Żarnów: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m MalarzBOT: usunięcie zbędnych kodów map |
ilustracja, NPOV |
||
| Linia 87: | Linia 87: | ||
=== Kapliczka choleryczna === |
=== Kapliczka choleryczna === |
||
[[Plik:Kaplliczkazarnow.jpg|thumb|Kaplliczka]] |
|||
Na Placu 900-lecia w [[1864]] roku wzniesiono kapliczkę za sprawą żarnowianina [[Mikołaj Millak|Mikołaja Millaka]]. Zbudowano ją w podziękowaniu za uratowanie mieszkańców w czasie wielkiej epidemii cholery. Za patronkę tej oryginalnej kapliczki wybrano [[Rozalia z Palermo|świętą Rozalię]]. |
Na Placu 900-lecia w [[1864]] roku wzniesiono kapliczkę za sprawą żarnowianina [[Mikołaj Millak|Mikołaja Millaka]]. Zbudowano ją w podziękowaniu za uratowanie mieszkańców w czasie wielkiej epidemii cholery. Za patronkę tej oryginalnej kapliczki wybrano [[Rozalia z Palermo|świętą Rozalię]]. |
||
Podczas przebudowy skrzyżowania na Placu 900-lecia kapliczkę zdemontowano (7 maj 2009 r.). |
Podczas przebudowy skrzyżowania na Placu 900-lecia kapliczkę zdemontowano (7 maj 2009 r.). |
||
Żarnowianie byli bardzo związani z tym miejscem. Mimo wielu podejmowanych prób, wzmożonego zainteresowania mediów i interwencji u władz różnych szczebli, historycznej kapliczki św. Rozalii nie udało się uratować. Jej konstrukcja w żaden sposób nie pozwalała na przeniesienie w inne miejsce, każda próba przesunięcia groziła rozpadnięciem się ścian. Podjęto jedyną słuszną decyzję o budowie nowej kapliczki, a rozbiórka starej była nieunikniona, ze względu na modernizację dróg. W krótkim czasie zbudowano nową kapliczkę św. Rozalii, którą wiernie odwzorowano na tej starej, historycznej, która od dawien dawna stała na rozstaju dróg do Kielc oraz Końskich. Obecnie stoi w pewnym oddaleniu od jezdni |
Żarnowianie byli bardzo związani z tym miejscem. Mimo wielu podejmowanych prób, wzmożonego zainteresowania mediów i interwencji u władz różnych szczebli, historycznej kapliczki św. Rozalii nie udało się uratować. Jej konstrukcja w żaden sposób nie pozwalała na przeniesienie w inne miejsce, każda próba przesunięcia groziła rozpadnięciem się ścian. Podjęto jedyną słuszną decyzję o budowie nowej kapliczki, a rozbiórka starej była nieunikniona, ze względu na modernizację dróg. W krótkim czasie zbudowano nową kapliczkę św. Rozalii, którą wiernie odwzorowano na tej starej, historycznej, która od dawien dawna stała na rozstaju dróg do Kielc oraz Końskich. Obecnie stoi w pewnym oddaleniu od jezdni. Cały teren jest oświetlony. |
||
{{Przypisy}} |
{{Przypisy}} |
||
Wersja z 15:51, 11 mar 2015
 |
Ten artykuł należy dopracować |
| {{{rodzaj miejscowości}}} | |
 Żarnów - plac Piłsudskiego z kościołem św. Mikołaja 24 kwietnia 2012 r. | |
| Państwo | łódzkie |
|---|---|
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (31.12.2012 r.) |
1149 |
| Strefa numeracyjna |
(+48) 44 |
| Kod pocztowy |
26-330 |
| Tablice rejestracyjne |
EOP |
| SIMC |
0558274 |
Położenie na mapie brak | |
Położenie na mapie świata  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:airport} | |
| Strona internetowa | |
Żarnów – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie opoczyńskim, w gminie Żarnów.
Do 1954 roku siedziba gminy Topolice. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa piotrkowskiego, zaś przed 1975 r. do woj. kieleckiego.
Miejscowość jest siedzibą gminy Żarnów.
Historia
|
|
Ta sekcja od 2011-12 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Wieś założona przed 1065 (pierwsza wzmianka w tzw. Falsyfikacie Mogileńskim), jedna z najstarszych polskich kasztelanii. W 1136 r. Bulla papieża Innocentego II wydana dla arcybiskupstwa gnieźnieńskiego wymieniła wśród innych grodów Polski Centralnej Sarnov – czyli Żarnów. Był to gród wiązany z tzw. kasztelaniami zapilickimi - grupą trzech ośrodków administracji państwowej – Żarnowa, Skrzynna/Skrzyńska i Małogoszczy. Z 1191 r. pochodzi wzmianka wymieniająca kościół (capella) w Żarnowie, pośród siedmiu świątyń znajdujących się w uposażeniu kolegiaty sandomierskiej. Powstanie kościoła należy być może wiązać z osobą księcia Kazimierza Sprawiedliwego. W XII wieku był więc Żarnów znaczącym ośrodkiem, siedzibą przedstawiciela książęcej administracji, posiadającym własny gród i kościół. W roku 1224 wymieniony jest Falibóg, kasztelan żarnowski. W 1243 na dokumencie Konrada Mazowieckiego wystąpił palatinus żarnowski. W latach 1415-1876 miejscowość posiadała prawa miejskie. Mimo upadku znaczenia Żarnowa w XIV w. na korzyść Opoczna, tytuł kasztelana żarnowieckiego przetrwał do końca I Rzeczypospolitej. Podczas potopu szwedzkiego miała miejsce bitwa pod Żarnowem.
W 1869 roku utracił prawa miejskie, była to m.in. kara za udział mieszkańców w powstaniu styczniowym. Od 1876 r. Żarnów pozostawał pod rządami wójta. W czasie I wojny światowej na zachód od Żarnowa przebiegł front bojowy. W czasie II wojny światowej osada była silnym ośrodkiem Armii Krajowej i Narodowych Sił Zbrojnych. Po okresie zastoju inwestycyjnego lat osiemdziesiątych, lata dziewięćdziesiąte przyniosły znaczny postęp. Centrum Żarnowa uległo znacznym zmianom. Grodzisko wygląda bardzo podobnie jak w poprzednich latach.
W 1998 roku do Żarnowa przyłączono sąsiednie wsie: Trestę Wesołą i Drobną Wieś (nazwa oboczna: Dorobna Wieś).
Zabytki
Według rejestru zabytków NID[1] na listę zabytków wpisane są obiekty:
Kościół parafialny pw. św. Mikołaja
W pierwszej połowie XII wieku wzniesiono kościół z kamienia ciosowego, który pomimo kolejnych przebudów zachował swoje pierwotne romańskie cechy architektoniczne w części zachodniej. Cechy romańskie ma także wieża łącząca się z frontem kościoła.
Nawet opracowania bardziej ogólne, dotyczące sztuki romańskiej w Polsce wskazują na Żarnów. Ogromnym zainteresowaniem profesjonalistów cieszą się dwa komponenty części romańskiej, empora i okrągła wieża, która uchodzi za jedną z najlepiej zachowanych w kraju.
Kościół zbudowano na dawnym podgrodziu grodu kasztelańskiego, który za czasów Piastów kontrolował ważny szlak drogowy od Sandomierza do Wielkopolski.
Pierwsze przęsło nawy głównej to nawa kościółka romańskiego. Ze ściany dawnej nawy, od strony południowej i północnej pozostały resztki. Sklepienie pochodzi z czasów rozbudowy w XX wieku. Gdy poszukiwano miejsc dla wiernych starano się powiększyć wnętrze przez przybudowanie kaplic - udało się to jeszcze w czasach romańskich i dobudowano ją od strony północnej. W 1510 powstało prezbiterium gotyckie od strony wschodniej, natomiast w południowej części wybudowano kaplice Matki Boskiej Różańcowej i św. Anny. Przez całe stulecia nie wprowadzano żadnych zmian w części zachodniej, która jest to najbardziej interesującą częścią kościoła i poprzez swą wieżę z emporą jest bardzo charakterystyczna dla epoki romańskiej. Wieża ma 18,5 metrów wysokości, w górnej części grubość muru wynosi 0,80 m , a w dolnej 1,30 m. Pokryta jest stożkowym dachem z blachy miedzianej. Wewnątrz do połowy biegną kamienne schody, kręcone spiralnie i stanowią przejście na emporę. W wieży są dwa prostokątne okna romańskie i trzy ostrołukowe gotyckie oraz otwór zamknięty półkoliście nad szczytem dachu, jest to prawdopodobnie pamiątka po dawnej latrynie. Empora zachowała się prawie kompletnie. Z dołu przez otwór ostrołukowy wchodzi się na emporę kamiennymi schodami, z empory zaś na wieżę. W ścianie północnej zamurowany otwór drzwiowy stanowił przejście na galerię prowadzącą do pomieszczenia zamkowego. Inne źródła wskazują iż jest przebiciem nowożytnym, wychodzącym na poddasze dawnej przybudówki. Pierwotna balustrada nie istnieje dziś, jednak zachowały się dwa pilastry przyścienne, które świadczą o zamiarze oddzielania empory od nawy za pomocą galerii arkadowej. Zamysłu jednak tego nie wykonano. Cześć gotycka stanowi wschodnie ramię kościoła, z 1510 roku pochodzi pierwsza wzmianka, że romańską świątynię powiększono poprzez dobudowanie od strony wschodniej gotyckiego prezbiterium. Zbudowane jest na planie prostokąta, ułożonego w szychty. Bogate sklepienie trójprzęsłowe, gwieździste żebrowane. Żebra połączone ze wspornikami stożkowymi zakończone dzbanuszkiem lub wazonikiem. Wbudowane dwa okna ostrołukowe wyposażone w nowoczesne witraże. Ścianę północną ożywiają drzwi od dawnej zakrystii, a obecnie kaplicy Matki Bożej Częstochowskiej. W szczycie ściany wschodniej widać tarcze z herbami Habdank, Poraj i Lis zaś w południowej tarcza z herbem Wąż. Wszystkie są z godłami biskupimi. Herb Wąż odnosi się do Stanisław Przyłęckiego plebana żarnowskiego, Poraj do dziedzica Dłużniewic Andrzeja Róży Boryszowskiego.
Habdankiem pieczętował się Jan Konarski, biskup krakowski, który jest związany pokrewieństwem z okolicami Żarnowa. Część neogotycką zaprojektował profesor Stefan Szyller. Jest to układ bazylikowy, zespół trzech naw, gdzie nawa główna, środkowa jest znacznie wyższa i potężniejsza od pozostałych bocznych. Posiada dodatkowe oświetlenie oknami z naw bocznych. Ksiądz Jan Wencel zaprojektował bez okien w nawie środkowej. Kierował się uzyskaniem średniowiecznego półmroku nawy głównej oraz tym, że okna mogłyby osłabić wytrzymałość ścian na ciśnienie sklepienia. Wszystko pokryto dwuspadowym dachem.
Zabudowania miasteczka wznoszą się z południowej i zachodniej strony kościoła. Z części wschodniej widać pobliskie łąki oraz niedalekie lasy. Po stronie północnej od rzeczki Wąglanki, widać grodzisko o nieregularnym kształcie.
Góra Szwedzka
W centrum Żarnowa znajduje się średniowieczne grodzisko funkcjonujące od końca X do połowy XIII wieku[2].
Na początku było ono oddzielone od wzgórza kościelnego ogrodzeniem z potężną zabudową. Stał tam zamek kasztelana żarnowskiego. Archeologowie twierdzili, że była to drewniano-ziemna budowla obronna. Wokół grodu wykopana była głęboka fosa.
Współcześnie grodzisko to nosi nazwę Góra Szwedzka. Nazwa związana jest z Bitwą pod Żarnowem, do której doszło 16 września 1655 r. miedzy wojskami króla Jana Kazimierza a armią szwedzką).
Na samym szczycie Szwedzkiej Góry w dniu 3 maja 1923 roku postawiono pomnik z piaskowca (z godłem polskim, krzyżem i aniołem pokoju) dla uczczenia bojowników walczących o wolność Ojczyzny w latach 1831, 1848, 1863, 1918, 1920 (data zatarta podczas profanacji pomnika) i 1929. Co roku w dniach 3 maja i 11 listopada żarnowscy mieszkańcy oddają hołd poległym za wolność ojczyzny.
Śródmieście dawnego miasta
Początkiem Żarnowa był średniowieczny gród znajdujący się na bardzo wysokim nasypie o podstawie kolistej, którego średnica wynosiła 50 m. Wokół grodu biegła głęboka fosa, zasilana wodami rzeki Scepy (inna nazwa rzeki to Żarnów, w XVI w. nazwę zapisywano jako Sczepe[3]. Prawdopodobnie mieściła się tu siedziba książąt plemiennych, z której wywodził się możnowładca Odrowąż Prandota Stary (dynasta kasztelański) i jego potomkowie: Iwo i Jan, biskupi krakowscy, którzy żyli w XII wieku. Żarnów w średniowieczu leżał na jednym z głównych szlaków z Wielkopolski na Ruś. Właśnie tą trasą podróżowali kupcy na wschód. Osada miała ogromne znaczenie handlowe, o którym świadczy herb przyozdobiony w srebrną misę i pięć złotych kłosów. Na temat nazwy tego wczesnośredniowiecznego grodu istnieje wiele legend, zazwyczaj mówi się o dwóch hipotezach. Pierwsza sugeruje nazwę Żarnów od niepamiętnych czasów istniejącego ośrodka kamieniarskiego (Sygut 1996). Funkcjonował silny ośrodek i wyrabiano tutaj żarna z miejscowego piaskowca stąd nazwa Żarnów. Drugą hipoteza wskazuje na nazwę kulturową oznaczającą miejsce żarne (wyżarzony las), czyli obszar wypalony w puszczańskiej kniei, przeznaczony pod uprawy i intensywne zasiedlenie.
Drewniana dzwonnica z I polowy XIX wieku
Drewniana dzwonnica pochodząca z połowy XIX wieku w Żarnowie słynęła z krystalicznego dźwięku dzwonów, z których najstarsze pochodziły z 1533 i 1731 roku. Zostały one zrabowane przez hitlerowców. Budowla stoi na placu kościelnym. Dziś już tylko spełnia funkcje zabytku, którego każdy może podziwiać zarówno na zewnątrz jak i w środku.
Kapliczka choleryczna
Na Placu 900-lecia w 1864 roku wzniesiono kapliczkę za sprawą żarnowianina Mikołaja Millaka. Zbudowano ją w podziękowaniu za uratowanie mieszkańców w czasie wielkiej epidemii cholery. Za patronkę tej oryginalnej kapliczki wybrano świętą Rozalię.
Podczas przebudowy skrzyżowania na Placu 900-lecia kapliczkę zdemontowano (7 maj 2009 r.).
Żarnowianie byli bardzo związani z tym miejscem. Mimo wielu podejmowanych prób, wzmożonego zainteresowania mediów i interwencji u władz różnych szczebli, historycznej kapliczki św. Rozalii nie udało się uratować. Jej konstrukcja w żaden sposób nie pozwalała na przeniesienie w inne miejsce, każda próba przesunięcia groziła rozpadnięciem się ścian. Podjęto jedyną słuszną decyzję o budowie nowej kapliczki, a rozbiórka starej była nieunikniona, ze względu na modernizację dróg. W krótkim czasie zbudowano nową kapliczkę św. Rozalii, którą wiernie odwzorowano na tej starej, historycznej, która od dawien dawna stała na rozstaju dróg do Kielc oraz Końskich. Obecnie stoi w pewnym oddaleniu od jezdni. Cały teren jest oświetlony.
- ↑ NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 18 września 2008].
- ↑ https://www.academia.edu/4923899/Wczesnosredniowieczne_zaplecze_osadnicze_kosciola_w_Zarnowie_w_Poczatki_architektury_sakralnej_w_Polsce_Centralnej_red._L._Kajzer_Lodz-Warszawa_2013
- ↑ Żarnów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 739.
Zobacz też
<ref> zdefiniowany w <references> o nazwie „przypis” nie ma treści.Linki zewnętrzne
- Siedziba gminy: Żarnów
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie |
|
| Integralne części wsi |
|
| Dawne miejscowości |
