Skrzypiec (województwo opolskie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skrzypiec
wieś
Ilustracja
Wjazd do Skrzypca ze strony Trzebini
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

prudnicki

Gmina

Lubrza

Liczba ludności (2011[2])

388

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

48-231[3]

Tablice rejestracyjne

OPR

SIMC

0498425

Położenie na mapie gminy Lubrza
Mapa konturowa gminy Lubrza, w centrum znajduje się punkt z opisem „Skrzypiec”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Skrzypiec”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Skrzypiec”
Położenie na mapie powiatu prudnickiego
Mapa konturowa powiatu prudnickiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Skrzypiec”
Ziemia50°18′50″N 17°39′04″E/50,313889 17,651111[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Skrzypiec (niem. Kreiwitz, cz. Skřipce[4]) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Lubrza. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej, na pograniczu Gór Opawskich i Obniżenia Prudnickiego, będącego częścią Niziny Śląskiej. Przepływa przez niego rzeka Prudnik[5].

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 31 grudnia 2013 r. wieś była zamieszkana przez 395 osób[6].

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Widok na zabudowania Skrzypca od strony Dytmarowa, w tle Góry Opawskie

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 3 km od granicy z Czechami, na pograniczu Obniżenia Prudnickiego i północno-wschodniej części Gór Opawskich. Należy do Euroregionu Pradziad[7]. Przez granice administracyjne wsi przepływa rzeka Prudnik.

Środowisko naturalne[edytuj | edytuj kod]

W Skrzypcu panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,2 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Skrzypca wynoszą 619 mm. Dominują wiatry zachodnie[8].

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Wcześniejsze nazwy Skrzypca: Greywitz (1331), Kreiwitz (1430), Skrzypiec (1583), Krzypice (1945). Nazwa miejscowości wywodzi się od skrzypu, rośliny w przeszłości bujnie rosnącej w okolicy. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod niemiecką nazwą Kreiwitz, a także wymienia polską nazwę Krzipiec we fragmencie: „Kreiwitz (polnisch Krzipiec)”[9].

W Spisie miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego wydanym w Katowicach w 1946 wieś wymieniona jest pod polską nazwą Krzypice[10]. 15 marca 1947 nadano miejscowości nazwę Skrzypiec[11].

W historycznych dokumentach nazwę miejscowości wzmiankowano w różnych językach oraz formach: Greywitz (1331), Cribitz (1392), Creywitz (1430), Creywitcz (1431), Creywicz (1481), Creyuicz (1484), Skrzipczy (1489), Kreywitz (1538), Kreiwitz (1562), Skrzipecz (1583), Kreywicz (1598), Krawitz (1648), pagis … Creuwitz (1651), villae … Creywitz (1666), Kreywicz, Kreybicz (1696), Creuewitz (1736), Kreibitz (1743), Kreuwiz (1784), Kreywitz (1820), Kreywitz, auch Kreiwitz (1830), Kreywitz, auch Kreiwitz, Krzipiec (1845), Krzypiec, niem. Kreiwitz, mylnie Kreilitz (1883), Kreiwitz, Krzypiec (1941), Krzypice, Krzypiec, Skrzypice (1945), Kreiwitz – Skrzypiec, -pca, skrzypiecki (1947), Skrzypiec, -pca (1982)[12].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Nieoficjalny herb wsi Skrzypiec

Wieś po raz pierwszy wzmiankowana była w 1331. Należąc do okręgu Prudnika, do 1337 Skrzypiec znajdował się w granicach Moraw. We wsi znajdował się dwukołowy młyn, który 2 lipca 1392 Konrad Elsterberg wraz z synami Henrykiem i Mikołajem sprzedali Henrykowi Kindechinowi[13]. W tymże okresie książę opolski ustanowił zakaz budowy kolejnego młyna[14].

Pieczęć Skrzypca (1722)

20 sierpnia 1430 książę głogówecko-prudnicki Bolko V sprzedał wieś Wacławowi Sondziowi, który od 1435 określany był jako marszałek księcia[15]. Wówczas w miejscowości była karczma, a część gruntów podlegała nieokreślonemu kościołowi[14]. 5 stycznia 1449 Wacław Sondzia wystawił dokument, w którym oświadczył, że Mikołaj Wusthube sprzedał Wawrzyńcowi Rinkemu władzę sądowniczą w Skrzypcu[16]. Kolejnym właścicielem wsi został dworzanin królewski K. Warkostch, który następnie sprzedał ją J. Prószkowskiemu – właścicielowi Białej[14]. W 1598 Rada Miejska Prudnika kupiła wieś Skrzypiec za 7500 talarów[17].

Pieczęć Skrzypca (1850)

Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego prudnickiego w Monarchii Habsburgów[18]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[19]. W XIX wieku w Skrzypcu funkcjonował młyn wodny[20], a także gorzelnia i browar. Znajdował się tu dwór. W 1866 wzniesiono nowy młyn[14]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu lemiesz pługa w słup, otoczony wieńcem, a w otoku napis: CREIWITZ GEMEIN SIEGE / NEYSTAETER CREIS (pol. Gmina Skrzypiec / Powiat Prudnicki)[21].

Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 571 mieszkańców Skrzypca 550 posługiwało się językiem niemieckim, a 21 językiem polskim[22]. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Skrzypiec znalazł się po stronie zachodniej, poza terenem plebiscytowym[23].

Po II wojnie światowej, od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[24]. Wówczas w Skrzypcu została osiedlona część polskich repatriantów z Kresów Wschodnich a także osadników z Małopolski i Podkarpacia, m.in. z Rudnika koło Myślenic[25]. Niemieckojęzyczna ludność została wysiedlona na zachód[14].

W latach 1945–1950 Skrzypiec należał do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Lubrza[26], w latach 1954–1961 do gromady Dytmarów, a w latach 1961–1972 do gromady Lubrza.

W 1950 dyrektorstwo szpitala w Prudniku utworzyło izbę porodową w Skrzypcu[27]. We wsi powstała Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna[28]. Na południowym zachodzie wsi powstało osiedle domów jednorodzinnych[14].

2 lutego 1997 w Skrzypcu doszło do pożaru XIX-wiecznego młyna[29]. Podczas powodzi w lipcu 1997 w Skrzypcu zalane zostały łąki i pola okolicznych rolników. Przez cztery dni niemożliwy był dojazd do wsi[30]. W 2007 Skrzypiec przystąpił do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[31].

Mieszkańcy[edytuj | edytuj kod]

Miejscowość zamieszkiwana jest przez ludność napływową, przybyłą na Śląsk z centralnej Polski (teren późniejszych województw krakowskiego i nowosądeckiego) po 1945[32].

Liczba mieszkańców wsi[edytuj | edytuj kod]

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Ruiny młyna wodnego w Skrzypcu

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Skrzypcu chronione są[37]:

  • układ ruralistyczny z XIV w.
  • młyn wodny z budynkiem mieszkalnym, nr 5, z 1866 r.
  • park w zespole dworskim, nr 5, z 2 poł. XIX w.
  • budynek mieszkalny nr 17, 4 ćw. XIX w.
  • budynek mieszkalno-gospodarczy nr 22, 1906 r.

Transport[edytuj | edytuj kod]

Skrzypiec posiada połączenia autobusowe z Głogówkiem, Głuchołazami, Kędzierzynem-Koźlem, Lubrzą, Prudnikiem. We wsi znajduje się jeden przystanek autobusowy[38].

Transport autobusowy w Skrzypcu obsługiwany był przez PKS Prudnik[39]. W 2004 prudnicki PKS został sprywatyzowany z udziałem Connex Polska[40]. W 2008, w wyniku połączenia spółek PKS Connex Prudnik i PKS Connex Kędzierzyn-Koźle, utworzona została spółka Veolia Transport Opolszczyzna[41], w 2013 przejęta przez Arriva Bus Transport Polska[42]. W 2019 Arriva wycofała się z Prudnika[43]. Wówczas organizacją przewozów pasażerskich w Skrzypcu i okolicy zajęły się ościenne PKS-y[44]. W grudniu 2021 powołano Powiatowo-Gminny Związek Transportu „Pogranicze”, mający na celu poprawę jakości transportu[45].

Religia[edytuj | edytuj kod]

Katolicy ze Skrzypca należą do parafii św. Katarzyny w Dytmarowie (dekanat Prudnik)[46].

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Skrzypcu[47].

Szlaki rowerowe[edytuj | edytuj kod]

Przez Skrzypiec prowadzi szlak rowerowy[48]:

Bezpieczeństwo[edytuj | edytuj kod]

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 8 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku[49].

Teren wsi, jak i całej gminy Lubrza, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa[50]. Gminę Lubrza obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG[51].

Ludzie związani ze Skrzypcem[edytuj | edytuj kod]

  • Jan Szczurek (ur. 1949) – poeta, reprezentant środowiska wiejskiego, urodzony w Skrzypcu

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 124225
  2. ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1158 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ Věstník Matice opavské, Nákl. „Matice opavské”, 1907 [dostęp 2022-01-17] (cz.).
  5. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  6. ↑ a b c Liczba mieszkańców Gminy Lubrza [online], lubrza.opole.pl [dostęp 2020-05-16] (pol.).
  7. ↑ Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2020-05-16].
  8. ↑ Klimat: Skrzypiec: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2020-05-16].
  9. ↑ Triest 1865 ↓, s. 243.
  10. ↑ P. Wicik: Spis miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego, tudzież podział administracyjny województwa na powiaty, gminy i gromady. Katowice: 1946, s. 24.
  11. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 15 marca 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 37, poz. 297).
  12. ↑ Urszula Bijak: Nazwy miejscowe Polski, t. XIV, Sk-Sn, hasło „Skrzypiec (2)”. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, 2017, s. 82. ISBN 978-83-64007-42-2.
  13. ↑ Woźny 2020 ↓, s. 143.
  14. ↑ a b c d e f Historia wsi Skrzypiec [online], skrzypiec.info [dostęp 2023-08-20].
  15. ↑ Woźny 2020 ↓, s. 310.
  16. ↑ Woźny 2020 ↓, s. 311.
  17. ↑ Kasza 2020 ↓, s. 13.
  18. ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  19. ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  20. ↑ Zachariasz Mosakowski, Skrzypiec, młyn wodny [online], Centralna Baza Danych o Młynach w Polsce, 4 kwietnia 2020 [dostęp 2023-08-20].
  21. ↑ 925 Kreiwitz (Skrzypiec) III [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 17 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  22. ↑ Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 73.
  23. ↑ Abstimmungsgebiet Oberschlesien. Akte polnischer Wahlbeeinflussung., Berlin: Gea Verlag, 1921, s. 1.
  24. ↑ Andrzej Dereń, Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X.
  25. ↑ Andrzej Hanich, Dekanaty i parafie Administracji Apostolskiej Śląska Opolskiego w latach 1945-1946, Opole: Państwowy Instytut Naukowy - Instytut Śląski, 2009, s. 337.
  26. ↑ Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250.
  27. ↑ Adam Kasprowicz, Miałem pełne ręce roboty, „Głos Włókniarza”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 538, Prudnik: Samorząd Robotniczego PZPB, 1 maja 1985, s. 9.
  28. ↑ Kasza 2020 ↓, s. 410.
  29. ↑ Po pożarze w Skrzypcu, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 7 (325), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 16 lutego 1997, s. 14, ISSN 1231-904X.
  30. ↑ Ryszard Nowak, Wsie odcięte od świata, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 27 (861), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 4 lipca 2007, s. 14, ISSN 1231-904X.
  31. ↑ Skrzypiec [online], Rozwój Wsi Opolskiej Program Odnowy Wsi, 20 lipca 2020 [dostęp 2023-05-30] (pol.).
  32. ↑ Ludność Ziemi Prudnickiej, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 52 (266), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 24 grudnia 1995, s. 10, ISSN 1231-904X.
  33. ↑ Willkommen bei Gemeindeverzeichnis.de [online], www.gemeindeverzeichnis.de [dostęp 2020-05-16].
  34. ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt [online], treemagic.org [dostęp 2020-05-16].
  35. ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 217.
  36. ↑ a b c d Wieś Skrzypiec w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-05-16], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  37. ↑ Gminna Ewidencja Zabytków – tabela zbiorcza [online], bip.lubrza.opole.pl, 19 lutego 2021 [dostęp 2023-02-10].
  38. ↑ Rozkład jazdy PKS na przystanku Skrzypiec, gm. Lubrza [online], e-podroznik.pl [dostęp 2023-08-17].
  39. ↑ PKS Connex Prudnik / Przewozy pasażerskie / Rozkład jazdy [online], pks-prudnik.com.pl [dostęp 2024-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2006-10-23].
  40. ↑ Damian Wicher, Nowy PKS, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 49 (732), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 grudnia 2004, s. 5, ISSN 1231-904X.
  41. ↑ Zbigniew Taylor, Ariel Ciechański, Deregulacja i przekształcenia przedsiębiorstw transportu lądowego w Polsce na tle polityki spójności UE: Deregulation and transformation among Poland’s surface-transport companies against the background of the EU cohesion policy, IGiPZ PAN, 29 grudnia 2017, s. 126, ISBN 978-83-61590-74-3 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  42. ↑ Arriva przejmuje Veolia Transport Polska. infobus.pl, 2013-06-06. [dostęp 2024-04-08].
  43. ↑ Arriva zamyka komunikację lokalną w sześciu ośrodkach [online], transport-publiczny.pl, 28 listopada 2018 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  44. ↑ Maciej Dobrzański, Kto od lipca obsłuży przewozy pasażerskie? [online], Prudnik24, 16 lutego 2019 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  45. ↑ Maciej Dobrzański, Powołują związek, który ma ułatwić komunikację [online], Prudnik24, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  46. ↑ Parafie według dekanatów [online], www.diecezja.opole.pl [dostęp 2023-05-01] (pol.).
  47. ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  48. ↑ Okolice Prudnika, [w:] Karol Kawałko, Szlaki rowerowe Śląska Opolskiego, Piła: Wydawnictwo BIK: na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, 2009, s. 13, ISBN 978-83-7618-031-1.
  49. ↑ Komenda Powiatowa Policji w Prudniku [online], prudnik.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-24] (pol.).
  50. ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 sierpnia 2005 r. w sprawie wykazu gmin i innych jednostek zasadniczego podziału terytorialnego państwa położonych w strefie nadgranicznej oraz tablicy określającej zasięg tej strefy (Dz.U. z 2005 r. nr 188, poz. 1580).
  51. ↑ PSG w Opolu [online], slaski.strazgraniczna.pl, 19 sierpnia 2012 [dostęp 2024-05-08].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Gmina Lubrza
Wsie
Osada
Integralne
części wsi

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Skrzypiec_(województwo_opolskie)&oldid=73730872”