Standardowa próba etnograficzna

Standardowa próba etnograficzna (ang. standard cross-cultural sample) – zestawienie 186 kultur z całego świata, wyselekcjonowanych w 1969 roku przez antropologów George’a P. Murdocka i Douglasa White’a, szeroko stosowane w antropologii do badań statystycznych i poszukiwań uniwersaliów kulturowych.

Wybór kultur

Założeniem twórców próby było wybranie spośród tysięcy znanych kultur świata możliwie niewielkiego liczebnie reprezentatywnego zbioru, na podstawie którego można by wyciągać wnioski o prawidłowościach występujących we wszystkich kulturach ludzkości. Dla wykluczenia podobieństw między kulturami, wynikających z ich wzajemnych interakcji lub wspólnej genezy, do standardowej próby etnograficznej wybrano kultury jak najbardziej od siebie niezależne, tj. jak najmniej sobie pokrewne i pozostające na przestrzeni dziejów w jak najmniejszym kontakcie ze sobą. Dodatkowo dla zachowania reprezentatywności zestawienia twórcy starali się uwzględnić jak największą różnorodność kulturową – w wyselekcjonowanym przez nich zbiorze znalazły się więc zarówno kultury nomadyczne (np. Mbuti), jak i kultury tworzące rozwinięte społeczeństwa w czasach historycznych (np. Rzymianie) oraz współczesne kultury krajów uprzemysłowionych (Rosjanie). Twórcy próby zrezygnowali natomiast z uwzględniania kultur europejskich mocarstw kolonialnych, uznając, że cechy tych kultur dadzą się odnaleźć w obecnych w zestawieniu kulturach ludów ich kolonii.

Określenie czasu i miejsca

Ponieważ cechy kulturowe, stwierdzone w danym społeczeństwie w różnych okresach historycznych jego istnienia (a czasem także na różnych obszarach jego występowania), nie mogą być uznane za należące do tego samego systemu kulturowego (np. sarmatyzm charakteryzujący kulturę polską w czasach I Rzeczypospolitej nie był cechą kultury polskiej w czasach dynastii Piastów), w standardowej próbie etnograficznej oprócz wyliczenia kultur określono także czas i miejsce, dla których należy prowadzić badania. Przykładowo, standardowa próba etnograficzna uwzględnia kulturę Rzymian z terenów Italii z II wieku. Oznacza to, że dla badań statystycznych nad uniwersaliami kulturowymi należy brać pod uwagę cechy kultury Rzymian właśnie z tego okresu i terenu.

Założenia teoretyczne

Ponieważ zestawione w standardowej próbie etnograficznej kultury miały ze sobą znikomy lub zerowy kontakt na przestrzeni dziejów, wszelkie powszechne zbieżności między nimi uważane są za wynikające z natury człowieka. Dodatkowo, ponieważ zbiór kultur z próby etnograficznej Murdocka i White’a uważany jest za grupę reprezentatywną dla populacji świata, stwierdzone na jej podstawie zbieżności i prawidła (powszechne korelacje między cechami kulturowymi) uznawane są za uniwersalia kulturowe.

Kultury ze standardowej próby etnograficznej

Poniżej przedstawiono pełną listę kultur ze standardowej próby etnograficznej Murdocka i White’a. Liczby na mapkach ukazują miejsce, a lata w tabelce moment w historii danej kultury, dla których założono zebranie danych i wykorzystanie ich do badań statystycznych.

Rozmieszczenie kultur próby w Afryce

Rozmieszczenie kultur próby w Europie i na Bliskim Wschodzie

Rozmieszczenie kultur próby w Azji

Rozmieszczenie kultur próby w Australii i Oceanii

Rozmieszczenie kultur próby w Ameryce Północnej

Rozmieszczenie kultur próby w Ameryce Południowej

Numer	Nazwa ludu	Rok
1	Nama	1860
2	Kung	1950
3	Tsonga	1865
4	Lozi	1900
5	Mbundu	1890
6	Suku	1920
7	Bemba	1897
8	Ngonde	1934
9	Hadza	1930
10	Luguru	1925
11	Kikuju	1920
12	Gandowie	1897
13	Mbuti	1950
14	Nkundo	1930
15	Banen	1935
16	Tiw	1920
17	Ibo	1935
18	Fonowie	1890
19	Aszantowie	1895
20	Mende	1945
21	Wolofowie	1950
22	Bambara	1902
23	Tallensi	1934
24	Songhajowie	1940
25	Fulanie	1951
26	Hausa	1900
27	Massa	1910
28	Azande	1905
29	Fur	1880
30	Otoro	1830
31	Szyllukowie	1910
32	Mao	1939
33	Kaffa	1905
34	Masajowie	1900
35	Konso	1935
36	Somalijczycy	1900
37	Amharowie	1953
38	Bogo	1855
39	Nubijczycy	1900
40	Teda	1950
41	Tuaregowie	1900
42	Rifenowie	1926
43	Fellahowie	1950
44	Hebrajczycy (Izraelici)	621 p.n.e.
45	Babilończycy	1750 p.n.e.
46	Beduini	1913
47	Turcy	1950
48	Albańczycy	1910
49	Rzymianie	110
50	Baskowie	1934
51	Irlandczycy	1932
52	Lapończycy	1950
53	Nieńcy	1894
54	Rosjanie	1955
55	Abchazowie	1880
56	Ormianie	1843
57	Kurdowie	1951
58	Basseri	1958
59	Pendżabczycy	1950
60	Gondowie	1938
61	Todowie	1900
62	Santalowie	1940
63	Uttar Pradesh	1945
64	Buruszowie	1934
65	Kazachowie	1885
66	Mongołowie-Chałchasi	1920
67	Yi	1910
68	Lepczowie	1937
69	Garo	1955
70	Lakher	1930
71	Birmańczycy	1965
72	Lamet	1940
73	Wietnamczycy	1930
74	Rade	1962
75	Khmerowie	1292
76	Syjamczycy	1955
77	Semangowie	1925
78	Nikobarczycy	1870
79	Andamanie	1860
80	Weddowie	1860
81	Malgasze	1925
82	Negeri Sembilan	1958
83	Jawajczycy	1954
84	Balijczycy	1958
85	Ibanowie	1950
86	Badżawowie	1963
87	Toradżowie	1910
88	Tobelo	1900
89	Alo	1938
90	Tiwi	1929
91	Arandowie	1896
92	Orokaiva	1925
93	Kimam	1960
94	Kapauku	1955
95	Kwoma	1960
96	Manusowie	1934
97	rdzenna ludność Nowej Irlandii	1930
98	Trobriandczycy	1914
99	Siuai	1939
100	Tikopianie	1930
101	Pentecost	1953
102	Fidżyjczycy	1840
103	Ajie	1845
104	Maorysi	1820
105	rdzenna ludność Markizów	1800
106	Samoańczycy	1829
107	Kiribatyjczycy	1890
108	Marszalczycy	1900
109	Chuukańczycy	1947
110	Yap	1910
111	Palauanie	1947
112	Ifugao	1910
113	Atayal	1930
114	Chińczycy	1936
115	Mandżurowie	1915
116	Koreańczycy	1947
117	Japończycy	1950
118	Ajnowie	1880
119	Niwchowie	1890
120	Jukagirzy	1850
121	Czukcze	1900
122	Ingalik	1885
123	Aleuci	1800
124	Inuici	1915
125	Montagnais	1925
126	Mikmakowie	1620
127	Saulteaux	1930
128	Slavey	1940
129	Kaska	1900
130	Eyak	1890
131	Haidowie	1875
132	Bellacoola	1880
133	Twana	1860
134	Jurokowie	1850
135	Pomo Wschodni	1850
136	Jokutowie	1850
137	Pajuci Północni	1870
138	Klamatowie	1860
139	Kutenajowie	1890
140	Gros Ventre	1880
141	Hidatsowie	1836
142	Paunisi	1867
143	Omahowie	1860
144	Huroni	1634
145	Krikowie	1800
146	Naczezi	1718
147	Komancze	1870
148	Chiricahua	1870
149	Zuni	1880
150	Hawasupajowie	1918
151	Tohono O’odham	1910
152	Huiczole	1890
153	Aztekowie	1520
154	Popoluca	1940
155	Kicze	1930
156	Miskito	1921
157	Bribri	1917
158	Kuna	1927
159	Goahirowie	1947
160	Haitańczycy	1935
161	Callinago	1650
162	Warao	1935
163	Janomamowie	1965
164	Karibowie	1932
165	Saramaka	1928
166	Mundurucu	1850
167	Cubeo	1939
168	Cayapa	1908
169	Hiwarowie	1920
170	Amahuaca	1960
171	Inkowie	1530
172	Ajmara	1940
173	Siriono	1942
174	Nambicuara	1940
175	Trumai	1938
176	Timbira	1915
177	Tupinambowie	1550
178	Botokudzi	1884
179	Szawantowie	1958
180	Aweikoma	1932
181	Guarani	1890
182	Lengua	1889
183	Abiponowie	1750
184	Mapucze	1950
185	Tehuelcze	1870
186	Jaganie	1865

Zobacz też

• antropologia kulturowa
• badanie statystyczne

Bibliografia

• George P. Murdock, Douglas R. White (1969), Standard Cross-Cultural Sample, [w:] Ethnology. An international journal of cultural and social anthropology, nr 8, Pittsburgh : University of Pittsburgh
• Jankowiak W., Fischer E. (1992), A cross-cultural perspective on romantic love, [w:] Ethnology. An international journal of cultural and social anthropology, nr 31, Pittsburgh : University of Pittsburgh

Linki zewnętrzne

• Murdock and White's Standard Sample – plik *.PDF. eclectic.ss.uci.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-08-30)]. (ang.)
• SCCS general description. eclectic.ss.uci.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-09-07)]. (ang.)
• World Cultures journal. eclectic.ss.uci.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-08-31)]. (ang.)