryce Północnej, na Kamczatce, Sachalinie i Hokkaido; pozostałe populacje palearktyczne należą do dwóch linii rozdzielonych rzeką Jenisej[34]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[34].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Clethrionomys: gr. κλειθρον kleithron „zarośla, żywopłot”[36]; μυς mus, μυος muos „mysz”[37].
  • rutilus: łac. rutilus „czerwony, kasztanowaty, złoty”[38].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 85–123 mm, długość ogona 21–50 mm; masa ciała 14,5–50 g[39]. Gryzoń ten posiada krótkie, smukłe ciało o rdzawo ubarwionym grzbiecie, jasnobrązowych bokach i spodzie oraz krótkim, grubym ogonie. Krótkie uszy są widoczne poprzez sierść. Jego wzór zębowy to [40].

Rozmnażanie i tryb życia[edytuj | edytuj kod]

Sezon rozrodczy trwa zwykle od maja do sierpnia. Samice są wielorujowe i wydają dwa do trzech miotów w sezonie, z czego pierwszy przychodzi na świat pod koniec maja lub na początku czerwca[41].

Wielkość miotu waha się od 4 do 9 młodych, średnio 5,93[41]. Młode są niezdolne do właściwej regulacji temperatury ciała przez 18 dni. Po tym okresie przestają być karmione piersią i opuszczają gniazdo. Zimą rosną niewiele z powodu niewielkiej ilości dostępnego pokarmu. Wiek uzyskania dojrzałości płciowej zależy od czasu narodzin. Około 20% samic z pierwszego miotu przystępuje do rozrodu tego samego lata. Pozostałe 80% oraz samice z kolejnych miotów rozmnażają się dopiero w maju roku następnego[41].

Martell i Fuller odkryli, że wskaźnik samic przystępujących do rozrodu tego samego lata jest uzależniony od czasu zalegania pokrywy śnieżnej. Im późniejsza wiosna, tym mniej samic osiąga dojrzałość tego samego lata, w którym przyszły na świat[42].

W zagęszczonych populacjach wiek wejścia w dojrzałość samic może być opóźniony lub mogą one migrować do miejsc o mniejszym zagęszczeniu[43].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Habitat[edytuj | edytuj kod]

Gryzoń ten występuje w widnej tajdze i zbiorowiskach krzewiastych, ale może być także znajdowany w tundrze[41][44][42]. Bytuje zarówno w lasach młodych jak i dojrzałych[41]. Okazjonalnie spotykany też na polach skalnych i piargach[41]. Istotną rolę w jego występowaniu odgrywa grubość ściółki leśnej, która zapewnia mu ochronę przed pogodą i drapieżnikami. Preferuje obszary o grubej warstwie mchów[44][45].

Zbiorowiska roślinne[edytuj | edytuj kod]

Gatunek zasiedla różne typy lasów i zakrzewień[41][46]. Na obszarach tych najczęściej rosną świerk czarny, świerk biały, topola osikowa, olsze, brzoza papierowa, wierzby, borówka brusznica, dereń kanadyjski oraz liczne mszaki, jak rokietnik pospolity, gajnik lśniący, torfowce i porosty, jak chrobotki i pawężnice[44][47].

Pożywienie[edytuj | edytuj kod]

Nornica rudogrzbieta odżywia się liśćmi, pąkami, gałązkami i jagodami wielu krzewów. Zjada także rośliny zielne, grzyby, mchy, porosty, a czasem owady[41][44][47]. Głównym pokarmem są jagody, jeśli tylko są dostępne. Populacja ze środkowo-zachodniej Alaski jest silnie uzależniona od jagód dostępnych przez cały sezon, w tym borówek, bażyny czarnej, Comodora livida oraz dereni. Zwykle jednak jagody stanowią główny pokarm jesienią i zimą. Gdy te się kończą, zimą i wiosną jedzone są porosty. Latem, do czasu pojawienia się jagód, duży udział w pożywieniu mają mchy[44]. Populacja z Kenai National Wildlife Refuge obok jagód zjada także wiele grzybów (w tym trufle), sukulentów i owadów[47].

Drapieżniki[edytuj | edytuj kod]

Wśród drapieżników polujących na nornice rudogrzbiete znajdują się m.in.: kuna amerykańska, lis polarny, lis rudy, gronostaj europejski oraz kojot preriowy[45][48][49].

Tryb życia[edytuj | edytuj kod]

Gryzoń ten aktywny jest głównie nocą, o zmierzchu oraz o świcie, jednak aktywność dzienna jest mu niezbędna podczas dnia polarnego[41].

Nornica rudogrzbieta wykorzystuje do przemieszczania ścieżki w ściółce jako stałe korytarze. Gniazda buduje w krótki norkach lub pod kamieniami, kłodami lub korzeniami[41]. Aktywny jest również całą zimę, kiedy to tworzy długie tunele pod śniegiem. Gniazdo zimowe zakłada w ziemi pod grubą warstwą mchów[41][44]. W okresie zimowym często odwiedza także ludzkie siedziby[41].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b P.S. Pallas: Novae species quadrupedum e Glirium ordine, cum illustrationibus variis complurium ex hoc ordine animalium. Erlangae: sumtu Wolfgangi Waltheri, 1778, s. 246. (łac.).
  2. ↑ L.I. von Schrenk: Reisen und Forschungen im Amur-Lande in den Jahren 1854-1856. Cz. 1: Einleitung. Säugethiere des Amur-Landes. St. Petersburg: Commissionäre der K. Akademie der Wissenschaften, 1859, s. 129. (niem.).
  3. ↑ G. Radde: Reisen im Süden von Ost-Sibirien in den Jahren 1855-1859, incl. Cz. 1: Die säugethierfauna. St. Petersburg: Buchdruckerei der K. Akademie der Wissenschaften, 1862, s. 186. (niem.).
  4. ↑ C.H. Merriam. Description of a New Red-backed Mouse (Evotomys dawsoni) from the Headwaters of Liard River, Northwest Territory. „The American naturalist”. 22, s. 650, 1888. (ang.). 
  5. ↑ G.S. Miller. Notes on the Arctic red-backed mice. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 50, s. 364, 1898. (ang.). 
  6. ↑ C.H. Merriam. Papers from the Harriman Alaska Expedition. I. Descriptions of twenty-six new mammals from Alaska and British North America. „Proceedings of the Washington Academy of Sciences”. 2, s. 24, 1900. (ang.). 
  7. ↑ J.A. Allen. Report on the mammals collected in northeastern Siberia by the Jesup North Pacific Expedition, with itinerary and field notes, by N.G. Buxton. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 19 (4), s. 148, 1903. (ang.). 
  8. ↑ O. Thomas. [Paper on mammals collected in Japan by Mr. M. P. Anderson for His Grace the Duke of Bedford]. „Abstracts of the Proceedings of the Zoological Society of London”. 23, s. 18, 1905. (ang.). 
  9. ↑ E. Heller. Mammals of the 1908 Alexander Alaska Expedition, with descriptions of the localities visited and notes on the flora of the Prince William Sound region. „University of California publications in zoology”. 5 (11), s. 339, 1910. (ang.). 
  10. ↑ Н.ф Кащенко. О коллекции млекопитающих из Забайкалья. „Ежегодникъ Зоолoгическаго Музея Імператорсуй Академіи Наукъ”. 15 (3), s. 294, 1910. (ros. • łac.). 
  11. ↑ Ognev 1924 ↓, s. 73.
  12. ↑ Ognev 1924 ↓, s. 75.
  13. ↑ Ognev 1924 ↓, s. 77.
  14. ↑ С.С. Туров. „Доклады Академии Наук СССР”, s. 110, 1924. (ros.). 
  15. ↑ Б.С. Виноградов. Заметки о млекопитающих Якутии. II. Рыжие полевки (род Evotomys). „Материалы Комиссии по изучению Якутской АСС Республики”. 18, s. 1, 1927. (ros.). 
  16. ↑ Н.М. Дукельская. Опыт обзора фауны млекопитающих Государственного Ильменского заповедника. „Труды по изучению заповедников”. 10, s. 9, 1928. (ros.). 
  17. ↑ E.R. Hall & R.M. Gilmore. New mammals from St. Lawrence island, Bering sea, Alaska. „University of California publications in zoology”. 38 (9), s. 398, 1932. (ang.). 
  18. ↑ a b c d Б.С. Виноградов: Млекопитающие СССР. Грызуны. Ленинград: Издательство Академии Наук СССР, 1933, s. 60, seria: Определители по фауне СССР Издаваемые Зоолoгическим Институтом Академии Наук, 10. (ros.).
  19. ↑ Н.П. Наумов. О фауне млекопитающих Тунгусского округа. „Бюллетень Научно-исследовательского института зоологии Московского государственного университета”. 1, s. 74, 1933. (ros.). 
  20. ↑ И.T. Золотарев: Млекопитающие бассейна реки Имана. (Уссурийский край). Москва/Ленинград: Издательство Академии наук СССР, 1936, s. 81. (ros.).
  21. ↑ Koljuschev 1936 ↓, s. 290.
  22. ↑ Koljuschev 1936 ↓, s. 292.
  23. ↑ Н.Ф. Егорин. „Трудов Биологического Научно-Исследовательского Института”. 3, s. 2, 1936. (ros.). 
  24. ↑ А. Аргиропуло & А.В. Афанасьев. О новой форме красной полевки из Казахстана. „Извтник Казахского филиала Академіи Наукъ СССР”. Зоологическая серия. 1, s. 33, 1939. (ros.). 
  25. ↑ Н.Ф. Егорин. Материалы к изучению грызунов таежной полосы западной Сибири. „Трудов Биологического Научно-Исследовательского Института”. 6, s. 125, 1939. (ros.). 
  26. ↑ Orr 1945 ↓, s. 71.
  27. ↑ Orr 1945 ↓, s. 73.
  28. ↑ H.C. Hanson. A new race of red-backed vole (Clethrionomys) from the Barren Grounds of Canada. „Journal of Mammalogy”. 33 (4), s. 500, 1952. DOI: 10.1093/jmammal/33.4.500. (ang.). 
  29. ↑ Н.С. Беляева. „Бюллетень Московского Общества Испытателей Природы. Отдел Биологический”. 58, s. 17, 1953. (ros.). 
  30. ↑ T.H. Manning. The northern red-backed mouse, Clethrionomys rutilus (Pallas), in Canada. „National Museum of Canada, Bulletin”. 144, s. 50, 1957. (ang.). 
  31. ↑ V.N. Bolshakov & S.S. Schwarz. Novyi podvid krasnoi polevki (Clethrionomys rutilus tundrensis subsp. nova). „Trudy Instituta Biologii”. 38, s. 63–64, 1965. (ros.). 
  32. ↑ A.V. Linzey, H. Henttonen, B. Sheftel & N. Batsaikhan, Myodes rutilus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-11-22] (ang.).
  33. ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 239. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  34. ↑ a b c d e f g C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 346. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  35. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Myodes rutilus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-11-22].
  36. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 53.
  37. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 141.
  38. ↑ The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
  39. ↑ U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 303–304. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
  40. ↑ David MacDonald, Priscilla Barret: Mammals of Britain & Europe. T. 1. London: HarperCollins, 1993, s. 242. ISBN 0-00-219779-0.
  41. ↑ a b c d e f g h i j k l A. W. F. Banfield: The mammals of Canada. Toronto: University of Toronto Press, 1974.
  42. ↑ a b A. M. Martell, W. A. Fuller. Comparative demography of Clethrionomys rutilus in taiga and tundra in the low Arctic. „Canadian Journal of Zoology”. 57 (11), s. 2106–2120, 1979. DOI: 10.1139/z79-278. 
  43. ↑ B. S. Gilbert, C. J. Krebs, D. Talarico, D. B. Cichowski. Do Clethrionomys rutilus females suppress maturation of juvenile females?. „Journal of Animal Ecology”. 55 (2), s. 543–552, 1986. DOI: 10.2307/4737. 
  44. ↑ a b c d e f Eric N. Jones. Effects of forage availability on home range and population density of Microtus pennsylvanicus. „Journal of Mammalogy”. 71 (3), s. 382–389, 1990. DOI: 10.2307/1381950. 
  45. ↑ a b R. W. Wein: Vegetation recovery in arctic tundra and forest-tundra after fire. ALUR Rep. 74-75-62. Ottawa, W: Department of Indian Affairs and Northern Development, Arctic Land Use Research Program. 1975.
  46. ↑ Carlos Galindo, Charles J.Krebs. Habitat use and abundance of deer mice: interactions with meadow voles and red-backed voles. „Canadian Journal of Zoology”. 63 (8), s. 1870–1879, 1985. DOI: 10.1139/z85-278. 
  47. ↑ a b c Edward E. Bangs. Summer food habits of voles, Clethrionomys rutilus and Microtus pennsylvanicus, on the Kenai Peninsula, Alaska. „Canadian Field-Naturalist”. 98, s. 489–492, 1984. 
  48. ↑ Joanne M. Thurber, Rolf O. Peterson, James D. Woolington, John A. Vucetich. Coyote coexistence with wolves on the Kenai Peninsula, Alaska. „Canadian Journal of Zoology”. 70 (12), s. 2494–2498, 1992. DOI: 10.1139/z92-335. 
  49. ↑ Calvin J. Lensink, Ronald O. Skoog, John L. Buckley. Food habits of marten in interior Alaska and their significance. „Journal of Wildlife Management”. 19 (3), s. 364–368, 1955. DOI: 10.2307/3797387. 

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Nornica_rudogrzbieta&oldid=73683364”