Pałac w Łabędniku
 nr rej. 759 z 28 listopada 1968[1]
| |
 Pałac w Łabędniku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Kondygnacje |
2 + poddasze |
| Ukończenie budowy |
przełom XVII i XVIII |
| Ważniejsze przebudowy |
1861, 1987-1991 |
| Pierwszy właściciel |
ród von der Groeben |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Bartoszyce  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bartoszyckiego  | |
 54°10′52,26″N 20°58′08,27″E/54,181183 20,968964
| |
Pałac w Łabędniku (niem. Schloss von Groß Schwansfeld) – zabytkowy[2] pałac w Łabędnik – wsi w gminie Bartoszyce w województwie warmińsko-mazurskim.
Obiekt wybudowany na przełomie XVII i XVIII wieku w stylu neobarokowym jako siedziba rodu von der Groeben, około 13 km na południowy wschód od Bartoszyc przy drodze wojewódzkiej nr 592 na odcinku Bartoszyce-Kętrzyn.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Od 1537 Łabędnik pozostawał w rękach rodu von Kannacher, któremu został nadany w lenno przez Księcia Albrechta[3]. W 1694 ziemie te kupił jeden z najbardziej znanych przedstawicieli szlacheckiego rodu von der Groebenów – Friedrich von der Groeben, generał lejtnant wojsk cudzoziemskich króla Jana III Sobieskiego[3]. W 1711 z zakupionych ziem utworzył 4 majoraty, a jednym z nich był Łabędnik, który przypadł bratankowi Wolfowi Sebastianowi von der Groeben[3].
Prawdopodobnie właśnie w 1711 ukończono budowę pierwszego rodowego pałacu w majątku, o czym może świadczyć kartusz herbowy, znajdujący się nad głównym wejściem do obecnego pałacu, z łacińskim napisem "Fundatio Grobeniana anno 1711"[3]. Przypuszcza się, iż do obecnego pałacu kartusz został przeniesiony z poprzedniej budowli, której wygląd i opis pozostają nieznane[3].
Obecny pałac został wzniesiony na przełomie XVII i XVIII wieku, lecz obecny kształt i wygląd nadała mu gruntowna przebudowa i modernizacja z 1861 roku. Z pierwotnej budowli pozostały jedynie balustrady przy tarasie zachodnim, zdobione płaskorzeźbami z piaskowca oraz zdobione ornamentem barokowym balustrady przy niewielkim tarasie od strony wschodniej[4]. Dostępne dane mówią, iż w 1889 cały majątek wynosił 1235 ha[4].
Pałac pozostał w rękach rodu von der Groebenów do ofensywy radzieckiej w Prusach Wschodnich w 1945. W tym samym roku, najprawdopodobniej na przełomie stycznia i lutego, po zajęciu Łabędnika 30 stycznia, przebywały w nim wojska radzieckie[4].
Po II wojnie światowej w majątku utworzono biura i mieszkania na potrzeby PGR-u[4]. W latach 1987–1991 pałac został gruntownie odrestaurowany[4]. Aktualnie znajduje się w prywatnych rękach i jest dobrze utrzymany.
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Zespół pałacowy składa się z pałacu, parku krajobrazowego oraz licznej zabudowy gospodarczej.
Bryła pałacu została założona na planie prostokąta, jest dwuipółkondygnacyjna i w całości pokrywa ją dwuspadowy dach[5]. Do głównego korpusu budynku dostawione jest prostopadłe skrzydło boczne. Główne wejście umieszczone jest w centralnie usytuowanym frontowym ryzalicie, wzbogaconym o kamienne schody i balustrady, które zdobią, również wykonane z kamienia, dwie figury harpii. Nad wejściem usytuowany jest kartusz z herbem von der Groeben z napisem "Fundatio Groebeniana anno 1771". Przed pałacem znajduje się brukowany, lekko wznoszący się ku wejściu honorowy podjazd wraz z 8 kamiennymi kulami, które zostały przeniesione tu z przedproży kamienic na ul. Długiej w Gdańsku[4]. Od strony ogrodu do pałacu przylega parterowa przybudówka z dwuspadowym dachem.
-
Herb von der Groeben -
Elewacja z parterową oficyną
Założenie pałacowe, od północy i wschodu, otoczone jest parkiem krajobrazowym, który zawiera liczne elementy starego drzewostanu. Po jego południowej stronie znajduje się duży staw.
Przypałacowy kamień[edytuj | edytuj kod]
W przypałacowym parku znajduje się kamień upamiętniający dwóch braci przedwojennego właściciela majątku, który zginęli podczas I wojny światowej we Francji[6]. Na kamieniu znajduje się wyryta inskrypcja w języku niemieckim: Zur Erinnerung Hans u. Joachim v. d. Groeben gefallen in Frankreich am 27.8. u. 25.7.1918, co oznacza: Dla upamiętnienia Hansa i Joachima v. d. Groeben poległych we Francji 27.8. i 25.7.1918[6].
Zabytek[edytuj | edytuj kod]
Zespół pałacowy, wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: IV-2-28/49 z 26.08.1949), tworzą pałac (nr rej.: 759 z 28.11.1968) wraz z parkiem (nr rej.: 3587 z 13.04.1984)[1].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic. Wyd. drugie zmienione. Wyd. Pojezierze, Olsztyn 1987, 480 str., ISBN 83-7002-239-1
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo warmińsko-mazurskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 2 [dostęp 2015-09-29].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo warmińsko-mazurskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ a b c d e Pałac w Łabędniku. bartoszyce.pl. [dostęp 2015-09-29].
- ↑ a b c d e f Atrakcje turystyczne Pałac w Łabędniku. [w:] Hotele mazury Waszemazury.pl [on-line]. [dostęp 2009-08-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (29 czerwca 2010)]. (pol.).
- ↑ Łabędnik Pałac barokowy. [w:] Polskie Zamki; Pałace i dwory [on-line]. [dostęp 2009-08-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (21 lutego 2009)]. (pol.).
- ↑ a b Łabędnik Duży/ przypałacowy kamień. [w:] Olsztyńska Strona Rowerowa [on-line]. [dostęp 2009-08-27]. (pol.).