Rezerwat Chakaski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rezerwat Chakaski
Государственный природный заповедник «Хакасский»
Ilustracja
rezerwat przyrody
Państwo

 Rosja

Republika

 Chakasja

Siedziba

Abakan

Data utworzenia

14 sierpnia 1993

Powierzchnia

2675,65 km²

Powierzchnia otuliny

1676,49 km²

Ochrona

kategoria IUCN – Ia (ścisły rezerwat przyrody)

Położenie na mapie Chakasji
Mapa konturowa Chakasji, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Rezerwat Chakaski”
Położenie na mapie Rosji
Mapa konturowa Rosji, na dole znajduje się punkt z opisem „Rezerwat Chakaski”
Ziemia52°06′00″N 89°17′00″E/52,100000 89,283333
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Rezerwat Chakaski[1] (ros. Государственный природный заповедник «Хакасский») – ścisły rezerwat przyrody (zapowiednik) w Chakasji w Rosji. Znajduje się w rejonach: bogradzkim, ordżonikidzewskim, tasztypskim, ust-abakańskim i szyryńskim. Jego obszar wynosi 2675,65 km², a strefa ochronna 1676,49 km². Rezerwat został utworzony decyzją rządu Federacji Rosyjskiej z dnia 14 sierpnia 1993 roku. W 2016 roku jedna z jego części (Ogłachty) została wpisana na wstępną listę światowego dziedzictwa UNESCO, a w 2017 roku rezerwat otrzymał status rezerwatu biosfery UNESCO[2]. Dyrekcja rezerwatu znajduje się w Abakanie[3][4][5][6].

Jezioro Itkul
Masyw Ogłachty
Rzeka Bolszoj Abakan

Opis[edytuj | edytuj kod]

Rezerwat składa się z dziewięciu części, z których siedem ma charakter stepowy i znajduje się w Kotlinie Minusińskiej, a dwie położone są na zboczach Sajanu Zachodniego[7].

Części o charakterze stepowym to:

  • Jezioro Szira (13,97 km²). Rezerwat obejmuje część jeziora i jego brzegu oraz okolice wpadającej do niego rzeki Son[8].
  • Jezioro Itkul (55,47 km²). Rezerwat obejmuje całe jezioro i strefę przybrzeżną. Brzegi jeziora są bagniste, do jeziora wpadają rzeki Karysz i Karasuk[9].
  • Jezioro Bieljo (53,01 km²). Rezerwat obejmuje okolice Małego Jeziora Bieljo i Wielkiego Jeziora Bieljo[10].
  • Ogłachty (25,90 km²). Obszar chroniony obejmuje część pasma górskiego Ogłachty. Rzeźba terenu jest pagórkowata. Znaczną część terenu zajmują stepy i łąki[11].
  • Step Kamyziakskij z jeziorem Ułuch-Koł (47,89 km²). Rezerwat znajduje się na prawym brzegu rzeki Kutień-Bułuk. Obejmuje południowe zbocza niskiego pasma górskiego Azyr-Tał[12].
  • Choł Bogaz (24,99 km²). Obszar chroniony obejmuje środkową część pasma Azyr-Tał[13].
  • Podzapłoty (52,62 km²). Znajduje się u podnóża Ałatau Kuźnieckiego, w międzyrzeczu rzek Cziornyj Ijus i Biełyj Ijus[14].

Części na zboczach Sajanu Zachodniego:

  • Małyj Abakan (978,29 km²). Znajduje się w środkowej części północnych zboczy Sajanu Zachodniego, w międzyrzeczu rzek Małyj Abakan i Karasuma. Największą rzeką jest Małyj Abakan[15].
  • Zaimka Łykowych (1424,41 km²). Zajmuje południową część Chakasji, położoną u ujścia rzeki Bolszoj Abakan u zbiegu pasm Abakan i Szałszał w wysokogórskiej części Sajanu Zachodniego. Najwyższe szczyty to Anyjtajga (2834 m) i Sadonkaja (2841 m). Największą rzeką jest Bolszoj Abakan. Występuje tu duża liczba jezior[16].

Flora[edytuj | edytuj kod]

Części stepowe rezerwatu[edytuj | edytuj kod]

Występują tu rozległe stepy kamieniste. Pokrycie gleby przez rośliny nie przekracza 40% powierzchni. Powszechnie rośnie m.in. perz pustynny (Agropyron desertorum), Cleistogenes squarrosa, kostrzewa walezyjska, perz z gatunku Elytrigia geniculata, Panzerina canescens, bylica frędzlasta, Ceratoides papposa, Kochia prostrata, karagana z gatunku Caragana pygmaea i inne[17][18].

Zbocza Sajanu Zachodniego[edytuj | edytuj kod]

Na wysokości 400–700 m n.p.m. występują lasy brzozowe i osikowe lub lasy mieszane, w których występują również drzewa iglaste: sosna zwyczajna, modrzew syberyjski, świerk syberyjski i jodła syberyjska. Powyżej 600–700 m zaczyna się górska tajga (jodła syberyjska, sosna syberyjska i świerk syberyjski). Na wysokości od 1550 do 1600 m (w części zachodniej rezerwatu) i od 1900 do 2100 m (w części wschodniej) prawie wszędzie dominuje sosna syberyjska. Wzdłuż dolin rzecznych ciągną się niewielkie połacie lasów brzozowych, niekiedy z domieszką jodły i sosny syberyjskiej. Powyżej lasów występują łąki subalpejskie i tundra górska[17][18].

Fauna[edytuj | edytuj kod]

Części stepowe rezerwatu[edytuj | edytuj kod]

Odnotowano tu 32 gatunki ryb, 4 gatunki płazów, 6 gatunków gadów. Z płazów rozpowszechniona jest żaba moczarowa i Rana amurensis, rzadziej występuje ropucha szara i kątoząb syberyjski. Z gadów licznie występuje jaszczurka żyworodna, jaszczurka zwinka, a także żmija zygzakowata. Rzadko występuje Elaphe dione oraz mokasyn hali[19][20][21][22].

Na obszarach stepowych odnotowano 244 gatunki ptaków. Żyją tu m.in. takie ptaki rzadkie i zagrożone wyginięciem jak: puchacz śnieżny, żuraw czarnoszyi, gęś łabędzionosa, sterniczka zwyczajna, rycyk[19][21][22].

W stepowych częściach rezerwatu żyją 52 gatunki ssaków. Są to m.in.: lis, łasica syberyjska, borsuk azjatycki, sarna syberyjska, wilk szary. Naliczniejsze są gryzonie takie m.in. jak: nornik zwyczajny, mysz polna, nornik bury, smużka stepowa[21][22].

Zbocza Sajanu Zachodniego[edytuj | edytuj kod]

W rezerwacie występuje 11 gatunków ryb. Najczęstsze są lipień bajkalski, lenok, rzadziej tajmień. Są tu 3 gatunki płazów: Rana amurensis, ropucha szara i kątoząb syberyjski. Spośród gadów występują jaszczurka żyworodna, jaszczurka zwinka, a także żmija zygzakowata[21][22].

Na obszarze górskim występuje 139 gatunków ptaków. Liczne są takie ptaki jak np.: sosnówka, orzechówka zwyczajna, krzyżodziób świerkowy, kowalik zwyczajny, świstunka żółtawa, jarząbek zwyczajny, głuszec zwyczajny, rybołów i bocian czarny[21][22].

Żyje tu 50 gatunków ssaków, m.in.: owca ałtajska, koziorożec syberyjski, niedźwiedź brunatny, rosomak tundrowy, jeleń szlachetny, soból tajgowy, ryś euroazjatycki, piżmowiec syberyjski, łoś euroazjatycki[21][22].

Historyczne zabytki[edytuj | edytuj kod]

Część rezerwatu – Ogłachty, wpisana na wstępną listę światowego dziedzictwa UNESCO, to największa lokalizacja petroglifów w Chakasji. Historia sztuki naskalnej w tym rejonie szacowana jest na około 5 tysięcy lat. Obrazy są narysowane na skałach wschodnich, południowych i południowo-zachodnich zboczy tego pasma. W sumie jest ich około 4 tysięcy. Jednym z największych jest płyta zwana „kamień szamana”. Znajdują się tu 162 petroglify datowane na późną epokę brązu. Na tym terenie są również fragmenty średniowiecznego muru obronnego „twierdzy Ogłachty” zbudowanego z płyt z dewońskiego piaskowca i ciągnącego się wzdłuż stromej krawędzi szczytu Ogłachty (580 m n.p.m.) na długości około 20 km. Niektóre pozostałości muru osiągają 6–8 m grubości i 1 m wysokości. Mur wznoszono przez wiele pokoleń, prawdopodobnie początkowo w celu ochrony przed Hunami, a później przed najazdami ujgurskimi[23][11].

Klimat[edytuj | edytuj kod]

Klimat jest kontynentalny. Średnie miesięczne temperatury w częściach stepowych rezerwatu wynoszą w styczniu –19 °C, w lipcu + 20 °C. W górach –17,6 °C w styczniu i +17,4 °C w lipcu[24].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Główny Urząd Geodezji i Kartografii: Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej, 2019, s. 252. ISBN 978-83-254-1988-2.
  2. ↑ Khakassky Biosphere Reserve, Russian Federation [online], UNESCO, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2021-12-25] (ang.).
  3. ↑ Хакасский | ООПТ России [online], oopt.aari.ru [dostęp 2021-12-25].
  4. ↑ ООПТ РОССИИ – Хакасский заповедник [online], oopt.info [dostęp 2021-12-25].
  5. ↑ Заповедник Хакасский [online] [dostęp 2021-12-25] (ros.).
  6. ↑ Хакасский государственный природный заповедник [online], www.mnr.gov.ru [dostęp 2021-12-25].
  7. ↑ Структура | Заповедник Хакасский [online] [dostęp 2021-12-25] (ros.).
  8. ↑ Участок «ОЗЕРО ШИРА» | Заповедник Хакасский [online] [dostęp 2021-12-25] (ros.).
  9. ↑ Участок «ОЗЕРО ИТКУЛЬ» | Заповедник Хакасский [online] [dostęp 2021-12-25] (ros.).
  10. ↑ Участок «ОЗЕРО БЕЛЁ» | Заповедник Хакасский [online] [dostęp 2021-12-25] (ros.).
  11. ↑ a b Участок «ОГЛАХТЫ» | Заповедник Хакасский [online] [dostęp 2021-12-25] (ros.).
  12. ↑ Участок «КАМЫЗЯКСКАЯ СТЕПЬ С ОЗЕРОМ УЛУХ-КОЛЬ» | Заповедник Хакасский [online] [dostęp 2021-12-25] (ros.).
  13. ↑ Участок «ХОЛ-БОГАЗ» | Заповедник Хакасский [online] [dostęp 2021-12-25] (ros.).
  14. ↑ Участок «ПОДЗАПЛОТЫ» | Заповедник Хакасский [online] [dostęp 2021-12-25] (ros.).
  15. ↑ Участок «МАЛЫЙ АБАКАН» | Заповедник Хакасский [online] [dostęp 2021-12-25] (ros.).
  16. ↑ Участок «ЗАИМКА ЛЫКОВЫХ» | Заповедник Хакасский [online] [dostęp 2021-12-25] (ros.).
  17. ↑ a b Флора | Заповедник Хакасский [online] [dostęp 2021-12-25] (ros.).
  18. ↑ a b ООПТ России – Хакасский заповедник [online], oopt.info [dostęp 2021-12-25].
  19. ↑ a b Заповедник «Хакасский» [online], naturerussia.travel [dostęp 2021-12-25].
  20. ↑ Хакасский заповедник [online], Отдых на природе. Места, статьи, события. [dostęp 2021-12-25] (ros.).
  21. ↑ a b c d e f Фауна | Заповедник Хакасский [online] [dostęp 2021-12-25] (ros.).
  22. ↑ a b c d e f ООПТ России – Хакасский заповедник [online], oopt.info [dostęp 2021-12-25].
  23. ↑ UNESCO World Heritage Centre, The Oglakhty Range [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2021-12-25] (ang.).
  24. ↑ Хакасский заповедник [online], www.ecotravel.ru [dostęp 2021-12-25].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rezerwat_Chakaski&oldid=71256207”