Wiesław Gołas

Wiesław Gołas
	; Wiesław Gołas (2008)
Data i miejsce urodzenia	9 października 1930 ; Kielce
Data i miejsce śmierci	9 września 2021 ; Warszawa
Zawód	aktor filmowy i teatralny
Współmałżonek	Elżbieta Szczepańska; (rozwód); Maria Krawczyk-Gołas (jego śmierć)
Lata aktywności	1953–2008
	Odznaczenia
	;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Wiesław Ryszard Gołas^[1] (ur. 9 października 1930 w Kielcach, zm. 9 września 2021 w Warszawie^[2]) – polski aktor teatralny, filmowy i kabaretowy, wykonawca piosenki aktorskiej.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Jego ojciec, Teofil (1903 – ok. 1942)^[3], był ogniomistrzem w 2. Pułku Artylerii Lekkiej Legionów. W kampanii wrześniowej walczył w Armii Łódź pod Modlinem^[4]. Po klęsce września, zbiegł z transportu do oflagu i zaangażował się w działalność konspiracyjną^[5]. Ostatecznie został schwytany przez Niemców i zamordowany na Majdanku^[4]. Był dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych^[4].

Przed wybuchem II wojny światowej Wiesław Gołas uczęszczał do szkoły powszechnej na kieleckim Baranówku, a następnie do Gimnazjum im. Jana Śniadeckiego. W 1943 wstąpił do Szarych Szeregów^[6]. Przybrał pseudonim Wilk. Brał udział w akcjach zdobywania broni, a także w rozstrzelaniu konfidenta. W grudniu 1944, podczas nieudanej akcji, został aresztowany, a następnie poddany brutalnemu śledztwu przez Gestapo. Trafił do celi, w której wcześniej więziony był jego ojciec^[7].

Po wojnie studiował w warszawskiej Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej, kierowanej przez Aleksandra Zelwerowicza. Studia ukończył w 1954 roku^[8]. Debiut w Teatrze Dolnośląskim w Jeleniej Górze^[9]. Aktor Teatru Dramatycznego w Warszawie (1955–1985), Teatru Polskiego w Warszawie (1985–1992). Twórca doskonałych kreacji komediowych, a także współtwórca Kabaretu Koń, członek Kabaretu Starszych Panów, członek Kabaretu Dudek, wykonawca piosenki W Polskę idziemy autorstwa Jerzego Wasowskiego i Wojciecha Młynarskiego. Występował również w Teatrze Polskim w Warszawie^[10].

W 2016 roku z okazji 85 urodzin aktora powstał film dokumentalny Gołas absolutnie!^[11].

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Był dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną była Elżbieta Szczepańska (rozwód na początku lat 70.^[12]), a drugą – Maria Krawczyk-Gołas (zm. 2024^[13])^[14]. Z pierwszego małżeństwa miał córkę Agnieszkę^[15]^[16].

W 2008 roku przeszedł zawał mięśnia sercowego^[17], z kolei w 2020 i 2021 roku doznał dwóch udarów mózgu, w wyniku których zmarł^[17]. Wiesław Gołas został pochowany 14 września 2021 roku w grobie rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie^[18] (kwatera 17/2/30b^[19]).

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 2021)^[18]^[1]
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1978)
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1963)
Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (1968)
Medal Komisji Edukacji Narodowej (1975)
Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2009)^[20]
Złota Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy”^[21]
Doroczna Nagroda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za całokształt twórczości (2020)^[22]

Pozostałe nagrody[edytuj | edytuj kod]

1966 – „Srebrna Maska” w plebiscycie Expressu Wieczornego^[11]
1967 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki III stopnia
1977 – Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego
1996 – Nagroda (Opole – XXI OKT – wyróżnienie za role Filipa w Grubych rybach w Teatrze Polskim w Warszawie)
2002 – Statuetka Gwiazda Telewizji Polskiej wręczona z okazji 50-lecia TVP „za kreacje aktorskie w filmie i teatrze telewizji” (26.10)
2003 – SuperWiktor
2006 – Nagroda Honorowa za całokształt twórczości na XIII Ogólnopolskim Festiwalu Sztuki Filmowej Prowincjonalia we Wrześni

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Wiesława Gołasa upamiętnia popiersie w kieleckiej Alei Sław^[23].

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

1954: Pokolenie jako żandarm niemiecki na patrolu
1956: Szkice węglem jako Wawrzon Rzepa
1956: Cień jako bojowiec z organizacji podziemnej
1958: Dezerter jako Heinrich
1958: Miasteczko jako Władek
1958: Rancho Texas jako Marcyś
1959: Lotna jako ułan kradnący kury
1959: Tysiąc talarów jako prowadzący pokaz mody
1960: Zezowate szczęście jako ubek
1960: Przygoda w terenie jako Stasiek Pietrzak
1960: Szklana góra jako kierowca autobusu
1960: Ostrożnie Yeti jako gangster w czerni
1960: Mąż swojej żony jako bokser Józek Ciapuła
1961: Dotknięcie nocy jako kapitan Prokosz
1961: Ogniomistrz Kaleń jako ogniomistrz Kaleń
1962: Jak być kochaną jako podoficer
1962: Dom bez okien jako Robert
1963: Przygoda noworoczna jako sprzedawca baloników
1963: Naprawdę wczoraj jako szyper
1963: Zacne grzechy jako Trzaska
1963: Żona dla Australijczyka jako Robert
1964: Prawo i pięść jako Smółka
1964: Beata jako okularnik
1964: Upał jako Albin
1964: Rękopis znaleziony w Saragossie jako gitarzysta w gospodzie
1965: Kapitan Sowa na tropie jako kapitan Sowa
1965: Markiza de Pompadour jako ogrodnik Winnykamień, narzeczony Krystyny (cykl Perły i dukaty, cz. 1)
1965: Wózek jako jeniec radziecki
1965: Trzy kroki po ziemi jako Szkudlarek (cz. 2)
1966: Chudy i inni jako Chudy
1967: Cześć kapitanie jako Mundek
1967: Kwestia sumienia jako włóczęga Drame Brone
1967: Przeraźliwe łoże jako Tom
1967: Zamrożone błyskawice jako kolejarz Edward
1967: Czas może powrócić
1968–1970: Czterej pancerni i pies jako Tomasz Czereśniak
1968: Lalka jako baron Krzeszowski
1968: Gra jako Franek
1969: Piąta rano jako woźna, urzędniczka, urzędnik, naczelnik (4 role)
1969: Nowy jako komendant straży pożarnej
1970: Dzięcioł jako Stefan Waldek
1970: Hydrozagadka jako taksówkarz
1970: Mały jako Nijaki, współlokator Małego
1970: Dziura w ziemi jako piekarz Kazio
1971: Kłopotliwy gość jako komendant straży pożarnej
1971: Kareta jako kowboj
1971: Niebieskie jak Morze Czarne
1972: Poszukiwany, poszukiwana jako Wiesław Karpiel
1973: Droga jako kierowca Marian Szyguła
1974: Czterdziestolatek jako Ziemia, dowódca plutonu SP (odc. 1)
1974: Potop jako Stefan Czarniecki
1974: Nie ma róży bez ognia jako Malinowski
1975: Kazimierz Wielki jako Maćko Borkowic
1975: Dyrektorzy jako brat Adama (odc. 2)
1976: Brunet wieczorową porą jako Kazik
1976: Zaklęty dwór jako Michał Horawa
1977: Wszyscy i nikt jako Twardy, żołnierz LWP wracający z wojny
1978: Jarosławna, korolewa Francji jako król Kazimierz
1978: Hallo Szpicbródka, czyli ostatni występ króla kasiarzy jako inspicjent
1979: Klincz jako Król
1979: Ród Gąsieniców jako Józuś Sabała
1980: Dzień Wisły jako żołnierz
1980: Polonia Restituta jako Józef Dowbor-Muśnicki
1980: Alicja jako gangster
1981: Filip z konopi jako fryzjer Czesław
1981: Miłość ci wszystko wybaczy jako inspicjent
1981: Gdzie szukać szczęścia? jako kataryniarz
1981: Kto ty jesteś? jako homoseksualista, członek szajki
1982: Niech cię odleci mara jako Zalewski
1982: Przygrywka jako złodziej Bonanza (odc. 3)
1982: Noc poślubna w biały dzień jako chłop Biernacki
1982: Latawiec jako Stec
1982: Polonia Restituta jako Józef Dowbór-Muśnicki (odc. 6)
1982: Oko proroka jako Midopak
1983: Kasztelanka jako rybak
1983: Tajemnica starego ogrodu jako Mniszek
1983: Alternatywy 4 jako Majewski
1984: Zabicie ciotki jako oficer dyżurny
1984: Przeklęte oko proroka jako kozak Midopak
1985: Oko proroka, czyli Hanusz Bystry i jego przygody jako kozak Midopak, wspólnik Semena
1985: Dłużnicy śmierci jako Listwa
1989: Rififi po sześćdziesiątce jako Wojciech Kukliński „Pulop”
1993: Czterdziestolatek. 20 lat później jako mężczyzna przy budce telefonicznej (odc. 2)
1996: Szabla od komendanta jako Ignatko

Dubbing[edytuj | edytuj kod]

1951: Alicja w Krainie Czarów – Zając
1957: Na polu chwały – Paweł Korczagin
1960: Trzynastego nocą – Primow
1961: Dziewczęta – Filja

Gry[edytuj | edytuj kod]

2000: Pompei: Legenda Wezuwiusza – Sekundus Popidiusz

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 września 2021 r. nr rej. 391/2021 o nadaniu orderu (M.P. z 2022 r. poz. 51).
↑ Wiesław Gołas nie żyje. Aktor miał 90 lat. kultura.onet.pl. [dostęp 2021-09-09].
↑ Gołas Teofil. ompio.pl. [dostęp 2021-09-09].
↑ ^a ^b ^c Jacek Cieślak. Tajemnica za uśmiechem. „Rzeczpospolita”, 2021-09-10.
↑ Gołas Teofil – Ośrodek Myśli Obywatelskiej i Patriotycznej [online] [dostęp 2023-12-25] (pol.).
↑ 85 lat temu urodził się Wiesław Gołas. dzieje.pl, 3 października 2015. [dostęp 2017-11-23].
↑ Trafił do tej samej celi co jego ojciec. film.wp.pl, 2015-03-06. [dostęp 2017-11-24].
↑ Wiesław Gołas, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-21] .
↑ Agnieszka Gołas-Ners, Na Gołasa, Warszawa, Świat Książki, 2008, s. 81. ISBN 978-83-247-0821-5.
↑ Wiesław Gołas wyznaje: Przestałem chodzić. se.pl, 2017-08-25. [dostęp 2018-01-13].
↑ ^a ^b Gołas absolutnie! w bazie filmpolski.pl
↑ Superexpress nr 217 (9129), 17 września 2021, s. 12.
↑ Nekrolog
↑ Aleksandra Głowińska: Wiesław Gołas pierwszą żonę odbił w tańcu, w drugiej zakochał się „jak sztubak”. plejada.pl, 9 września 2021. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-09-12)].
↑ Teraz nie ma już kabaretów Agnieszka Gołas-Ners – wywiad. ksiazki.onet.pl, 2015-06-09. [dostęp 2017-11-23].
↑ Ukochany aktorki „M jak miłość” dostał rozwód z córką Gołasa. fakt.pl, 2016-06-06. [dostęp 2017-11-23].
↑ ^a ^b Agnieszka Święcicka: Wiesław Gołas w szpitalu. Miał drugi wylew. plejada.pl, 2021-09-04.
↑ ^a ^b Pogrzeb Wiesława Gołasa: na aktorskim firmamencie zgasła gwiazda. m.niedziela.pl, 2021-09-14. [dostęp 2021-09-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-09-14)].
↑ Cmentarz Stare Powązki: Wiesław Ryszard Gołas, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2023-06-15] .
↑ Glorie dla przedstawicieli świata rozrywki. mkidn.gov.pl, 20 maja 2009.
↑ Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, s. 337.
↑ Łaniewska, Gołas, Dłużewska, Wencel, Lorenc i Roszkowski laureatami Nagrody Ministra 2020. gov.pl, 2020-11-25. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-26)].
↑ Upamiętnienie Wiesława Gołasa w kieleckiej Alei Sław - Oficjalna strona internetowa Miasta Kielce. kielce.eu, 2022-03-18. [dostęp 2023-09-19]. (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Agnieszka Gołas-Ners, Na Gołasa, Wydawnictwo „Świat Książki”, Warszawa 2008. ISBN 978-83-247-0821-5.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Wiesław Gołas w bazie filmpolski.pl
Wiesław Gołas, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy). [dostęp 2022-07-14] .
Wiesław Gołas w bazie IMDb (ang.)
Wiesław Gołas w bazie Filmweb

Wiesław Gołas na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
Wiesław Gołas w bazie Akademii Polskiego Filmu
Wiesław Gołas o sobie, wirtualny album [dostęp 2019-10-08]
biogram na stronie Ośrodka Myśli Patriotycznej i Obywatelskiej

[:1-1] Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 września 2021 r. nr rej. 391/2021 o nadaniu orderu (M.P. z 2022 r. poz. 51).

[2] Wiesław Gołas nie żyje. Aktor miał 90 lat. kultura.onet.pl. [dostęp 2021-09-09].

[3] Gołas Teofil. ompio.pl. [dostęp 2021-09-09].

[:2-4] Jacek Cieślak. Tajemnica za uśmiechem. „Rzeczpospolita”, 2021-09-10.

[5] Gołas Teofil – Ośrodek Myśli Obywatelskiej i Patriotycznej [online] [dostęp 2023-12-25] (pol.).

[6] 85 lat temu urodził się Wiesław Gołas. dzieje.pl, 3 października 2015. [dostęp 2017-11-23].

[7] Trafił do tej samej celi co jego ojciec. film.wp.pl, 2015-03-06. [dostęp 2017-11-24].

[8] Wiesław Gołas, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-21] .

[9] Agnieszka Gołas-Ners, Na Gołasa, Warszawa, Świat Książki, 2008, s. 81. ISBN 978-83-247-0821-5.

[10] Wiesław Gołas wyznaje: Przestałem chodzić. se.pl, 2017-08-25. [dostęp 2018-01-13].

[FP-11] Gołas absolutnie! w bazie filmpolski.pl

[12] Superexpress nr 217 (9129), 17 września 2021, s. 12.

[13] Nekrolog

[14] Aleksandra Głowińska: Wiesław Gołas pierwszą żonę odbił w tańcu, w drugiej zakochał się „jak sztubak”. plejada.pl, 9 września 2021. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-09-12)].

[15] Teraz nie ma już kabaretów Agnieszka Gołas-Ners – wywiad. ksiazki.onet.pl, 2015-06-09. [dostęp 2017-11-23].

[16] Ukochany aktorki „M jak miłość” dostał rozwód z córką Gołasa. fakt.pl, 2016-06-06. [dostęp 2017-11-23].

[:0-17] Agnieszka Święcicka: Wiesław Gołas w szpitalu. Miał drugi wylew. plejada.pl, 2021-09-04.

[pogrzeb-18] Pogrzeb Wiesława Gołasa: na aktorskim firmamencie zgasła gwiazda. m.niedziela.pl, 2021-09-14. [dostęp 2021-09-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-09-14)].

[19] Cmentarz Stare Powązki: Wiesław Ryszard Gołas, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2023-06-15] .

[20] Glorie dla przedstawicieli świata rozrywki. mkidn.gov.pl, 20 maja 2009.

[21] Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, s. 337.

[22] Łaniewska, Gołas, Dłużewska, Wencel, Lorenc i Roszkowski laureatami Nagrody Ministra 2020. gov.pl, 2020-11-25. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-26)].

[23] Upamiętnienie Wiesława Gołasa w kieleckiej Alei Sław - Oficjalna strona internetowa Miasta Kielce. kielce.eu, 2022-03-18. [dostęp 2023-09-19]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]