Nowy Zamek w Grodnie: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m Bot poprawia błędne wywołania {{PAGENAME}} |
merytoryczne, źródła/przypisy |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Budynek infobox |
{{Budynek infobox |
||
|nazwa = Nowy Zamek w Grodnie |
| nazwa = Nowy Zamek w Grodnie |
||
| |
| nazwa oryginalna = |
||
|zdjęcie = Belarus-Hrodna-New and Old Castles-1.jpg |
| zabytek = |
||
| zdjęcie = Belarus-Hrodna-New and Old Castles-1.jpg |
|||
|opis zdjęcia = |
| opis zdjęcia = |
||
|państwo = Białoruś |
| państwo = Białoruś |
||
|miejscowość = [[Grodno]] |
| miejscowość = [[Grodno]] |
||
|adres = |
| adres = |
||
|typ budynku = |
| typ budynku = |
||
|styl architektoniczny = |
| styl architektoniczny = |
||
|architekt = [[Carl Friedrich Pöppelmann]] |
| architekt = [[Carl Friedrich Pöppelmann]] |
||
|inwestor = [[August III Sas]] |
| inwestor = [[August III Sas]] |
||
|wysokość całkowita = |
| wysokość całkowita = |
||
|wysokość do dachu = |
| wysokość do dachu = |
||
|kondygnacje = |
| kondygnacje = |
||
|powierzchnia użytkowa = |
| powierzchnia użytkowa = |
||
|rozpoczęcie budowy = |
| rozpoczęcie budowy = 1737 |
||
|ukończenie budowy = |
| ukończenie budowy = 1742 |
||
|przebudowy = |
| przebudowy = |
||
|zniszczono = 1941 |
| zniszczono = ok. 1748, 1941 |
||
|odbudowano = po 1952 |
| odbudowano = po 1952 |
||
|pierwszy właściciel = |
| pierwszy właściciel = |
||
|kolejni właściciele = |
| kolejni właściciele = |
||
|właściciel = |
| właściciel = |
||
|plan budynku = |
| plan budynku = |
||
|stopniN = 53.67649 |
| stopniN = 53.67649 |
||
|stopniE = 23.82469 |
| stopniE = 23.82469 |
||
|kod mapy = Grodno |
| kod mapy = Grodno |
||
|znak na mapie = Legenda zamek.svg |
| znak na mapie = Legenda zamek.svg |
||
|commons = Category:Hrodna New Castle |
| commons = Category:Hrodna New Castle |
||
|www = |
| www = |
||
}} |
}} |
||
⚫ | '''Nowy Zamek w Grodnie''' – pałac królewski zbudowany w latach |
||
⚫ | '''Nowy Zamek w Grodnie''' – pałac królewski zbudowany w latach 1737–1742 za czasów panowania [[August III Sas|Augusta III Sasa]] według projektu [[Carl Friedrich Pöppelmann|Carla Friedricha Pöppelmanna]]. Prace na zamku prowadził też [[Johann Friedrich Knöbel]], [[Joachim Daniel Jauch]], a po roku 1789 roku [[Giuseppe de Sacco]]. Pałac pełnił funkcję rezydencji królewskiej oraz miejsca odbywania Sejmów generalnych w okresie [[I Rzeczpospolita|I Rzeczypospolitej]]. |
||
⚫ | Na skutek zniszczenia Zamku Starego podczas [[III wojna północna|III wojny północnej]] i osunięcia się części jego zabudowań do Niemna, podjęto decyzję o budowie nowego zespołu gmachów na sąsiednim wzgórzu, dawniej zajmowanego w średniowieczu przez nieistniejący już wtedy zamek dolny. W |
||
⚫ | Na skutek zniszczenia Zamku Starego podczas [[III wojna północna|III wojny północnej]] i osunięcia się części jego zabudowań do Niemna, podjęto decyzję o budowie nowego zespołu gmachów na sąsiednim wzgórzu, dawniej zajmowanego w średniowieczu przez nieistniejący już wtedy zamek dolny. W 1737 roku przystąpiono do prac budowlanych, w wyniku których wzniesiono kompleks pałacowy na planie podkowy z korpusem głównym ozdobionym na osi [[ryzalit]]em zwieńczonym [[tympanon]]em. Do skrzydła głównego przylegały dwa skrzydła boczne z dostawionymi do nich budynkami przykrytymi wysokimi [[Dach mansardowy|mansardowymi dachami]] krytymi dachówką. Od strony wjazdu znajdowały się zachowane do dzisiaj dwa parterowe pawilony oraz ozdobna brama. Od przeciwnej strony ukształtowano niewielki ogród. W jednej części pałacu znajdowały się pokoje królewskie, a w drugiej – sale przeznaczone na potrzeby obrad Sejmu. Prace ukończono w 1742 roku. |
||
⚫ | W salach Nowego Zamku podczas [[Sejm grodzieński (1793)|ostatniego sejmu Rzeczypospolitej]] w 1793 roku, został podpisany traktat [[II rozbiór Polski|II rozbioru Polski]] z [[Imperium Rosyjskie|Rosją]] i [[Królestwo Prus|Prusami]]. W roku 1795 król [[Stanisław August Poniatowski]] złożył podpis pod aktem abdykacji. Stanisław August Poniatowski mieszkał w pałacu do 1797 roku. |
||
Pierwszy sejm w salach Nowego Zamku odbył się w 1744 r. Już w drugiej połowie lat 40. XVIII wieku pałac częściowo spłonął, co odnotował inwentarz z 1750 roku. Podczas remontu i rozbudowy na osi fasady pałacowej zbudowano w latach 1750-1752 roku barokową kaplicę na planie prostokąta wg projektu [[Joachim Daniel Jauch|Joachima Daniela Jaucha]], a dokończył ją [[Johann Friedrich Knöbel|Jan Fryderyk Knöbel]] (była określana jako ''Kaplica wielka''). Kaplica była ozdobiono sztukateriami, obrazem przedstawiającym Mękę Pańską, ustawionymi w niszach figurami św. Piotra i św. Pawła, złoconą amboną. Prace remontowe samego pałacu ukończono w 1751 roku, w związku z tym kolejny sejm odbył się w Zamku Nowym w 1752 roku i rozpoczął się od uroczystego przejścia z Zamku Nowego do kościoła farnego, a po wysłuchaniu kazania posłowie powrócili na sesję. Parter był przeznaczony na uroczystości i obrady sejmowe. Kaplica mniejsza znajdowała się obok Izby Senatorskiej. Z diariusza Wilhelma Schlemüllera wiadomo, że w Izbie Poselskiej znajdowały się ławy ustawione w półkole, a na ścianach małowidła. Izba Senatorska miała dwa piętra. W sali oprócz malowideł nad oknami umieszczone były herby województw Rzeczpospolitej. Na centralnym miejscu znajdował się tron królewski, nad którym był baldachim obciągnięty czerwonym jedwabiem<ref>''Dyaryusz podróży polskiej na seym grodzieński roku pańskiego 1752 odbytej z rękopisu królewieckiego na widok publiczny przez Wacława Gizbert-Studnickiego archiwaryusza miasta Wilna wydany. Dla użytku rodaków z łacińskiego na język polski przetłumaczył X. kanonik J. Rosołowski'', „Litwa i Ruś: miesięcznik ilustrowany poświęcony kulturze, dziejom, krajoznawstwu i ludoznawstwu” 1912, t. 2, z. 1, s. 9–26</ref>. Za lewym skrzydłem pałacu zbudowano trzy budynki: oficyny marszałkowskiej, mennicy i dwupiętrowej kamienicy, w której mieszkał architekt Johan Georg Möeser. [[Antoni Tyzenhauz]] po otrzymaniu w 1765 r. urzędu starosty grodzieńskiego zajął się odrestaurowaniem zamku i pałacu. Pałac został uszkodzony przez wojsko rosyjskie w 1767 r. Jego remontem zajął się architekt JKM Johan Georg Möeser. Kolejne prace remontowe prowadzono w 1774 roku. W latach 1781-1784 wg planów architekta JKM [[Giuseppe de Sacco]] przed rozpoczęciem sejmu przeprowadzono kolejne prace remontowe. W 1781 r. Jan Echapp pomalował Izbę Senatorską, trzy pokoje w Kamienicy Mejzerowskiej, 8 płócien przed kaplicą itp. Sejm w 1784 roku odbył się planowo w salach Nowego Zamku. |
|||
⚫ | W salach Nowego Zamku podczas [[Sejm grodzieński (1793)|ostatniego sejmu Rzeczypospolitej]] w 1793 roku, został podpisany traktat [[II rozbiór Polski|II rozbioru Polski]] z [[Imperium Rosyjskie|Rosją]] i [[Królestwo Prus|Prusami]]<ref>L. Wegner, ''Sejm grodzieński ostatni. Ustęp od 26 sierpnia do 23 września 1793 zestawił'', Poznań 1866</ref><ref>A. Trębicki, ''Opisanie Sejmu ekstraordynaryjnego podziałowego roku 1793 w Grodnie. O rewolucji roku 1794'', opracował i wstępem poprzedził J. Kowecki, Warszawa 1967</ref>. W roku 1795 król [[Stanisław August Poniatowski]] złożył podpis pod aktem abdykacji. Stanisław August Poniatowski mieszkał w pałacu do 1797 roku. |
||
W czasach [[rozbiory Polski|rozbiorów]] władze rosyjskie zamieniły Nowy Zamek w szpital i koszary, w znacznym stopniu niszcząc przy okazji jego architekturę. Od 1918 roku w okresie II Rzeczypospolitej w Nowym Zamku mieścił się szpital. W 1939 roku zamek został przejęty przez ZSRR. Po wybuchu zerwaniu sojuszu z ZSRR przez III Rzeszą niemiecką i ataku w czerwcu 1941 roku budynek został zniszczony na skutek bombardowania niemieckiego. Nowy Zamek odbudowano po roku 1952 w stylu [[Socrealizm|socrealistycznym]], zmieniając wygląd korpusu głównego, jednak skrzydła boczne zachowały częściowo wygląd z okresu baroku. W czasach ZSRR w budynku mieścił się komitet obwodowy [[Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego|Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego]]. Od 1993 roku mieści się w nim [[Grodzieńskie Państwowe Muzeum Historyczno-Archeologiczne]]. |
W czasach [[rozbiory Polski|rozbiorów]] władze rosyjskie zamieniły Nowy Zamek w szpital i koszary, w znacznym stopniu niszcząc przy okazji jego architekturę. Od 1918 roku w okresie II Rzeczypospolitej w Nowym Zamku mieścił się szpital. W 1939 roku zamek został przejęty przez ZSRR. Po wybuchu zerwaniu sojuszu z ZSRR przez III Rzeszą niemiecką i ataku w czerwcu 1941 roku budynek został zniszczony na skutek bombardowania niemieckiego. Nowy Zamek odbudowano po roku 1952 w stylu [[Socrealizm|socrealistycznym]], zmieniając wygląd korpusu głównego, jednak skrzydła boczne zachowały częściowo wygląd z okresu baroku. W czasach ZSRR w budynku mieścił się komitet obwodowy [[Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego|Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego]]. Od 1993 roku mieści się w nim [[Grodzieńskie Państwowe Muzeum Historyczno-Archeologiczne]]. |
Wersja z 13:41, 5 sty 2018
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Architekt | |
Inwestor | |
Rozpoczęcie budowy |
1737 |
Ukończenie budowy |
1742 |
Zniszczono |
ok. 1748, 1941 |
Odbudowano |
po 1952 |
Położenie na mapie Grodna Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Położenie na mapie Białorusi Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:building} |
Nowy Zamek w Grodnie – pałac królewski zbudowany w latach 1737–1742 za czasów panowania Augusta III Sasa według projektu Carla Friedricha Pöppelmanna. Prace na zamku prowadził też Johann Friedrich Knöbel, Joachim Daniel Jauch, a po roku 1789 roku Giuseppe de Sacco. Pałac pełnił funkcję rezydencji królewskiej oraz miejsca odbywania Sejmów generalnych w okresie I Rzeczypospolitej.
Na skutek zniszczenia Zamku Starego podczas III wojny północnej i osunięcia się części jego zabudowań do Niemna, podjęto decyzję o budowie nowego zespołu gmachów na sąsiednim wzgórzu, dawniej zajmowanego w średniowieczu przez nieistniejący już wtedy zamek dolny. W 1737 roku przystąpiono do prac budowlanych, w wyniku których wzniesiono kompleks pałacowy na planie podkowy z korpusem głównym ozdobionym na osi ryzalitem zwieńczonym tympanonem. Do skrzydła głównego przylegały dwa skrzydła boczne z dostawionymi do nich budynkami przykrytymi wysokimi mansardowymi dachami krytymi dachówką. Od strony wjazdu znajdowały się zachowane do dzisiaj dwa parterowe pawilony oraz ozdobna brama. Od przeciwnej strony ukształtowano niewielki ogród. W jednej części pałacu znajdowały się pokoje królewskie, a w drugiej – sale przeznaczone na potrzeby obrad Sejmu. Prace ukończono w 1742 roku.
Pierwszy sejm w salach Nowego Zamku odbył się w 1744 r. Już w drugiej połowie lat 40. XVIII wieku pałac częściowo spłonął, co odnotował inwentarz z 1750 roku. Podczas remontu i rozbudowy na osi fasady pałacowej zbudowano w latach 1750-1752 roku barokową kaplicę na planie prostokąta wg projektu Joachima Daniela Jaucha, a dokończył ją Jan Fryderyk Knöbel (była określana jako Kaplica wielka). Kaplica była ozdobiono sztukateriami, obrazem przedstawiającym Mękę Pańską, ustawionymi w niszach figurami św. Piotra i św. Pawła, złoconą amboną. Prace remontowe samego pałacu ukończono w 1751 roku, w związku z tym kolejny sejm odbył się w Zamku Nowym w 1752 roku i rozpoczął się od uroczystego przejścia z Zamku Nowego do kościoła farnego, a po wysłuchaniu kazania posłowie powrócili na sesję. Parter był przeznaczony na uroczystości i obrady sejmowe. Kaplica mniejsza znajdowała się obok Izby Senatorskiej. Z diariusza Wilhelma Schlemüllera wiadomo, że w Izbie Poselskiej znajdowały się ławy ustawione w półkole, a na ścianach małowidła. Izba Senatorska miała dwa piętra. W sali oprócz malowideł nad oknami umieszczone były herby województw Rzeczpospolitej. Na centralnym miejscu znajdował się tron królewski, nad którym był baldachim obciągnięty czerwonym jedwabiem[1]. Za lewym skrzydłem pałacu zbudowano trzy budynki: oficyny marszałkowskiej, mennicy i dwupiętrowej kamienicy, w której mieszkał architekt Johan Georg Möeser. Antoni Tyzenhauz po otrzymaniu w 1765 r. urzędu starosty grodzieńskiego zajął się odrestaurowaniem zamku i pałacu. Pałac został uszkodzony przez wojsko rosyjskie w 1767 r. Jego remontem zajął się architekt JKM Johan Georg Möeser. Kolejne prace remontowe prowadzono w 1774 roku. W latach 1781-1784 wg planów architekta JKM Giuseppe de Sacco przed rozpoczęciem sejmu przeprowadzono kolejne prace remontowe. W 1781 r. Jan Echapp pomalował Izbę Senatorską, trzy pokoje w Kamienicy Mejzerowskiej, 8 płócien przed kaplicą itp. Sejm w 1784 roku odbył się planowo w salach Nowego Zamku.
W salach Nowego Zamku podczas ostatniego sejmu Rzeczypospolitej w 1793 roku, został podpisany traktat II rozbioru Polski z Rosją i Prusami[2][3]. W roku 1795 król Stanisław August Poniatowski złożył podpis pod aktem abdykacji. Stanisław August Poniatowski mieszkał w pałacu do 1797 roku.
W czasach rozbiorów władze rosyjskie zamieniły Nowy Zamek w szpital i koszary, w znacznym stopniu niszcząc przy okazji jego architekturę. Od 1918 roku w okresie II Rzeczypospolitej w Nowym Zamku mieścił się szpital. W 1939 roku zamek został przejęty przez ZSRR. Po wybuchu zerwaniu sojuszu z ZSRR przez III Rzeszą niemiecką i ataku w czerwcu 1941 roku budynek został zniszczony na skutek bombardowania niemieckiego. Nowy Zamek odbudowano po roku 1952 w stylu socrealistycznym, zmieniając wygląd korpusu głównego, jednak skrzydła boczne zachowały częściowo wygląd z okresu baroku. W czasach ZSRR w budynku mieścił się komitet obwodowy Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego. Od 1993 roku mieści się w nim Grodzieńskie Państwowe Muzeum Historyczno-Archeologiczne.
W 1994 roku, w 200 rocznicę Insurekcji kościuszkowskiej, na zamku umieszczono tablicę ku czci Tadeusza Kościuszki.
W 2013 roku na zamek powrócił barokowy kartusz herbowy, który zdemontowano w 1858 roku i który następnie przechował Stanisław Sołtan w majątku w Małej Berestowicy[4].
-
Nowy Zamek od strony dziedzińca -
Nowy Zamek w 1738 r. – widok od strony dziedzińca -
Nowy Zamek od strony ogrodu -
Boczne skrzydło południowe od strony dziedzińca -
Boczne skrzydło południowe – od strony Niemna -
Kaplica przy Nowym Zamku -
Brama barokowa z XVIII w. -
Kordegarda z XVIII wieku -
Kartusz herbowy z XVIII w. -
Nowy Zamek po socrealistycznej przebudowie z lat 50.XX w. -
Wnętrze muzealne
Zobacz też
- ↑ Dyaryusz podróży polskiej na seym grodzieński roku pańskiego 1752 odbytej z rękopisu królewieckiego na widok publiczny przez Wacława Gizbert-Studnickiego archiwaryusza miasta Wilna wydany. Dla użytku rodaków z łacińskiego na język polski przetłumaczył X. kanonik J. Rosołowski, „Litwa i Ruś: miesięcznik ilustrowany poświęcony kulturze, dziejom, krajoznawstwu i ludoznawstwu” 1912, t. 2, z. 1, s. 9–26
- ↑ L. Wegner, Sejm grodzieński ostatni. Ustęp od 26 sierpnia do 23 września 1793 zestawił, Poznań 1866
- ↑ A. Trębicki, Opisanie Sejmu ekstraordynaryjnego podziałowego roku 1793 w Grodnie. O rewolucji roku 1794, opracował i wstępem poprzedził J. Kowecki, Warszawa 1967
- ↑ Symbol Rzeczpospolitej wrócił na Nowy Zamek w Grodnie, „Kresy24.pl - Wschodnia Gazeta Codzienna” [dostęp 2017-03-01] (pol.).
Bibliografia
- Walter Hentschel: Die sächsische Baukunst des 18. Jahrhunderts in Polen, Berlin (Ost) 1967, Bd. 1, S. 189 f., S. 285–297, Abb. 58; Bd. 2, Abb. 217-220b, 369-399.
- Walter May: Das sächsische Bauwesen unter August II. und August III. von Polen, in: Polen und Sachsen – zwischen Nähe und Distanz, Dresden 1997 (Dresdner Hefte; 50), S. 17–26.