Zamek Kapituły Warmińskiej w Pieniężnie: Różnice pomiędzy wersjami
54°14′00″N 20°07′25″E/54,233333 20,123611| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
||
| Linia 33: | Linia 33: | ||
== Historia == |
== Historia == |
||
Zamek został zbudowany przez biskupów warmińskich w 1 połowie [[XIV wiek]]u w stylu [[gotyk|gotyckim]], na planie zbliżonym do [[trapez]]u. Składał się z głównego skrzydła mieszkalnego wzniesionego od zachodu, skrzydła gospodarczego oraz dziedzińca, obwiedzionych [[mur]]em. |
W 1282 r. wymieniony został pruski gród Mehlsack. W 1288 r. w posiadanie okolic Pieniężna weszła warmińska kapituła katedralna. Zamek został zbudowany przez biskupów warmińskich w 1 połowie [[XIV wiek]]u w stylu [[gotyk|gotyckim]], na planie zbliżonym do [[trapez]]u. Składał się z głównego skrzydła mieszkalnego wzniesionego od zachodu, skrzydła gospodarczego oraz dziedzińca, obwiedzionych [[mur]]em. |
||
W pierwszej fazie budowlanej powstały mury magistralne istniejącego do dziś skrzydła zamkowego, jednak bez podziałów wewnętrznych (rekonstrukcję pierwotnego podziału wnętrza uniemożliwiają przekształcenia, jakie zaszły w XV w. i w dobie nowożytnej). Skrzydło to w swojej początkowej formie było też o kondygnację niższe niż obecnie. Po wschodniej stronie domu zamkowego wytyczono trapezoidalny dziedziniec i wzniesiono bramę, podobnie jak w [[Zamek w Braniewie|Braniewie]] prowadzącą wprost do miasta<ref>{{Cytuj |autor = Wojciech Wółkowski |tytuł = Początki zamków warmińskich – problem pierwotnych układów funkcjonalno-przestrzennych zamków dominium warmińskiego do połowy XIV w. |czasopismo = Początki murowanych zamków w Polsce do połowy XIV w. |data dostępu = 2019-08-20 |url = https://www.academia.edu/36760451/Pocz%C4%85tki_zamk%C3%B3w_warmi%C5%84skich_problem_pierwotnych_uk%C5%82ad%C3%B3w_funkcjonalno-przestrzennych_zamk%C3%B3w_dominium_warmi%C5%84skiego_do_po%C5%82owy_XIV_w |język = en}}</ref>. |
|||
| ⚫ | W 1414 podczas [[Wojna głodowa|Wojny głodowej]] między [[Korona Królestwa Polskiego|Królestwem Polskim]] i Zakonem Krzyżackim zamek został spalony. W połowie XV wieku rozpoczęto gruntowną rozbudowę, w wyniku której dobudowano cztery skrzydła. Zamek nie posiadał wieży głównej. Kolejne zniszczenia miały miejsce w 1455 podczas [[Wojna trzynastoletnia|Wojny trzynastoletniej]], gdy zamek zdobyli Krzyżacy i następnie został odbity przez Polaków, którzy wzięli do niewoli 60 Krzyżaków<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Bartosz Dawida |tytuł = Pieniężno - Średniowieczny zamek kapituły warmińskiej, później przebudowany (Zamki Polskie) |data dostępu = 2018-10-31 |opublikowany = zamki.res.pl |url = https://zamki.res.pl/pieniezno.php}}</ref>. Od 1466 roku Pieniężno należało do Polski wchodząc w skład biskupstwa warmińskiego. Po odbudowie |
||
| ⚫ | W 1414 podczas [[Wojna głodowa|Wojny głodowej]] między [[Korona Królestwa Polskiego|Królestwem Polskim]] i Zakonem Krzyżackim zamek został spalony. W połowie XV wieku rozpoczęto gruntowną rozbudowę, w wyniku której dobudowano cztery skrzydła. Zamek nie posiadał wieży głównej. Kolejne zniszczenia miały miejsce w 1455 podczas [[Wojna trzynastoletnia|Wojny trzynastoletniej]], gdy zamek zdobyli Krzyżacy i następnie został odbity przez Polaków, którzy wzięli do niewoli 60 Krzyżaków<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Bartosz Dawida |tytuł = Pieniężno - Średniowieczny zamek kapituły warmińskiej, później przebudowany (Zamki Polskie) |data dostępu = 2018-10-31 |opublikowany = zamki.res.pl |url = https://zamki.res.pl/pieniezno.php}}</ref>. Od 1466 roku Pieniężno należało do Polski wchodząc w skład biskupstwa warmińskiego. Po odbudowie, od października 1518 roku do marca 1519 roku na zamku mieszkał [[Mikołaj Kopernik]], który wyjeżdżał z niego na kontrole okolicznych wsi należących do kapituły warmińskiej. Podczas [[Wojna polsko-krzyżacka 1519–1521|wojny z Polską]] zamek został zdobyty w marcu 1520 roku przez oddziały Zakonu krzyżackiego, mimo zaciekłej obrony polskiej załogi dowodzonej przez Jana Kostelaka i Wawrzyńca Bieniaszewskiego<ref name=":0" />. W latach 1589-1599 zarządcą zamku był książę Siedmiogrodu [[Andrzej Batory]], bratanek króla Polski Stefana Batorego. |
||
| ⚫ | W 1626 roku zamek zajęły wojska szwedzkie, jednak w 1627 roku odbił go hetman [[Stanisław Potocki (hetman)|Stanisław Rewera Potocki]]<ref name=":0" />. Po dokonanych przez nich zniszczeniach zamek został podniesiony z ruin około 1640 roku i odbudowany w stylu [[barok]]owym. W 1772 roku zamek przestał być własnością kapituły warmińskiej i opuszczony popadał w ruinę. Około 1870 roku rozebrano skrzydło wschodnie i południowe. Pozostałe skrzydła przebudowo na potrzeby administracji i sądu pruskiego zaborcy. Po 1920 roku zamek zaadaptowano na szkołę i niewielkie muzeum regionalne<ref>Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. {{ISBN|83-902165-0-7}}, s. 115</ref>. W 1945 roku zamek został spalony przez [[Armia Czerwona|Armię Czerwoną]] i mimo prowizorycznego zabezpieczenia w 1958 roku, od tego czasu pozostaje w ruinie. Zachowały się ruiny skrzydła północnego oraz piwnice ze sklepieniami gotyckimi. Od 2000 roku zamek jest własnością osoby prywatnej z Częstochowy. W 2014 roku Sąd Rejonowy w Braniewie wydał wyrok nakazujący zwrot zamku gminie<ref>{{Cytuj|tytuł=Gmina odzyska Zamek Kapituły Warmińskiej w Pieniężnie|data dostępu=2017-01-27|opublikowany=ro.com.pl|url=http://ro.com.pl/gmina-odzyska-zamek-kapituly-warminskiej-w-pienieznie/01156511}}</ref>. |
||
| ⚫ | W 1626 roku zamek zajęły wojska szwedzkie, jednak w 1627 roku odbił go hetman [[Stanisław Potocki (hetman)|Stanisław Rewera Potocki]]<ref name=":0" />. Po dokonanych przez nich zniszczeniach zamek został podniesiony z ruin około 1640 roku i odbudowany w stylu [[barok]]owym. W 1772 roku zamek przestał być własnością kapituły warmińskiej i opuszczony popadał w ruinę. Około 1870 roku rozebrano skrzydło wschodnie i południowe oraz bramę z murami od strony miasta. Pozostałe skrzydła przebudowo na potrzeby administracji i sądu pruskiego zaborcy. Po 1920 roku zamek zaadaptowano na szkołę i niewielkie muzeum regionalne<ref>Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. {{ISBN|83-902165-0-7}}, s. 115</ref>. W 1945 roku zamek został spalony przez [[Armia Czerwona|Armię Czerwoną]] i mimo prowizorycznego zabezpieczenia w 1958 roku, od tego czasu pozostaje w ruinie. Zachowały się ruiny głównego domu zamkowego (skrzydła północnego) oraz piwnice ze sklepieniami gotyckimi. Od 2000 roku zamek jest własnością osoby prywatnej z Częstochowy. W 2014 roku Sąd Rejonowy w Braniewie wydał wyrok nakazujący zwrot zamku gminie<ref>{{Cytuj|tytuł=Gmina odzyska Zamek Kapituły Warmińskiej w Pieniężnie|data dostępu=2017-01-27|opublikowany=ro.com.pl|url=http://ro.com.pl/gmina-odzyska-zamek-kapituly-warminskiej-w-pienieznie/01156511}}</ref>. |
||
<gallery widths="160" heights="160"> |
|||
Plik:Pieniezno castle 01.JPG |
Plik:Pieniezno castle 01.JPG |
||
Plik:Pienieżno Rynek 7 zamek kapituły warmińskiej-002.JPG |
Plik:Pienieżno Rynek 7 zamek kapituły warmińskiej-002.JPG |
||
Wersja z 10:40, 20 sie 2019
 nr rej. P/78 z 25.07.1957 (zamek kapituły)
| |
.jpg) Zamek Kapituły Warmińskiej w Pieniężnie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Pierwszy właściciel | |
Położenie na mapie Pieniężna  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu braniewskiego  | |
Położenie na mapie gminy Pieniężno  | |
| 54°14′00″N 20°07′25″E/54,233333 20,123611
| |
Zamek Kapituły Warmińskiej w Pieniężnie – mieści się na wzniesieniu nad Wałszą, przy ulicy Rynek. Zachował się dom główny od zachodu oraz zrujnowane skrzydło gospodarcze od północy.
Historia
W 1282 r. wymieniony został pruski gród Mehlsack. W 1288 r. w posiadanie okolic Pieniężna weszła warmińska kapituła katedralna. Zamek został zbudowany przez biskupów warmińskich w 1 połowie XIV wieku w stylu gotyckim, na planie zbliżonym do trapezu. Składał się z głównego skrzydła mieszkalnego wzniesionego od zachodu, skrzydła gospodarczego oraz dziedzińca, obwiedzionych murem.
W pierwszej fazie budowlanej powstały mury magistralne istniejącego do dziś skrzydła zamkowego, jednak bez podziałów wewnętrznych (rekonstrukcję pierwotnego podziału wnętrza uniemożliwiają przekształcenia, jakie zaszły w XV w. i w dobie nowożytnej). Skrzydło to w swojej początkowej formie było też o kondygnację niższe niż obecnie. Po wschodniej stronie domu zamkowego wytyczono trapezoidalny dziedziniec i wzniesiono bramę, podobnie jak w Braniewie prowadzącą wprost do miasta[1].
W 1414 podczas Wojny głodowej między Królestwem Polskim i Zakonem Krzyżackim zamek został spalony. W połowie XV wieku rozpoczęto gruntowną rozbudowę, w wyniku której dobudowano cztery skrzydła. Zamek nie posiadał wieży głównej. Kolejne zniszczenia miały miejsce w 1455 podczas Wojny trzynastoletniej, gdy zamek zdobyli Krzyżacy i następnie został odbity przez Polaków, którzy wzięli do niewoli 60 Krzyżaków[2]. Od 1466 roku Pieniężno należało do Polski wchodząc w skład biskupstwa warmińskiego. Po odbudowie, od października 1518 roku do marca 1519 roku na zamku mieszkał Mikołaj Kopernik, który wyjeżdżał z niego na kontrole okolicznych wsi należących do kapituły warmińskiej. Podczas wojny z Polską zamek został zdobyty w marcu 1520 roku przez oddziały Zakonu krzyżackiego, mimo zaciekłej obrony polskiej załogi dowodzonej przez Jana Kostelaka i Wawrzyńca Bieniaszewskiego[2]. W latach 1589-1599 zarządcą zamku był książę Siedmiogrodu Andrzej Batory, bratanek króla Polski Stefana Batorego.
W 1626 roku zamek zajęły wojska szwedzkie, jednak w 1627 roku odbił go hetman Stanisław Rewera Potocki[2]. Po dokonanych przez nich zniszczeniach zamek został podniesiony z ruin około 1640 roku i odbudowany w stylu barokowym. W 1772 roku zamek przestał być własnością kapituły warmińskiej i opuszczony popadał w ruinę. Około 1870 roku rozebrano skrzydło wschodnie i południowe oraz bramę z murami od strony miasta. Pozostałe skrzydła przebudowo na potrzeby administracji i sądu pruskiego zaborcy. Po 1920 roku zamek zaadaptowano na szkołę i niewielkie muzeum regionalne[3]. W 1945 roku zamek został spalony przez Armię Czerwoną i mimo prowizorycznego zabezpieczenia w 1958 roku, od tego czasu pozostaje w ruinie. Zachowały się ruiny głównego domu zamkowego (skrzydła północnego) oraz piwnice ze sklepieniami gotyckimi. Od 2000 roku zamek jest własnością osoby prywatnej z Częstochowy. W 2014 roku Sąd Rejonowy w Braniewie wydał wyrok nakazujący zwrot zamku gminie[4].
Przypisy
- ↑ Wojciech Wółkowski, Początki zamków warmińskich – problem pierwotnych układów funkcjonalno-przestrzennych zamków dominium warmińskiego do połowy XIV w., „Początki murowanych zamków w Polsce do połowy XIV w.” [dostęp 2019-08-20] (ang.).
- ↑ a b c Bartosz Dawida, Pieniężno - Średniowieczny zamek kapituły warmińskiej, później przebudowany (Zamki Polskie) [online], zamki.res.pl [dostęp 2018-10-31].
- ↑ Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 115
- ↑ Gmina odzyska Zamek Kapituły Warmińskiej w Pieniężnie [online], ro.com.pl [dostęp 2017-01-27].
Bibliografia
- Polska: mapa zamków - Warszawa Wrocław: Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych im. Eugeniusza Romera, 1995