Zamek Dolny w Wilnie

Zamek Dolny w Wilnie

Zamek Dolny, widok z pl. Katedralnego (2019)
Państwo	Litwa
Miejscowość	Wilno
Adres	pl. Katedralny 4 01143 Wilno
Typ budynku	zamek rezydencyjny
Styl architektoniczny	renesansowy
Architekt	Bartolommeo Berrecci, Bernardinus de Gianottis, Benedykt Sandomierzanin; Ryszard Bitovtas (odbudowa)
Zniszczono	1799–1803
Odbudowano	2002–2009
Pierwszy właściciel	Zygmunt I Stary
Położenie na mapie Wilna Zamek Dolny w Wilnie
Położenie na mapie Litwy Zamek Dolny w Wilnie
54°41′09″N 25°17′21″E
Strona internetowa

{{Budynek infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | alt zdjęcia =

Zamek Górny i Zamek Dolny (1581)

Plan zamków w Wilnie w 1740 (Zamek Dolny oznaczony cyfrą 9)

Widok z Góry Zamkowej

Zamek Dolny w Wilnie (lit. Lietuvos valdovų rūmai) – rekonstrukcja dawnej siedziby Wielkich Książąt Litewskich i królów polskich wchodząca w skład zespołu zamkowego w Wilnie. Znajduje się przy pl. Katedralnym, na wschód od katedry.

Historia

Powstał przypuszczalnie za panowania Aleksandra Jagiellończyka w stylu późnogotyckim pomiędzy katedrą i Zamkiem Górnym, jednak co do inicjatywy Aleksandra w tym zakresie nie ma dowodów. Bez wątpienia prace budowlane w tym miejscu prowadził król Zygmunt I Stary, który polecił wznieść nowe budynki w stylu renesansowym, w związku z czym przy budowie pracowali architekci: Bartolommeo Berrecci, Bernardinus de Gianottis i Benedykt Sandomierzanin. Prace w skrzydłach wschodnim i południowym zakończono w latach 20 i 30 XVI wieku. Do skrzydła wschodniego dobudowano od północy skrzydło wieżowe określane jako pałac królowej Bony Sforzy.

Za panowania Zygmunta II Augusta dobudowano po 1544 roku od zachodu i północy renesansowe skrzydło zwane Pałacem Nowym. Pracami kierował Giovanni Cini przy udziale Giovanniego Marii Mosca Padovano i Filippo Bartolommeo da Fiesole. Skrzydła pałacowe posiadały krużganki o nieznanej formie. Nieznany jest także program użytkowy i rozkład pomieszczeń. Pałac spełniał rolę rezydencji wielkoksiążęcej i rezydencji królów Rzeczypospolitej Obojga Narodów, państwa federacyjnego złożonego z Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1610 r. podczas pobytu Zygmunta III Wazy pałac spłonął, po czym został odnowiony w stylu manierystycznym. W 1624 roku został przebudowany pod kierunkiem Costante Tencalla w stylu wczesnobarokowym.

Zniszczony przez Rosjan w czasie najazdu w latach 1655–1661, nie został odbudowany i popadał w coraz większą ruinę. Po zajęciu Wilna przez Rosję w czasie III rozbioru Polski (1795) jego pozostałości zostały rozebrane przez władze carskie (na polecenie gubernatora Fryzela z 1797 r.) w latach 1799–1803. Materiał rozbiórkowy został wykorzystany do budowy domów. Zachował się jedynie fragment skrzydła wschodniego sprzedany żydowskiemu kupcowi Abrahamowi Schlossbergowi, który przebudował je na dom mieszkalny. Po powstaniu listopadowym budynek przejęły władze carskie, które ufortyfikowały cały teren.

Wygląd

Zamek w okresie swojej świetności miał kształt nieregularnego pięcioboku z najbardziej reprezentacyjnymi trójkondygnacyjnymi skrzydłami: wschodnim i południowym, przy którym od strony dziedzińca znajdowały się krużganki arkadowe. Cały gmach zwieńczony był attyką, jednak nie wiadomo czy powstała ona w czasach Zygmunta Augusta czy Zygmunta III Wazy.

Odbudowa

Od 1987 roku na terenie zamku prowadzone były badania archeologiczne. W 2001 roku Sejm Republiki Litewskiej podjął decyzję o odbudowie zamku z przeznaczeniem na siedzibę prezydenta i muzea. Prace budowlane rozpoczęto w 2002 roku, a 17 marca 2004 roku premier Litwy Algirdas Brazauskas i mer Wilna Artūras Zuokas uroczyście wmurowali kamień węgielny. 6 lipca 2009 roku dokonano symbolicznego otwarcia Zamku. Wnętrza skrzydła wschodniego otrzymały stylizowany wystrój gotycki, skrzydła południowego renesansowy, natomiast skrzydła południowo-zachodniego wczesnobarokowy. Otwarcia dokonano w ramach obchodów tysiąclecia pierwszej historycznej wzmianki o Litwie. Koszt budowy, początkowo szacowany na trochę ponad 100 mln litów, już przekroczył 176 mln. Nadal trwa wykańczanie i urządzanie wnętrz.

Galeria

Dawne widoki Zamku Dolnego

• 
  Tomasz Makowski, Vilna Magni Ducatus Lithuaniae caput, 1600, fragment
• 
  rysunek Franciszka Smuglewicza z końca XVIII wieku, który posłużył do odbudowy
• 
  rys. Franciszek Smuglewicz, 1785
• 
  ok. 1797 r., rys. Pietro de Rossi
• 
  Karol Raczyński, Widok byłego jagiellońskiego zamku w Wilnie, 1832
• 
  Rekonstrukcyjny rysunek Zamku Dolnego z XIX w. rys. Napoleon Orda. Po lewej katedra wileńska.

Rekonstrukcja Zamku Dolnego

• 
  Brama główna
• 
  Model Zamku
• 
  Portal bramny z herbem Litwy
• 
  Dziedziniec arkadowy
• 
  Tzw. "Sala Tronowa"
• 
  Zrekonstruowane attyki

Bibliografia

• Pałac wielkich książąt litewskich i jego odbudowa w kontekście doświadczenia europejskiego, Wilno 2009 ISBN 978-609-95074-0-8

Linki zewnętrzne

• VALDOVŲ RŪMŲ PARAMOS FONDAS (Fundacja na Rzecz Odbudowy Pałacu Wielkich Książąt Litewskich w Wilnie): strona oficjalna. www.lvr.lt. [dostęp 2011-02-11]. (lit.).