Dytmarów

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dytmarów
wieś
Ilustracja
Kościół pw. św. Katarzyny
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

prudnicki

Gmina

Lubrza

Wysokość

286 m n.p.m.

Liczba ludności (2011)

513[2]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

48-231[3]

Tablice rejestracyjne

OPR

SIMC

0498336

Położenie na mapie gminy Lubrza
Mapa konturowa gminy Lubrza, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dytmarów”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Dytmarów”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Dytmarów”
Położenie na mapie powiatu prudnickiego
Mapa konturowa powiatu prudnickiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Dytmarów”
Ziemia50°18′44″N 17°39′47″E/50,312222 17,663056[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Dytmarów (niem. Dittersdorf[4], cz. Potěkrby[5]) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Lubrza[6]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Obniżenia Prudnickiego, będącego częścią Niziny Śląskiej, u podnóży Gór Opawskich. Przepływa przez nią rzeka Prudnik.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 31 grudnia 2013 r. wieś była zamieszkana przez 511 osób[7].

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 1,5 km od granicy z Czechami, we wschodniej części Obniżenia Prudnickiego, u podnóży Gór Opawskich. Należy do Euroregionu Pradziad[8]. Przez granice administracyjne wsi przepływa rzeka Prudnik. Leży na wysokości 286 m n.p.m. W centrum znajduje się kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Dytmarów należy do tzw. trójwsi, na którą składają się jeszcze Krzyżkowice oraz Skrzypiec[9].

Środowisko naturalne[edytuj | edytuj kod]

W Dytmarowie panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,1 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Dytmarowa wynoszą 624 mm. Dominują wiatry zachodnie[10].

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

W kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Dithmari villa[11][12]. W wydaniu śląskiego dziennika „Polonia” z 25 lutego 1929 wydawanego przez Wojciecha Korfantego, obok niemieckiej nazwy wsi zapisano używaną przez Polaków nazwę Pociękarb[13]. 12 listopada 1946 r. nadano miejscowości polską nazwę Dytmarów[14].

W historycznych dokumentach nazwę miejscowości wzmiankowano w różnych językach oraz formach: Dithmari villa (ok. 1300), Ditrichsdorf (1302), villa Theodorici (1321), Teodorici villa (1331), Ditrichsdorff (1384), Ditirsdorf (1484), Dytrychsdorf (1486), in Potiekarwi (1489), Potiekarni (1528), Dietmersdorff (1534), Potiekar (1583), Dittersdorff (1596), Dieterssdorff (1597), Dittersdorf (1784), Dytmarów, niem. Dittersdorf (1881), Dittersdorf (Dytrychowice) (1900), Dittersdorf – Dytmarów, -a, dytmarowski (1946), Dytmarów, -rowa (1980)[15].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Podczas wykopalisk prowadzonych przez Muzeum Ziemi Prudnickiej w latach 60. XX wieku w Dytmarowie odkryto neolityczny topór (ok. 4000–1700 lat p.n.e.) i cmentarzysko z okresu kultury łużyckiej (ok. 1000 lat p.n.e.). Znaleziono również gliniane krążki, ptaki i swastyki, wskazujące na kult słońca[16].

Pieczęć Dytmarowa (1723)

Wieś wzmiankowana po raz pierwszy była w 1284 jako villa Ditmari. Lokowana na prawie niemieckim w 1302 jako jedna z największych wówczas wsi w okolicy, liczyła więcej niż 20 kmieci i zagrodników. Genetyczne siedlisko wsi usytuowano na skraju doliny rzeki Prudnik[17]. Według dokumentu wystawionego w 1302 w Prudniku przez Henryka z Rożemberka, Rudiger kupił sołectwo w Dytmarowie od Arnolda von Kozhenn (Koczem)[18]. Pierwsza wzmianka o kościele w Dytmarowie pochodzi z 1331[17]. W średniowieczu przebiegała tędy droga z Nysy do Opawy[16].

W XV wieku właścicielem sołectwa był M. Rorich, a następnie Mikołaj z Szybowic i jego córka Walpuria[16]. W 1562 Rada Miejska Prudnika wzięła Dytmarów w zastaw, a w 1597 nabyła go na własność[19] od cesarza Rudolfa II Habsburga[20]. Wchodził w skład dóbr zamku w Prudniku[9]. Około XVI–XVII wieku na południowo-zachodnim krańcu wsi, przy drodze do Skrzypca, powstał zespół zabudowy folwarcznej[17].

Figura św. Jana Nepomucena

W czasie wojny trzydziestoletniej w Dytmarowie obozowała kawaleria księstwa cieszyńskiego. 23 lipca 1690 od uderzenia pioruna w wieżę kościoła wybuchł pożar, w wyniku którego w ciągu godziny spłonęła cała wieś oprócz plebanii[16]. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego prudnickiego w Monarchii Habsburgów[21]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[22]. W XVIII wieku naprzeciwko kościoła wzniesiono figurę św. Jana Nepomucena[23]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu lemiesz pługa w słup pomiędzy dwoma ostrzami kosy, a w otoku napis: GEMEINDE DITTERSDORF / NEUSTÄDTER KREIS (pol. Gmina Dytmarów / Powiat Prudnicki)[24].

Pieczęć Dytmarowa (1880)

W wieku XIX i XX wieś rozwijała się wzdłuż dróg na kierunku zachodnim i wschodnim[17]. W wyniku pożaru w 1857 we wsi spłonęło 130 budynków[16]. W tymże roku w stylu neogotyckim został zbudowany obecny kościół św. Katarzyny[25]. W XIX wieku w Dytmarowie funkcjonował młyn wodny[26]. W 1876 otwarto linię kolejową na północ od Dytmarowa. Przystanek kolejowy w Dytmarowie został wybudowany w latach 1905–1907. Rozebrano go w latach 90. XX wieku.

Pomnik poległych w I wojnie światowej

Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 797 mieszkańców Dytmarowa 755 posługiwało się językiem niemieckim, 39 językiem polskim, a 3 było dwujęzycznych. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Dytmarów znalazł się po stronie zachodniej, poza terenem plebiscytowym[27]. W latach 20. XX wieku powstał pomnik upamiętniający 35 mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej[28]. Został umieszczony w kamiennym murze kościelnym[29].

W okresie II wojny światowej, mieszkańcy Dytmarowa otrzymali nakaz ewakuacji tuż przed nadejściem frontu, kiedy okoliczne drogi były zatłoczone kolumnami uciekinierów z innych miejscowości[30]. Armia Czerwona wkroczyła do Dytmarowa 22 marca 1945 w ramach operacji górnośląskiej[31]. Czerwonoarmiści dopuszczali się morderstw, gwałtów i rabunków we wsi[30].

Od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[32]. Wówczas w Dytmarowie została osiedlona część polskich osadników z Małopolski[28]. Niemieckojęzyczna ludność została wysiedlona na zachód w 1946. W Dytmarowie pozostała jedna rodzina autochtoniczna[29].

W latach 1945–1950 Dytmarów należał do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Lubrza[33], w latach 1954–1961 była siedzibą gromady Dytmarów, a w latach 1961–1972 należała do gromady Lubrza.

W latach 1945–1959 stacjonowała tu strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza, która w 1959 została przeniesiona do Krzyżkowic. W 1946 Maria Pachutowa i Maria Wnęk założyły w Dytmarowie pierwsze w powiecie prudnickim koło gospodyń wiejskich[34]. W 1949 we wsi znajdowały się między innymi: szkoła podstawowa prowadzona przez Inspektorat Szkolny w Prudniku[35], średnia szkoła rolnicza[36], sklep towarów mieszanych[37], kotlarz[38], krawiec[39], stolarz[40]. Powstała rolnicza spółdzielnia produkcyjna[41].

3 lutego 1985 w Dytmarowie doszło do zderzenia parowozu Pt47 z ciągnikiem RSP. 2 osoby zginęły na miejscu, a 1 osoba została ciężko ranna (mężczyzna trafił w śpiączkę, zmarł kilka lat później)[42].

Tablica upamiętniająca dawnych mieszkańców

W 2004 na ścianie kościoła w Dytmarowie zamontowano dwujęzyczną tablicę upamiętniającą budowniczych kościoła, „byłych niemieckich mieszkańców z Dytmarowa, Skrzypca i Krzyszkowic” oraz ofiary „wojny i wygnania, którzy tutaj lub daleko od ojczyzny znaleźli wieczny spokój”[potrzebny przypis]. W 2007 Dytmarów przystąpił do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[43]. 6 listopada 2011 ponownie poświęcono pomnik poległych w I wojnie światowej, zamalowany cementem w 1945, odrestaurowany w 2011 przez mieszkańców wsi, radę sołecką i koło Mniejszości Niemieckiej[29].

Liczba mieszkańców wsi[edytuj | edytuj kod]

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[49]:

  • kościół parafialny pw. św. Katarzyny, z 1600 r., wieża z 1857 r.
    • ogrodzenie z bramą
  • plebania, z 1 poł. XIX w.
  • kaplica, z 1 poł. XIX w.
  • kapliczka (przy domu nr 33) z 1 poł. XIX w.
  • dwie kapliczki, z 1 poł. XIX w.
  • dom nr 21, z 1 poł. XIX w.

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Dytmarowie chronione są ponadto[50]:

  • układ ruralistyczny, z XIII/XIV w.
  • szkoła, nr 1A, z ok. 1910–1920 r.
  • budynek mieszkalny nr 2, z l. 30. XX w.
  • budynek mieszkalno-gospodarczy nr 4, z 1 ćw. XX w.
  • budynek mieszkalno-gospodarczy nr 6, z 1 ćw. XX w.
  • wykusz, ob. budynek mieszkalno-gospodarczy nr 31A, z XIX/XX w.
  • budynek inwentarski nr 32A, z XIX/XX w.
  • budynek gospodarczy nr 32A, z XIX/XX w.
  • budynek mieszkalny nr 32A, z pocz. XX w.
  • budynek mieszkalny nr 32C, z 1 poł. XIX w.
  • budynek mieszkalno-gospodarczy nr 33, z 1 ćw. XX w.
  • budynek mieszkalny nr 38, z pocz. XX w.
  • przedszkole, nr 39, z 1 ćw. XX w.
  • budynek mieszkalno-gospodarczy, d. wycug, nr 48A, z 1 ćw. XX w.
  • budynek mieszkalno-usługowy nr 62, z XIX/XX w.
  • cmentarz w zespole kościoła, z XVI, XVIII w.
  • Kościół pw. św. Katarzyny
    Kościół pw. św. Katarzyny
  • Ogrodzenie z bramą kościoła
    Ogrodzenie z bramą kościoła
  • Plebania
    Plebania
  • Biblioteka publiczna, nr 21
    Biblioteka publiczna, nr 21
  • Kaplica
    Kaplica
  • Kaplica
    Kaplica
  • Kaplica
    Kaplica

Pomniki i obiekty upamiętniające[edytuj | edytuj kod]

  • Pomnik poległych w I wojnie światowej – pomnik w kamiennym murze kościelnym w Dytmarowie powstały w latach 20. XX wieku jako upamiętnienie mieszkańców wsi, którzy polegli w I wojnie światowej. Składa się z płyty, na której wypisano nazwiska 35 osób. Po 1945 został zamalowany cementem, napisy stały się nieczytelne, a plac zarósł krzewami, które zasłoniły pomnik. W 2011 pomnik został odrestaurowany, a jego otoczenie zostało uporządkowane[29].

Transport[edytuj | edytuj kod]

Transport drogowy[edytuj | edytuj kod]

Wjazd do Dytmarowa od Krzyżkowic

Z Dytmarowa prowadzi polna (asfaltowa po stronie czeskiej) droga do Slezskich Pavlovic[9].

Dytmarów posiada połączenia autobusowe z Głogówkiem, Głubczycami, Głuchołazami, Kędzierzynem-Koźlem, Lubrzą, Nowym Browińcem, Prudnikiem[51].

Transport kolejowy[edytuj | edytuj kod]

Przystanek kolejowy w Dytmarowie

W miejscowości znajduje się przystanek kolejowy. Z Dytmarowa odjeżdżają pociągi Polregio, do Brzegu, Kędzierzyna-Koźla, Kłodzka, Nysy[52].

Linia kolejowa nr 137 relacji Katowice – Legnica, zwana magistralą podsudecką, została doprowadzona do Dytmarowa w 1876[53]. Połączyła ona uprzemysłowione miasta Przedgórza Sudeckiego z kopalniami Górnego Śląska[54]. Została zaliczona do linii pierwszorzędnych o najważniejszym znaczeniu państwowym[55].

Oświata[edytuj | edytuj kod]

W Dytmarowie pod adresem Dytmarów 1a/1 znajduje się Niepubliczna Szkoła Podstawowa[56]. Szkoła w Dytmarowie została otwarta 25 lipca 1945. W 1986 otrzymała imię Wojsk Ochrony Pogranicza, a w 1987 nadano jej sztandar[57]. W 2011 rozpoczęła działalność jako szkoła niepubliczna, prowadzona przez stowarzyszenie[58].

Religia[edytuj | edytuj kod]

Krzyż pokutny

W Dytmarowie znajduje się katolicki kościół św. Katarzyny, który jest siedzibą parafii św. Katarzyny (dekanat Prudnik)[59]. Naprzeciwko kościoła znajduje się kamienna polichromowana figura św. Jana Nepomucena na baniastym cokole z wolutami z XVIII wieku[23].

Przy drzewie na skrzyżowaniu dróg Prudnik–Krzyżkowice i Lubrza–Skrzypiec postawiono nieforemny granitowy krzyż pokutny. Według podań, powstał on w miejscu zabicia szwedzkiego lub pruskiego oficera w czasie wojen napoleońskich, lub w miejscu, w którym owczarz podczas kłótni zabił drugiego owczarza[16].

Przy budynku szkoły znajduje się figura św. Józefa z Dzieciątkiem, a przy skrzyżowaniu – krzyż z 1913[60].

Sport[edytuj | edytuj kod]

Mural LZS Dytmarów

We wsi funkcjonuje klub piłkarski LZS Dytmarów, założony 10 lipca 1963. W przeszłości posiadał również sekcje piłki ręcznej, kolarstwa i tenisa stołowego[61]. W 2005, z okazji 60. rocznicy istnienia Podokręgu Związku Piłki Nożnej w Prudniku, klub otrzymał pamiątkowy puchar[62]. W Dytmarowie, przy drodze do Skrzypca, znajduje się boisko sportowe przeznaczone do piłki nożnej. Przy budynku Szkoły Podstawowej znajduje się wielofunkcyjne boisko do gry[63].

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Dytmarowie[64].

12 i 16 lipca 2010, w ramach organizowanego w Prudniku VI Europejskiego Tygodnia Turystyki Rowerowej, w którym wzięli udział rowerzyści z całej Europy, przez Dytmarów prowadziły trasy „Szlakiem Pielgrzyma” i „Szlakiem pogranicza polsko-czeskiego”[65].

Szlaki rowerowe[edytuj | edytuj kod]

Przez Dytmarów prowadzi szlak rowerowy[66]:

Służba zdrowia[edytuj | edytuj kod]

Przychodnia lekarska

W Dytmarowie pod numerem 2A znajduje się przychodnia lekarska, w której usługi medyczne świadczy firma Larkmed. Pomieszczenia przychodni lekarskiej w Dytmarowie są własnością gminy Lubrza[67].

Bezpieczeństwo[edytuj | edytuj kod]

Remiza OSP Dytmarów

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Dytmarowie działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, włączona w krajowy system ratowniczo-gaśniczy[68].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 8 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku[69].

Ludzie związani z Dytmarowem[edytuj | edytuj kod]

  • Jerzy Simon (1873–1945) – franciszkanin, zabity przez żołnierzy Armii Czerwonej, urodzony w Dytmarowie
  • Jerzy Dziadkowiec (ur. 1949) – kajakarz, urodzony w Dytmarowie


Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 27925
  2. ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 239 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
  5. ↑ Vincenc Prasek, Vlastivěda Slezská Dílu III. čásť I. Dějiny Opavska, Opava 1891, s. 114.
  6. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  7. ↑ a b c Liczba mieszkańców Gminy Lubrza [online], lubrza.opole.pl [dostęp 2020-05-10] (pol.).
  8. ↑ Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2020-05-10].
  9. ↑ a b c Andrzej Dereń, Dytmarów z lotu drona [online] [dostęp 2020-05-10] (pol.).
  10. ↑ Klimat: Dytmarów: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2020-05-10].
  11. ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.
  12. ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, „Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis”, Breslau 1889.
  13. ↑ Niemiecka tolerancja?, „Polonia”, Władysław Zabawski, Wojciech Korfanty – redaktorzy naczelni, 55, Katowice: Śląskie Zakłady Graficzne i Wydawnicze „Polonia” Spółka Akcyjna, 25 lutego 1929, s. 3.
  14. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
  15. ↑ Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski, t. II, C-D, hasło „Dytmarów”. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, 1997, s. 474. ISBN 83-85579-64-8.
  16. ↑ a b c d e f Plan 2016 ↓, s. 5.
  17. ↑ a b c d Maria Oleszczuk, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubrza, Opole: Autorska Pracownia Architektury i Urbanistyki, luty 2010, s. 99.
  18. ↑ Kasza 2020 ↓, s. 896.
  19. ↑ Kasza 2020 ↓, s. 13.
  20. ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom II [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2020-05-10].
  21. ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  22. ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  23. ↑ a b Nepomuki X. Opolskiego [online], Nepomuki [dostęp 2023-06-21].
  24. ↑ 867 Dittersdorf (Dytmarów) III [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 13 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  25. ↑ Parafie według dekanatów [online], www.diecezja.opole.pl [dostęp 2020-05-10].
  26. ↑ Zachariasz Mosakowski, Dytmarów, młyn wodny [online], Centralna Baza Danych o Młynach w Polsce, 10 marca 2020 [dostęp 2023-08-20].
  27. ↑ Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 72.
  28. ↑ a b Krzysztof Strauchmann, Dytmarów. Drugie poświęcenie pomnika żołnierzy niemieckich [online], Nowa Trybuna Opolska, 6 listopada 2011 [dostęp 2023-07-11] (pol.).
  29. ↑ a b c d Krzysztof Strauchmann, Ten pomnik nikogo nie dzieli [online], Nowa Trybuna Opolska, 8 listopada 2011 [dostęp 2023-07-11] (pol.).
  30. ↑ a b Andrzej Hanich, Dekanaty i parafie Administracji Apostolskiej Śląska Opolskiego w latach 1945-1946, Opole: Państwowy Instytut Naukowy - Instytut Śląski, 2009, s. 337.
  31. ↑ Deportacje Górnoślązaków do ZSRS w 1945 roku, Katowice: Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020, s. 19, ISBN 978-83-8098-988-7.
  32. ↑ Andrzej Dereń, Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X.
  33. ↑ Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250.
  34. ↑ Krystyna Torchalska, Jak kobiety z Dytmarowa pokonały trudności, „Trybuna Opolska”, Aleksander Masiewicki – redaktor naczelny, 232, Opole: Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza „Prasa”, 27 września 1952, s. 6.
  35. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 151.
  36. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 162.
  37. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 267.
  38. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 375.
  39. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 390.
  40. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 415.
  41. ↑ Uchwała Nr 3/77 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 21 stycznia 1953 r. o zadaniach Rad Narodowych, Instytucji Państwowych i Organizacji Społecznych w pracy nad politycznym, gospodarczym i organizacyjnym umocnieniem spółdzielni produkcyjnych, „Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu”, 2, Opole: Prezydium WRN, 5 marca 1953, s. 2.
  42. ↑ Stanisław Stadnicki, Mija 30 lat od tragedii na przejeździe kolejowym w Dytmarowie [online], kolejpodsudecka.pl, 2 lutego 2015 [dostęp 2021-05-01] (pol.).
  43. ↑ Dytmarów [online], Rozwój Wsi Opolskiej Program Odnowy Wsi, 20 lipca 2020 [dostęp 2023-05-30] (pol.).
  44. ↑ Erdbeschreibung der Preußischen Monarchie, Hemmerde & Schwetschke, 1793 [dostęp 2020-05-10] (niem.).
  45. ↑ Willkommen bei Gemeindeverzeichnis.de [online], www.gemeindeverzeichnis.de [dostęp 2020-05-10].
  46. ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt [online], treemagic.org [dostęp 2020-05-10].
  47. ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 217.
  48. ↑ a b c d Wieś Dytmarów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-05-10], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  49. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 109.
  50. ↑ Gminna Ewidencja Zabytków – tabela zbiorcza [online], bip.lubrza.opole.pl, 19 lutego 2021 [dostęp 2023-02-10].
  51. ↑ Rozkład jazdy PKS na przystanku Dytmarów II, gm. Lubrza [online], e-podroznik.pl [dostęp 2023-08-17].
  52. ↑ Rozkład jazdy PKP na przystanku Dytmarów [online], e-podroznik.pl [dostęp 2024-03-04].
  53. ↑ Kasza 2020 ↓, s. 104.
  54. ↑ O linii 137 – Magistrala Podsudecka [online], kolejpodsudecka.pl [dostęp 2024-03-04].
  55. ↑ Dz.U. z 2019 r. poz. 552
  56. ↑ Niepublicznej Szkoły Podstawowej w Dytmarowie. nspdytmarow.wodip.opole.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-22)]..
  57. ↑ Historia [online], szkola.dytmarow.pl [zarchiwizowane z adresu 2005-02-14].
  58. ↑ Marek Karp, Koniec i początek, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 27 (1071), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 lipca 2011, s. 13, ISSN 1231-904X.
  59. ↑ Parafie według dekanatów [online], www.diecezja.opole.pl [dostęp 2023-05-01] (pol.).
  60. ↑ Plan 2016 ↓, s. 6.
  61. ↑ Historia klubu [online], lzs-dytmarow.futbolowo.pl [dostęp 2023-07-11].
  62. ↑ Janusz Stefanko, Damian Wicher, Jubileusz Podokręgu, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 48 (783), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 30 listopada 2005, s. 19, ISSN 1231-904X.
  63. ↑ Plan 2016 ↓, s. 11.
  64. ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  65. ↑ Trasy rowerowe VI ETTR w Prudniku, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 27 (1019), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 7 lipca 2010, s. 20–21, ISSN 1231-904X.
  66. ↑ Okolice Prudnika, [w:] Karol Kawałko, Szlaki rowerowe Śląska Opolskiego, Piła: Wydawnictwo BIK: na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, 2009, s. 13, ISBN 978-83-7618-031-1.
  67. ↑ Jan Poniatyszyn, Przychodnia lekarska w Dytmarowie wznowiła działalność [online], Radio Opole, 4 lipca 2023 [dostęp 2023-09-23] (pol.).
  68. ↑ Wykaz jednostek OSP włączonych do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego – stan na 01.12.2023 [online], Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej [dostęp 2024-02-24] (pol.).
  69. ↑ Komenda Powiatowa Policji w Prudniku [online], prudnik.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-24] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Gmina Lubrza
Wsie
Osada
Integralne
części wsi

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dytmarów&oldid=73522034”