Bażanowice

Bażanowice
	wieś
	; „Zabudowania majątku Komory z I połowy XIX” w Bażanowicach
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	cieszyński
Gmina	Goleszów
Liczba ludności (2022)	1255
Strefa numeracyjna	33
Kod pocztowy	43-440
Tablice rejestracyjne	SCI
SIMC	0052103
	Położenie na mapie gminy Goleszów Bażanowice
	Położenie na mapie Polski Bażanowice
	Położenie na mapie województwa śląskiego Bażanowice
	Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego Bażanowice
	49°44′16″N 18°42′18″E/49,737778 18,705000
	Multimedia w Wikimedia Commons

Bażanowice (cz. Bažanovice, niem. Bazanowitz^[4]) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie cieszyńskim, w gminie Goleszów. Powierzchnia sołectwa wynosi 381 ha^[5], a liczba ludności 1161, co daje gęstość zaludnienia równą 304,7 os./km².

Położenie

Miejscowość położona jest na Pogórzu Śląskim, nad potokiem Bobrówką (Padonią), prawym dopływem Olzy, w historycznym regionie Śląska Cieszyńskiego. Na zachodzie sąsiaduje z Cieszynem (Gułdowy), na północy z Ogrodzoną, na wschodzie z Goleszowem, na południu z Dzięgielowem. Przez miejscowość przebiega droga powiatowa i linia kolejowa z Cieszyna do Goleszowa.

Historia

Bażanowice wzmiankowane były po raz pierwszy w 1523 jako Bazanowicze^[6]. W urbarzu cieszyńskim z 1577 widnieje jako wieś książęca, z kolei w urbarzu z 1621 znajduje się informacja iż książę Fryderyk Wilhelm podarował ją w całości Maksymilianowi Precklowi, swemu ochmistrzowi^[7]. Po wojnie trzydziestoletniej Bażanowice stały się własnością rodu Saint Genois d'Anneaucourt, którzy w końcu XVIII w. odsprzedali je księciu sasko-cieszyńskiemu Albertowi, który włączył ją do Komory Cieszyńskiej. Mieściła się tu również administracja klucza. 1 czerwca 1888 roku został otwarty szlak kolejowy austro-węgierskiej Kolei Miast Morawsko-Śląskich poprowadzonej z Bielska do Kojetina^[8]. W miejscowości zlokalizowano przystanek kolejowy^[9]. Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 61 budynkach w Bażanowicach na obszarze 382 hektarów mieszkało 488 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 127,7 os./km². z tego 154 (31,6%) mieszkańców było katolikami, 329 (67,4%) ewangelikami a 5 (1%) wyznawcami judaizmu, 467 (95,7%) było polsko- a 15 (3,1%) niemieckojęzycznymi^[10]. Do 1910 roku liczba budynków wzrosła do 65 a mieszkańców do 522, z czego 516 zameldowanych było na stałe, 135 (25,9%) było katolikami, 381 (73%) ewangelikami, 6 (1,1%) żydami, 489 (93,7%) polsko- a 27 (5,2%) niemieckojęzycznymi^[4].

Po zakończeniu I wojny światowej tereny, na których leży miejscowość - Śląsk Cieszyński stał się punktem sporu pomiędzy Polską i Czechosłowacją. W 1918 roku na bazie Straży Obywatelskiej miejscowi Polacy utworzyli lokalny oddział Milicji Polskiej Śląska Cieszyńskiego pod dowództwem ob. Niemca, który podlegał organizacyjnie 1 kompanii w Cieszynie^[11].

W 1922 majątek przekazany został cieszyńskiej Państwowej Wyższej Szkole Gospodarstwa Wiejskiego. W 1933 w XIX-wiecznych zabudowaniach gospodarczych byłej Komory Cieszyńskiej uruchomiła ona (z inicjatywy dra Tadeusza Rylskiego) eksperymentalną serowarnię, która podjęła prace nad wyrobem miejscowego sera typu ementalskiego. Po przeniesieniu PWSGW w 1950 do Olsztyna, powstał tu Zakład Doświadczalny Serowarstwa PAN.

W Bażanowicach urodził się Paweł Stalmach – czołowy polski działacz społeczny i narodowy Śląska Cieszyńskiego.

Zabytek i inne obiekty

Według Narodowego Instytutu Dziedzictwa, w miejscowości znajdują się dwa obiekty zabytkowe^[12] – dawny folwark z przełomu XVIII i XIX wieku (jedyny budynek wchodzący w skład dawnego folwarku - tzw. „obora”, oraz piętrowy budynek mieszkalny - tzw. „zamek”, obora z 1839 roku, dwa budynki gospodarcze z 2 poł. XIX wieku i ogród. - oba budynki należą do Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Cieszynie^[13].
Przy drodze późnobarokowa, kamienna figura św. Jana Nepomucena z 1770.
Współczesną architekturę prezentuje kościół ewangelicki z 1981 projektu Stanisława Kwaśniewicza i Karola Gasia. Przeszklony pawilon, wzniesiony na planie nieregularnego sześcioboku, jest okryty segmentowym dachem i posiada przystawioną wysmukłą dzwonnicę.

Turystyka

Przez miejscowość przechodzą trasy rowerowe:

czarna okrężna trasa rowerowa „Śladami Stroju Cieszyńskiego” (40 km)
zielona trasa rowerowa nr 13 - Ustroń - Jastrzębie-Zdrój - Rybnik (82 km)

Przemysł

Na terenie Bażanowic znajduje się fabryka Pearl Stream oraz siedziba i hala produkcyjna firmy Mirometr, zajmującej się produkcją wodomierzy i systemami zdalnego odczytu, tzw. licznikami. Nowa hala działa w Bażanowicach od 16 sierpnia 2011 roku. Poprzednio firma znajdowała się na terenie byłego STW, w Cieszynie-Gułdowach przy ul. Harcerskiej. Od stycznia 2013 roku firma zatrudnia nieco ponad 200 osób.

Religia

Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzi filia parafii w Cieszynie Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego. We wsi znajduje się również siedziba niezależnej społeczności chrześcijańskiej powstałej na bazie nauk Williama Branhama^[14].

Komunikacja

Przez Bażanowice do 30 czerwca 2012 kursowały autobusy PKS w Cieszynie Sp. z o.o. w kierunku Cieszyna, Ustronia, Wisły, Jaworzynki i Koniakowa oraz obecnie autobusy prywatnego przewoźnika WISPOL na trasie do Cieszyna, Jaworzynki, Koniakowa, Ustronia, Wisły, Wisły Czarne, Wisły Malinki i w weekendy do Szczyrku na Salmopol. Przez wieś kursują również autobusy firmy TRANSKOM Skoczów sp. z o.o. na trasie Cieszyn - Ustroń Lipowiec Remiza.

Galeria

Chałupa z Bażanowic (1872 r.) znajdująca się w Górnośląskim Parku Etnograficznym w Chorzowie
Kościół ewangelicki
Szkoła Podstawowa im. Pawła Stalmacha
OSP Bażanowice

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 3325
↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06] .
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 15 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ ^a ^b Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.).
↑ Gmina Goleszów: Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Goleszów na lata 2007-2013. [w:] www.goleszow.bip.net.pl [on-line]. 2007-03-21, 2007. [dostęp 2010-12-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-30)].
↑ Robert Mrózek: Nazwy miejscowe dawnego Śląska Cieszyńskiego. Katowice: Uniwersytet Śląski w Katowicach, 1984, s. 37. ISBN 82-00-00622-2.
↑ Idzi Panic: Śląsk Cieszyński w początkach czasów nowożytnych (1528-1653). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2011, s. 205. ISBN 978-83-926929-5-9.
↑ Marcin Żerański: Śląsk Cieszyński. Od Bielska-Białej do Ostrawy. Cieszyn: Pracownia na pastwiskach, 2012, s. 28. ISBN 978-83-933109-3-7.
↑ Koleje Śląska Cieszyńskiego: Bażanowice. kolejcieszyn.pl. [dostęp 2015-01-04].
↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906. (niem.).
↑ Jerzy Szczurek 1933 ↓, s. 32-37.
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 .
↑ O ekozofii... - Ekozofia Niepełnosprawnych [online], www.ekozofia.ox.pl [dostęp 2017-11-22] [zarchiwizowane z adresu 2017-07-07] (pol.).
↑ BSB. Beskidzkie Stowarzyszenie Biblijne w Bażanowicach k. Cieszyna. [dostęp 2016-02-01].

Bibliografia

Jerzy Szczurek: Z wielkich dni Śląska Cieszyńskiego. O milicjach ludowych w latach 1918-1920. Cieszyn: Nakładem Grupy Związku Powstańców Śląskich w Cieszynie, 1933.

Linki zewnętrzne

Opis Bażanowic na stronie gminy Goleszów
Bażunowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 121 .

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 3325

[2] NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06] .

[3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 15 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[spis1910-4] Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.).

[planrozwoju-5] Gmina Goleszów: Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Goleszów na lata 2007-2013. [w:] www.goleszow.bip.net.pl [on-line]. 2007-03-21, 2007. [dostęp 2010-12-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-30)].

[6] Robert Mrózek: Nazwy miejscowe dawnego Śląska Cieszyńskiego. Katowice: Uniwersytet Śląski w Katowicach, 1984, s. 37. ISBN 82-00-00622-2.

[7] Idzi Panic: Śląsk Cieszyński w początkach czasów nowożytnych (1528-1653). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2011, s. 205. ISBN 978-83-926929-5-9.

[8] Marcin Żerański: Śląsk Cieszyński. Od Bielska-Białej do Ostrawy. Cieszyn: Pracownia na pastwiskach, 2012, s. 28. ISBN 978-83-933109-3-7.

[9] Koleje Śląska Cieszyńskiego: Bażanowice. kolejcieszyn.pl. [dostęp 2015-01-04].

[10] Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906. (niem.).

[CITEREFJerzy_Szczurek193332-37-11] Jerzy Szczurek 1933 ↓, s. 32-37.

[12] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 .

[13] O ekozofii... - Ekozofia Niepełnosprawnych [online], www.ekozofia.ox.pl [dostęp 2017-11-22] [zarchiwizowane z adresu 2017-07-07] (pol.).

[14] BSB. Beskidzkie Stowarzyszenie Biblijne w Bażanowicach k. Cieszyna. [dostęp 2016-02-01].

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]