Trójca (Zawichost)
50°48′41″N 21°50′21″E/50,811389 21,839167| osiedle Zawichostu | |
 Kościół św. Trójcy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Miasto | |
| W granicach Zawichostu |
29 września 1954[1] |
| SIMC |
0981564 |
| Populacja (1943[2]) • liczba ludności |
|
Położenie na mapie Zawichostu  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
Położenie na mapie powiatu sandomierskiego  | |
Położenie na mapie gminy Zawichost  | |
| 50°48′41″N 21°50′21″E/50,811389 21,839167
| |
Trójca – dawniej samodzielna miejscowość, od 1954 w granicach miasta Zawichost[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Osada powstała we wczesnym średniowieczu, nie wcześniej niż w połowie X wieku, w XI i XII w. był to znaczący w skali regionalnej ośrodek targowy, co zawdzięczał położeniu na skrzyżowaniu dwóch ważnych środkowoeuropejskich szlaków handlowych: z Kijowa do Europy Zachodniej oraz znad Zatoki Gdańskiej do Włoch i na Węgry. W XIII w. jej znaczenie mocno się zmniejszyło, na rzecz Zawichostu. Od połowy XVI w. występowała jako samodzielna osada[3].
Trójca w latach 1867–1954 należała do gminy Czyżów Szlachecki w powiecie opatowskim w guberni kieleckiej. W II RP przynależały do woj. kieleckiego, gdzie 2 listopada 1933 weszła w skład gromady o nazwie Trójca w gminie Czyżów Szlachecki, składającej się z kolonii Piotrowice, folwarku Piotrowice, wsi Trójca, osady Trójca i folwarku Trójca[4].
Podczas II wojny światowej włączona do Generalnego Gubernatorstwa (dystrykt radomski, powiat opatowski), nadal jako gromada w gminie Czyżów Szlachecki, licząca 216 mieszkańców[2].
Po wojnie w województwa kieleckim, jako jedna z 18 gromad gminy Czyżów Szlachecki w powiecie opatowskim[5].
29 września 1954 Trójcę wyłączono z gminy Czyżów Szlachecki i włączono do Zawichostu w powiecie sandomierskim[6].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Kościół pw. Świętej Trójcy wzmiankowano u schyłku XII w. w związku z przypisaniem go do archidiakonatu zawichostowskiego. Obecny kościół ma najstarsze mury powstałe w I poł. XIII w., wzniesione w stylu romańskim[7]. Prezbiterium i zakrystia pochodzą z XVII w. Rozbudowy nawy dokonano w 1739–1742. Przy świątyni znajduje się dzwonnica drewniana z XVIII w[8]. Na miejscowym cmentarzu rzymskokatolickim grób rodzinny Romana Cichowskiego (epitafium w kościele).
Znaleziska archeologiczne[edytuj | edytuj kod]
- W 1930 r. znaleziono na polu leżącym kilkadziesiąt metrów od miejscowego kościoła skarb monet srebrnych. Ponieważ do odkrycia doszło przypadkowo, w trakcie prac rolnych, archeolodzy nie zostali powiadomieni, a monety zebrali mieszkańcy, to archeologiczny kontekst znaleziska i wielkość skarbu nie są ustalone. Rok później odzyskano część znaleziska, głównie dzięki działaniom policji i pracownikowi warszawskiego Państwowego Muzeum Archeologicznego Stefana Krukowskiego. Okazy te, obejmujące ponad 340 monet i kawałki dwóch naczyń przekazano w/w muzeum. W latach 30. XX w. tuż koło miejsca poprzedniego znaleziska właściciel pola wydobył kolejne naczynie ze skarbem, obejmującym prawie 500 srebrnych monet, ponad 40 ich fragmentów i 7 placków srebra. W 1937 sprzedał ten zespół zabytków Muzeum Archeologicznemu w Warszawie. Oba znaleziska w muzeum wymieszano i w roku 1960 opisano wyniki ich badań, ustalając że w zespole monet dominują denary krzyżowe z Saksonii, są też numizmaty z innych rejonów Niemiec i z Węgier. Najmłodsza moneta pochodzi z okresu 1063-1074, a ukrycie skarbu szacuje się na ostatnią ćwierć XI w[9].
- wiosną 2020 rozpoczęto trwające do 2021 r. powierzchniowe poszukiwania archeologiczne prowadzone przez wolontariuszy na polu, skąd pochodził skarb z lat 30. oraz na polach leżących na północ od kościoła. W marcu tego roku odkryto kolejny skarb srebrnych monet umieszczonych w naczyniu. Zawierał on prawie 1900 denarów, prawie wyłącznie bitych przez władców piastowskich z pierwszych dekad XII w., głównie Bolesława Kędzierzawego i Władysława Wygnańca. Na ich postawie ustalono okres ukrycia skarbu na lata 60. XII w[10]. Efektem dwuletnich poszukiwań było take odkrycie rozproszonych na polach blisko 150 monet z okresu X - XII w. bitych w Polsce, krajach sąsiednich, ale też w odległych regionach - krajach arabskich i w Anglii. Ponadto znaleziono wówczas pochodzące z X - XII w. liczne metalowe ozdoby, kilkadziesiąt odważników różnego typu oraz fragmenty broni i jedną pieczęć z ołowiu z napisem łacińskim, z którego wynika, że wystawił ją książę Bolesław (Krzywousty lub Kędzierzawy)[11].
- jesienią 2021 prace wykopaliskowe rozpoczęli archeolodzy, eksplorując miejsca, gdzie badania powierzchniowe z 2020-2021 ujawniły większe nagromadzenia monet wczesnośredniowiecznych. Znaleziono m.in. monety niemieckie i angielskie z przełomu X/XI w. i tego samego wieku kawałki srebrnych ozdób. Zinterpretowano część z nich jako wtórnie rozproszoną zawartość nowego skarbu, zdeponowanego na początku XI w. Ponadto udokumentowano pozostałość obiektu mieszkalnego z XI w[12].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dnia 31 grudnia 1954 r., Nr. 15, Poz. 107.
- ↑ a b Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG.
- ↑ Florek 2022, s. 62, 63, 66, 67
- ↑ Kielecki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 28, poz. 183.
- ↑ Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej: według stanu na z dnia 1 VII 1952 r.
- ↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dnia 31 grudnia 1954 r., Nr. 15, Poz. 105/107.
- ↑ Florek 2022, s. 63, 64
- ↑ Strona parafii [1]
- ↑ Florek 2022, s. 62-64
- ↑ Florek 2022, s. 64
- ↑ Florek 2022, s. 65
- ↑ Florek 2022, s. 65, 66
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Florek M., 2022: Średniowieczna Trójca koło Zawichostu - nie tylko skarby. Archeologia Żywa, 3(85), s. 62-68.
- Uchwała Nr XXII/118/2004 Rady Miejskiej w Zawichoście z dnia 30 grudnia 2004 roku, p. 2.2.8 (Dz.Urz. Województwa świętokrz. z 23 marca 2005 roku Nr 61, poz. 855)
- Zadanie nr II.2.2 Analiza stanu infrastruktury turystycznej na terenie ZSROW. (p. „Zabytki w gminie Zawichost”) Stowarzyszenie Lokalna Organizacja Turystyczna, Partnerstwo Ziemi Sandomierskiej w Sandomierzu
