Przejdź do zawartości

Salò, czyli 120 dni Sodomy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Salò, czyli 120 dni Sodomy
Salò o le 120 giornate di Sodoma
Ilustracja
Gatunek

dramat

Data premiery

22 listopada 1975 podczas Paris Film Festival

Kraj produkcji

Włochy
Francja

Język

włoski, francuski, niemiecki

Czas trwania

117 min

Reżyseria

Pier Paolo Pasolini

Scenariusz

Pier Paolo Pasolini

Główne role

Paolo Bonacelli
Giorgio Cataldi
Aldo Valletti
Umberto Paolo Quintavalle

Muzyka

Ennio Morricone
Fryderyk Chopin
Carl Orff

Zdjęcia

Tonino Delli Colli

Scenografia

Osvaldo Desideri
Dante Ferretti

Kostiumy

Danilo Donati

Montaż

Nino Baragli
Tatiana Casini Morigi
Enzo Ocone

Produkcja

Antonio Girasante
Alberto De Stefanis
Alberto Grimaldi

Budżet

800 milionów lirów

Salò, czyli 120 dni Sodomy (wł. Salò o le 120 giornate di Sodoma) – ostatni film reżysera Piera Paola Pasoliniego zrealizowany w 1975, luźno oparty na powieści markiza de Sade'a pt. 120 dni Sodomy czyli szkoła libertynizmu, z akcją umieszczoną w innych realiach historycznych. Jest wyjątkowo kontrowersyjny ze względu na drastyczne sceny, obsceniczne ujęcia, naturalistyczne pokazanie sadyzmu, przemocy i całego wachlarza seksualnych dewiacji i tym samym zakazany w wielu krajach. Ekranizując dzieło francuskiego pisarza, przeniesiono akcję w czasy II wojny światowej do Włoskiej Republiki Socjalnej (1943-1945) w rejonie Salò. Dzieło można interpretować jako krytykę włoskiego faszyzmu lub ogólniej – totalitaryzmu. Reżyser filmu nie dożył premiery.

Fabuła i środki wyrazu

[edytuj | edytuj kod]

Tytułowe Salò to miasteczko na północy Włoch, w którym Mussolini założył Repubblica Sociale Italiana, będącą ostatnią próbą utrzymania faszyzmu w okupowanych przez armię niemiecką Włoszech. Czterej dygnitarze republiki – prezydent, książę, burmistrz i biskup – urządzają wśród miejscowej ludności łapankę. Podpisują pakt, który zobowiązuje ich do zachowania tajemnicy o wydarzeniach mających wkrótce nastąpić.

Sekwencje filmowe poprzedzają napisy zawierające drobiazgową bibliografię, z której korzystano w trakcie pracy nad scenariuszem. Obraz zaczyna się niewinnie: delikatna muzyka klasyczna, powolne kadrowanie, w tle żołnierze. Kolejne sceny z podtytułem Przedsionek piekła to łapanka, ale nie podaje się, w jakim celu. Porwane zostają najdorodniejsze okazy chłopców i dziewcząt – po osiem sztuk z każdego rodzaju. Na samym początku jest o dwie sztuki więcej, ale jeden chłopak ginie podczas próby ucieczki, a dziewczynie podrzyna się gardło dla zachowania proporcji. Ofiary zostają sprowadzone do odludnej willi. Tam rozpoczyna się wielodniowa orgia pełna gwałtów, tortur, poniżania i mordowania.

Wy, zgromadzone tu słabe stworzenia przeznaczone dla naszych przyjemności nie spodziewajcie się, że znajdziecie tu wolność, jaką cieszyliście się w świecie zewnętrznym. Jesteście tu poza zasięgiem jakiejkolwiek legalnej władzy. Nikt nie wie, że tu przebywacie. Dla świata jesteście już martwi[1].

Tytuły kolejnych sekwencji nawiązują do Boskiej komedii Dantego: W kręgu manii, W kręgu gówna, W kręgu krwi. W trakcie orgii m.in. skalpuje się żywcem, wyłupuje oczy, odcina język i je odchody. Wszystko to przy wtórze perwersyjnych opowieści i fortepianowej muzyki, wśród wyrafinowanych obrazów.

Przyjaciel nalegał, by wszystkie ekskrementy, które zjadał każdego dnia pochodziły od żebraczki, tak by były bardziej śmierdzące i smakowite. Znalazłem dla niego siedemdziesięcioletnią staruchę. Zepsute jedzenie wywołało cudowną sraczkę. Dawca powinien jeść w pośpiechu, o różnych porach, by przeładować żołądek. Musimy kiedyś to wypróbować, drogi Prezydencie[1].

Według krytyków Salò, czyli 120 dni Sodomy to zupełne zanegowanie dotychczasowego dorobku autora. Pasolini był humanistą i filologiem. We wcześniejszych filmach opowiadał na nowo motywy zaczerpnięte z tradycji antyku i średniowiecza i łączył je z własnymi wizjami świata, często balansując na granicy pornografii i sztuki. Salo... to jednak zupełnie inny film – epatujący zboczeniem i zwyrodnieniem. „Mimo tego, że ten film jest jednoznaczną oceną faszyzmu jako idei i pokazuje Zło w czystej postaci, to przesłanie ginie pod naporem guana, które prawie dosłownie wylewa się z ekranu”[2].

Produkcja i realizacja

[edytuj | edytuj kod]

Film jest autorskim dziełem Piera Paola Pasoliniego. Reżyser nie miał problemów z pozyskaniem sił i środków na produkcję filmu. Do tej pory jego nazwisko zwykle gwarantowało dużą publiczność i zyski oraz wysoki poziom artystyczny mimo częstych skandali. Poza tym film był stosunkowo tani, nie wymagał rozległych plenerów i wystarczyła praktycznie jedna lokalizacja – Villa Riesenfeld w Pontemerlano, w pobliżu Mantui[3]. Zdjęcia trwały zaledwie 37 dni. W czasie kręcenia filmu producenci nie mieli pojęcia o skandalicznej tematyce, ponieważ nie mieli prawa wstępu na plan[4].

Pasolini zdawał sobie sprawę z reakcji na film i szykującej się afery. Reżyser nie udostępniał całości scenariusza, nosił przy sobie tylko robocze notatki, a aktorzy poznawali tekst dopiero tuż przed wykonaniem ujęcia. Zapewne chcąc osiągnąć szczyt realizmu, w rolach nastolatków obsadzono autentycznych niepełnoletnich[4].

Dystrybucja i oddźwięk

[edytuj | edytuj kod]

Film miał być pierwszą częścią planowanej Trylogii śmierci nawiązującej do wcześniej nakręconej Trylogii życia, a składającej się z filmów Dekameron, Opowieści kanterberyjskie i Kwiat tysiąca i jednej nocy[5]. Pier Paolo Pasolini nie zrealizował tego projektu, ani nawet nie zobaczył reakcji na swój film – trzy tygodnie przed premierą został okrutnie zamordowany na plaży w Ostii. Okoliczności tych zdarzeń wciąż nie zostały dokładnie wyjaśnione i budzą wiele wątpliwości[6].

Zgodnie z planami reżysera pierwszy pokaz odbył się w Paryżu, w kraju koproducenta[7]. We Włoszech wszystkie kopie filmu zostały skonfiskowane przez policję już po kilku dniach rozpowszechniania[8]. Skrócony tylko o trzy minuty film udało się pokazać w Mediolanie 11 stycznia 1976 roku, lecz po kolejnych trzech miesiącach rozpowszechniania znowu zakazano dystrybucji wyrokiem sądu, od którego decyzji udało się wnieść skuteczną apelację. Film ponownie wszedł na ekrany 15 lutego 1978 z przywróconymi scenami jako „dzieło sztuki”[9][10].

Kopie rozpowszechniane w Niemczech były ocenzurowane – usunięto dwie najbardziej drastyczne minuty. We Frankfurcie i Stuttgarcie przeciwko pokazom protestowało Stowarzyszenie Katolickich Rodziców. W roku 1977 na festiwalu w Nowym Jorku odbyła się amerykańska premiera filmu. Publiczność wychodziła z kina, gwizdała i buczała. Film był zakazany w Australii, Nowej Zelandii, Finlandii i Norwegii. Obecnie wciąż jest zakazany w Malezji, Singapurze, Iranie, Zjednoczonych Emiratach Arabskich, Wietnamie, Sri Lance i Indiach[11][12][13][14][15][16]. W Wielkiej Brytanii, zanim dopuszczono film do dystrybucji w wersji nieocenzurowanej, funkcjonowała specjalna wersja przeznaczona dla branży filmowej – filmoznawców, krytyków, reżyserów, scenarzystów – z wyciętymi sześcioma minutami i ze specjalnym czterominutowym prologiem, w którym prezentuje się uzasadnienie decyzji urzędu cenzora[17].

W Polsce emisja telewizyjna miała miejsce m.in. 13 maja 2000 (wersję 112-minutową pokazał wtedy kodowany kanał „Ale Kino![18]) oraz 6 lutego 2016 na antenie TVP Kultura[19]. Ponadto film pojawia się w Polsce od czasu do czasu w kinach studyjnych (jeden z pierwszych pokazów odbył się w warszawskim kinie „Polonia” w latach 80. XX wieku) i podczas przeglądów twórczości Pasoliniego. W ciągu ostatnich dwóch dekad pokazy filmu miały miejsce m.in. 2 kwietnia 2004 i 9 kwietnia 2006 w kinie „Charlie” w Łodzi[20], 4 kwietnia 2006 w krakowskim kinie Centrum Kultury „Rotunda”[21], a najnowsza projekcja odbyła się 15 lutego 2011 w gdańskim Klubie Krytyki Politycznej[22].

Obsada

[edytuj | edytuj kod]
  • Paolo Bonacelli – książę[23]
  • Giorgio Cataldi – biskup
  • Aldo Valletti – prezydent
  • Caterina Boratto – signora Castelli
  • Elsa De Giorgi – signora Maggi
  • Sergio Fascetti – ofiara
  • Bruno Musso – ofiara
  • Antonio Orlando – ofiara
  • Franco Merli – ofiara
  • Marco Bellocchio – prezydent (głos)
  • Liana Acquaviva – córka
  • Sonia Saviange – pianistka
  • Rinaldo Missaglia – strażnik
  • Giuseppe Patruno – strażnik
  • Guido Galletti – strażnik
  • Efisio Etzi – strażnik
  • Antiniska Nemour – ofiara
  • Giuliana Melis – ofiara
  • Faridah Malik – ofiara
  • Graziella Aniceto – ofiara
  • Renata Moar – ofiara
  • Tatiana Mogilansky – córka
  • Susanna Radaelli – córka
  • Giuliana Orlandi – córka
  • Dorit Henke – ofiara
  • Anna Maria Dossena – żona
  • Anna Recchimuzzi – żona
  • Gaspare Di Jenno – ofiara
  • Paola Pieracci – żona
  • Ezio Manni – współpracownik
  • Lamberto Book – ofiara
  • Ines Pellegrini – niewolnica
  • Claudio Troccoli – współpracownik
  • Carla Terlizzi – żona
  • Fabrizio Menichini – współpracownik
  • Maurizio Valaguzza – współpracownik
  • Benedetta Gaetani – ofiara
  • Umberto Chessari – ofiara
  • Claudio Cicchetti – ofiara
  • Olga Andreis – ofiara

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Cytat z dialogów filmu.
  2. Sebastian Żurowski Skandalista Pier Paolo Pasolini, „Webesteem Art & Design Magazine”, dostęp 2008-08-1
  3. Informacja za serwisem IMDb.com, dostęp 2008-08-23
  4. a b Salò: The unseen movie [online], newhumanist.org.uk [dostęp 2022-10-11] (ang.).
  5. Informacja za serwisem IMdB.com, dostęp 2008-08-25
  6. Ed Vulliamy, Who really killed Pier Paolo Pasolini?, „The Guardian”, 23 sierpnia 2014 [dostęp 2022-10-11] (ang.).
  7. Ina Lee Selden, But Rome Public and Critics Like It, „The New York Times”, 1 października 1977, ISSN 0362-4331 [dostęp 2022-10-11] (ang.).
  8. Samuel Lorenzo, 10 Great Directors Who Were Banned In Their Home Countries [online], Taste of Cinema - Movie Reviews and Classic Movie Lists [dostęp 2022-10-11] (ang.).
  9. Michael Guarneri, The First-Degree Milan Trial for Obscenity against Salò o le 120 giornate di Sodoma, „L'avventura”, 2017 (2), 31 grudnia 2017, s. 201–218, ISSN 2421-6496 [dostęp 2022-10-11] (ang.).
  10. Naomi Greene, Salò: Breaking the Rules [online], The Criterion Collection [dostęp 2022-10-11] (ang.).
  11. Film Review | “Salo, Or The 120 Days Of Sodom” (1975) & “A Serbian Film” (2010) | vlog.videoart.net, „vlog.videoart.net” [dostęp 2017-05-26] (ang.).
  12. Controversial Cinema: Top 10 Banned Films | Berlin Film Journal, „Berlin Film Journal”, 15 września 2014 [dostęp 2017-05-26] [zarchiwizowane z adresu 2016-01-25] (ang.).
  13. Salò, or the 120 Days of Sodom (1975) - Parents Guide [online], IMDb [dostęp 2017-05-26].
  14. BANNED: 37 Controversial Movies That Countries Prohibited Showing For Crazy Reasons [online], parenthood.topix.com [dostęp 2017-05-26] (ang.).
  15. Christian Blauvelt, Nine films that were banned [online] [dostęp 2017-05-26].
  16. ScoopWhoop, 17 International Films That Were Banned In India By The Censor Board, „ScoopWhoop”, 27 kwietnia 2016 [dostęp 2017-05-26] (ang.).
  17. BBFC, Salo/120 Days of Sodom [online], www.bbfc.co.uk, 4 sierpnia 2020 [dostęp 2022-10-11] (ang.).
  18. ale kino+ program Salo albo 120 dni Sodomy. Canal+ Cyfrowy SA. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2012-07-30)].
  19. Przegląd filmów Piera Paola Pasoliniego w TVP Kultura. Skandalizujące "Salo, czyli 120 dni Sodomy" na antenie - Telemagazyn.pl [online], www.telemagazyn.pl [dostęp 2019-07-10] (pol.).
  20. Informacje z serwisu kina „Charlie”, dostęp 2008-08-22
  21. Pasoliniego kino życia i śmierci, Wiadomości Stopklatka.pl, 2006-03-02. [dostęp 2008-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-03-23)].
  22. Kino zaangażowane: Salo, 120 dni Sodomy 2011-02-15 Krytyka Polityczna - Trojmiasto.pl [online], kino.trojmiasto.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  23. Obsada na podstawie serwisu Filmweb.pl

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]