Entoloma

Dzwonkówka
	; Dzwonkówka wiosenna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	dzwonkówkowate
Rodzaj	dzwonkówka
	Nazwa systematyczna
	Entoloma P. Kumm; Führer für Pilzfreunde (Zwickau): 23, 97 (1871)
	Typ nomenklatoryczny
	Entoloma sinuatum (Bull.) P. Kumm. 1871
	Multimedia w Wikimedia Commons

Entoloma P. Kumm. (dzwonkówka) – rodzaj grzybów z rodziny dzwonkówkowatych (Entolomataceae)^[1].

Cechy charakterystyczne

Grzyby kapeluszowe. Kapelusze nagie, rzadziej łuseczkowate lub włókniste, przeważnie higrofaniczne. Trzon przeważnie osadzony w środku. Blaszki w stanie dojrzałym różowo połyskujące, różnie przyrośnięte^[2]. Często występują cheilocystydy. Wysyp zarodników cielistoróżowy. Zarodniki kanciaste ze wszystkich stron, cienkościenne lub stosunkowo grubościenne, o barwie od różowej do różowobrązowej. Podstawki 2- lub 4-zarodnikowe. Krawędź blaszki płodna, sterylna lub niejednorodna. Strzępki skórki typu cutis, trichoderm lub hymeniderma ze wszystkimi możliwymi kombinacjami, z pigmentem w ścianie komórkowej lub wewnątrzkomórkowym. Trama blaszek regularna (strzępki biegną równolegle). U niektórych gatunków występują cheilocystydy, u niektórych bak cystyd. Niektóre strzępki (zwłaszcza w skórce i bezpośrednio pod nią) są wybarwione – zawierają pigment wewnątrzkomórkowy, lub w ścianie komórkowej, czasami inkrustacje^[3]. Wiele gatunków trujących^[2].

Większość gatunków to grzyby saprotroficzne, ale ostatnio stwierdzono, że niektóre tworzą ektomykoryzę^[3].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji: Entolomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi według Index Fungorum^[1].

Nazwę polską (zwyczajową) podał Stanisław Chełchowski w 1898 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym należące do tego rodzaju gatunki opisywane były pod takimi nazwami zwyczajowymi jak: delikatka, rumieniak, wieruszka, bedłka, kołpak, rumieniaczek, dzwoniak^[4]. Synonimów naukowych jest 25^[5].

Gatunki występujące w Polsce:

Entoloma albotomentosum^[6]
Entoloma alcedicolor Arnolds & Noordel. 2004^[7]
Entoloma allochroum Noordel. 1982^[7]
Entoloma ameides (Berk. & Broome) Sacc. 1887 – dzwonkówka łąkowa
Entoloma amicorum Noordel. 1987^[8]
Entoloma anatinum (Lasch) Donk 1949 – dzwonkówka wczesna
Entoloma apiculatum (Fr.) Noordel. 1981 – dzwonkówka szpiczasta
Entoloma aprile (Britzelm.) Sacc. 1887 – dzwonkówka kwietniowa
Entoloma araneosum (Quél.) M.M. Moser 1978 – dzwonkówka srebrzystowłóknista
Entoloma asprellum (Fr.) Fayod 1889 – dzwonkówka niebieskotrzonowa
Entoloma atrocoeruleum Noordel. 1987^[9]
Entoloma atromarginatum (Romagn. & J. Favre) Zschiesch. 1984 – dzwonkówka czarnobrzega
Entoloma bloxamii (Berk. & Broome) Sacc. 1887 – dzwonkówka szarofioletowa
Entoloma byssisedum (Pers.) Donk 1949 – dzwonkówka muszelkowata
Entoloma caccabus (Kühner) Noordel. 1979^[7]
Entoloma caeruleum (P.D. Orton) Noordel. 1982
Entoloma caesiocinctum (Kühner) Noordel. 1982^[7]
Entoloma calthionis Arnolds & Noordel. 1979^[7]
Entoloma canosericeum (J.E. Lange) Noordel. 1982 – dzwonkówka siwojedwabista
Entoloma cephalotrichum (P.D. Orton) Noordel. 1979^[7]
Entoloma cetratum (Fr.) M. M. Moser 1978 – dzwonkówka ochrowa
Entoloma chalybeum (Pers.) Noordel. 1982 – dzwonkówka czarnoniebieskawa
Entoloma chlorophyllum Noordel. 1980^[7]
Entoloma chytrophilum Wölfel, Noordel. & Dähncke 2001 – dzwonkówka niebieskoszara^[10]
Entoloma clandestinum (Fr.) Noordel. 1980 – dzwonkówka gruboblaszkowa
Entoloma clypeatum (L.) P. Kumm. 1871 – dzwonkówka tarczowata
Entoloma cocles (Fr.) Noordel. 1981 – dzwonkówka stożkowata
Entoloma coelestinum (Fr.) Hesler 1967^[7]
Entoloma conferendum (Britzelm.) Noordel. 1980 – dzwonkówka gwiaździstozarodnikowa
Entoloma conocybecystis Noordel. & Liiv 1992^[7]
Entoloma corvinum (Kühner) Noordel. 1982^[7]
Entoloma costatum (Fr.) P. Kumm. 1871 – dzwonkówka żeberkowanoblaszkowa
Entoloma cuneatum (Bres.) M.M. Moser 1978^[7]
Entoloma cuniculorum Arnolds & Noordel. 1979^[7]
Entoloma cuspidiferum Noordel. 1980 – dzwonkówka bagienna
Entoloma cyanulum (Lasch) Noordel. 1984 – dzwonkówka ciemnoniebieska
Entoloma defibulatum Arnolds & Noordel. 1979^[7]
Entoloma depluens (Batsch) Hesler 1967 – dzwonkówka krótkotrzonowa
Entoloma dichroum (Pers.) P. Kumm. 1871 – dzwonkówka dwubarwna
Entoloma dysthales (Peck) Sacc. 1891^[9]
Entoloma dysthaloides Noordel. 1979 – dzwonkówka owłosiona
Entoloma elodes (Fr.) P. Kumm. 1871 – dzwonkówka torfowiskowa
Entoloma engadinum (E. Horak) Noordel. 1982^[7]
Entoloma euchroum (Pers.) Donk 1949 – dzwonkówka fioletowawa
Entoloma eulividum Noordel. 1985^[7]
Entoloma excentricum Bres. 1881 – dzwonkówka niesymetryczna
Entoloma exiguum Esteve-Rav. & M. de la Cruz 1998^[7]
Entoloma exile (Fr.) Hesler 1967^[7]
Entoloma farinasprellum Arnolds 1982^[9]
Entoloma favrei Noordel. 1982^[7]
Entoloma flocculosum (Bres.) Pacioni 1988^[7]
Entoloma formosum (Fr.) Noordel. 1985 – dzwonkówka żółtawa
Entoloma fuscotomentosum F.H. Møller 1945^[7]
Entoloma gomerense Wölfel & Noordel. 2001^[9]
Entoloma griseocyaneum (Fr.) P. Kumm. 1871 – dzwonkówka szaroniebieskawa
Entoloma griseoluridum (Kühner) M.M. Moser 1978^[7]
Entoloma griseopruinatum Noordel. & Cheype 2004^[7]
Entoloma griseorubellum (Lasch) Kalamees & Urbonas 1986^[7]
Entoloma hebes (Romagn.) Trimbach 1981 – dzwonkówka wysmukła
Entoloma hirtipes (Schumach.) M.M. Moser 1978 – dzwonkówka kosmatotrzonowa
Entoloma hispidulum (M. Lange) Noordel. 1982^[7]
Entoloma huijsmanii Noordel. 1984^[7]
Entoloma incanum (Fr.) Hesler 1967 – dzwonkówka brązowozielona
Entoloma incarnatofuscescens (Britzelm.) Noordel. 1985 – dzwonkówka niebieskostopa
Entoloma indutoides (P.D. Orton) Noordel. 1984 – dzwonkówka szaroczerwonawa
Entoloma infula (Fr.) Noordel. 1980 – dzwonkówka infułowata
Entoloma inusitatum Noordel., Enderle & H. Lammers 1995^[7]
Entoloma inutile (Britzelm.) Noordel. 1980^[7]
Entoloma jahnii Wölfel & Winterh. 1993^[11]
Entoloma jubatum (Fr.) P. Karst. 1879 – dzwonkówka czekoladowoblaszkowa
Entoloma juncinum (Kühner & Romagn.) Noordel. 1979 – dzwonkówka czerwonobrązowa
Entoloma lampropus (Fr.) Hesler 1967 – dzwonkówka szarobrązowa
Entoloma lanicum (Romagn.) Noordel. 1981 – dzwonkówka jasnoszara
Entoloma lanuginosipes Noordel. 1979^[7]
Entoloma lepidissimum (Svrček) Noordel. 1982^[7]
Entoloma lepiotosmum (Romagn.) Noordel. 1982^[7]
Entoloma lilacinoroseum Bon & Guinb. 1984^[9]
Entoloma linkii (Fr.) Noordel. 1982 – dzwonkówka czarnoostrzowa
Entoloma lividoalbum (Kühner & Romagn.) Kubička 1975 – dzwonkówka białobeżowa^[12]
Entoloma lividocyanulum (Kühner) M.M. Moser 1986 – dzwonkówka błyszcząca
Entoloma longistriatum (Peck) Noordel. 1988^[7]
Entoloma lucidum (P.D. Orton) M.M. Moser 1978^[7]
Entoloma majaloides P.D. Orton 1960^[9]
Entoloma mammosum (L.) Hesler 1967 – dzwonkówka sutkowata
Entoloma minutum (P. Karst.) Noordel. 1979 – dzwonkówka drobniutka
Entoloma mougeotii (Fr.) Hesler 1967 – dzwonkówka popielatofioletowa
Entoloma mutabilipes Noordel. & Liiv 1992^[7]
Entoloma myrmecophilum (Romagn.) M.M. Moser 1978^[7]
Entoloma neglectum (Lasch) Arnolds 1982 – dzwonkówka żółtawobiała
Entoloma niphoides Romagn. ex Noordel. 1985 – dzwonkówka tarninowa
Entoloma nitens (Velen.) Noordel. 1979^[7]
Entoloma noordeloosii Hauskn. 1999^[7]
Entoloma occultipigmentatum Arnolds & Noordel. 1979^[7]
Entoloma ollare E. Ludw. & T. Rödig 1992^[7]
Entoloma olorinum (Romagn. & J. Favre) Noordel. 1979^[7]
Entoloma ortonii Arnolds & Noordel. 1979^[9]
Entoloma pallens (Maire) Arnolds 1982^[7]
Entoloma pallescens (P. Karst.) Noordel. 1979^[7]
Entoloma papillatum (Bres.) Dennis 1953 – dzwonkówka brodawkowata
Entoloma parasiticum (Quél.) Kreisel 1984^[7] – dzwonkówka pasożytnicza
Entoloma parkensis (Fr.) Noordel. 1979 – dzwonkówka czerniejąca
Entoloma pascuum (Pers.) Donk 1949 – dzwonkówka pastwiskowa
Entoloma percandidum Noordel. 1982 – dzwonkówka prążkowana
Entoloma phaeocyathum Noordel. 1985^[7]
Entoloma placidum (Fr.) Noordel. 1981
Entoloma platyphylloides (Romagn.) Largent 1974 – dzwonkówka pieniążnicowata
Entoloma plebeioides (Schulzer) Noordel. 1985^[7]
Entoloma plebejum (Kalchbr.) Noordel. 1985 – dzwonkówka metaliczna
Entoloma pleopodium (Bull.) Noordel. 1985 – dzwonkówka cytrynowa
Entoloma poliopus (Romagn.) Noordel. 1979^[7]
Entoloma politum (Pers.) Noordel. 1981 – dzwonkówka błotna
Entoloma porphyrogriseum Noordel. 1987^[7]
Entoloma porphyrophaeum (Fr.) P. Karst. 1879 – dzwonkówka porfirowobrązowa
Entoloma prunuloides (Fr.) Quél. 1872 – dzwonkówka mączna
Entoloma pseudocoelestinum Arnolds 1982^[7]
Entoloma pseudoexcentricum (Romagn.) Zschiesch. 1984^[7]
Entoloma pseudoturbidum (Romagn.) M.M. Moser 1979 – dzwonkówka mącznista
Entoloma pulvereum Rea 1907 – dzwonkówka oprószona
Entoloma rhodocylix (Lasch) M.M. Moser 1978 – dzwonkówka olszowa
Entoloma rhodopolium (Fr.) P. Kumm. 1871 – dzwonkówka szara
Entoloma rhombisporum (Kühner & Boursier) E. Horak 1976 – dzwonkówka rombowozarodnikowa
Entoloma romagnesii Noordel. 1979^[7]
Entoloma rufocarneum (Berk.) Noordel. 1985 – dzwonkówka mięsnoczerwona
Entoloma rusticoides (Gillet) Noordel. 1981 – dzwonkówka brązowoblaszkowa
Entoloma sarcitum (Fr.) Noordel. 1981 – dzwonkówka wielkozarodnikowa
Entoloma saundersii (Fr.) Sacc. 1887^[9]
Entoloma scabrosum (Fr.) Noordel. 1985 – dzwonkówka łuseczkowata
Entoloma sepium (Noulet & Dass.) Richon & Roze 1880 – dzwonkówka mącznowonna
Entoloma sericatum (Britzelm.) Sacc. 1895^[7]
Entoloma sericellum (Fr.) P. Kumm. 1871 – dzwonkówka kosmkowata
Entoloma sericeonitens (P.D. Orton) Noordel. 1980 – dzwonkówka rdzawobrązowa
Entoloma sericeum Quél. 1872 – dzwonkówka jedwabista
Entoloma serrulatum (Fr.) Hesler 1967 – dzwonkówka czarniawa
Entoloma sinuatum (Bull.) P. Kumm. 1871 – dzwonkówka trująca
Entoloma sodale Kühner & Romagn. ex Noordel. 1982 – dzwonkówka gromadna
Entoloma solstitiale (Fr.) Noordel. 1980 – dzwonkówka niewielka
Entoloma sordidulum (Kühner & Romagn.) P.D. Orton 1960^[7]
Entoloma speculum (Fr.) Quél. 1872 – dzwonkówka drobnoowocnikowa
Entoloma sphagneti Naveau 1923 – dzwonkówka torfowcowa
Entoloma sphagnorum (Romagn. & J. Favre) Bon & Courtec. 1987 – dzwonkówka torfiasta
Entoloma strigosissimum (Rea) Noordel. 1979 – dzwonkówka kosmata
Entoloma subpusillum (Pilát) Romagn. 1987^[7]
Entoloma subradiatum (Kühner & Romagn.) M.M. Moser 1978 – dzwonkówka mała
Entoloma tenellum (J. Favre) Noordel. 1979^[7]
Entoloma terreum Esteve-Rav. & Noordel. 2004^[7]
Entoloma testaceum (Bres.) Noordel. 1987^[7]
Entoloma tibiicystidiatum Arnolds & Noordel. 1979^[7]
Entoloma tjallingiorum Noordel. 1982^[7]
Entoloma turci (Bres.) M.M. Moser 1978 – dzwonkówka ciemniejąca
Entoloma undatum (Gillet) M.M. Moser 1978 – dzwonkówka strefowana
Entoloma venosum Gillet 1876 – dzwonkówka żyłkowana
Entoloma vernum S. Lundell 1937 – dzwonkówka wiosenna
Entoloma versatile (Gillet) M.M. Moser 1978 – dzwonkówka oliwkowozielona
Entoloma vezzenaense Noordel. & Hauskn. 1998^[9]
Entoloma whiteae Murrill 1917^[7]
Entoloma vinaceum (Scop.) Arnolds & Noordel. 1979^[7]
Entoloma vindobonense Noordel. & Hauskn. 2004^[9]
Entoloma winterhoffii Wölfel & Noordel. 1997^[7]
Entoloma xanthochroum (P.D. Orton) Noordel. 1985 – dzwonkówka żółtoochrowa

Nazwy naukowe na podstawie Index Fungorum (pominięto gatunki wątpliwe)^[13]. Wykaz gatunków i nazwy polskie według Władysława Wojewody (bez przypisów)^[4] i innych (oznaczone przypisami)^[7].

Przypisy

↑ ^a ^b Index Fungorum [online] [dostęp 2022-11-29] (ang.).
↑ ^a ^b E.E. Gerhardt E.E., Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2 .
↑ ^a ^b Entolomataceae, [w:] Critical monographs on the families of agarics and boleti occuring in the Netherlands, „Flora Agaricina Neerlandica” (1), 1988, s. 1–192 .
↑ ^a ^b WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 221–240, ISBN 83-89648-09-1 .
↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-10-20] (ang.).
↑ M.M. Halama M.M., Entoloma albotomentosum (Agaricales, Basidiomycota), a species new to Poland, „Acta Mycologica”, 46, 2011, s. 129–136 [zarchiwizowane z adresu 2013-12-12] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am ^an ^ao ^ap ^aq ^ar ^as ^at ^au ^av ^aw ^ax ^ay ^az ^ba ^bb ^bc ^bd ^be ^bf ^bg ^bh ^bi Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-01-27] .
↑ Projektowany Turnicki Park Narodowy [online] [dostęp 2018-12-16] [zarchiwizowane z adresu 2018-12-17] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Entoloma (dzwonkówka) [online], grzyby.pl [dostęp 2023-12-30] (pol.).
↑ Marcin StanisławM.S. Wilga Marcin StanisławM.S., MirosławM. Wantoch-Rekowski MirosławM., Nowe stanowisko Entoloma chytrophilum w Lasach Oliwskich (Trójmiejski Park Krajobrazowy, Pomorze Gdańskie), „Przegląd Przyrodniczy”, 2, XXIV, Klub Przyrodników, 2013, s. 43–48 (pol.).
↑ J.J. Nita J.J., M.M. Stefaniak M.M., Entoloma jahnii, a rare species in Europe, „Acta Mycologica”, 45, 2010, s. 157–162 [zarchiwizowane z adresu 2013-12-12] (ang.).
↑ Rekomendacja nr 2/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online] [dostęp 2021-07-16] .
↑ Index Fungorum (wyszukiwarka taksonów) [online] [dostęp 2013-10-20] (ang.).

[if-1] Index Fungorum [online] [dostęp 2022-11-29] (ang.).

[ger-2] E.E. Gerhardt E.E., Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2 .

[flo-3] Entolomataceae, [w:] Critical monographs on the families of agarics and boleti occuring in the Netherlands, „Flora Agaricina Neerlandica” (1), 1988, s. 1–192 .

[check-4] WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 221–240, ISBN 83-89648-09-1 .

[sf-5] Species Fungorum [online] [dostęp 2013-10-20] (ang.).

[albo-6] M.M. Halama M.M., Entoloma albotomentosum (Agaricales, Basidiomycota), a species new to Poland, „Acta Mycologica”, 46, 2011, s. 129–136 [zarchiwizowane z adresu 2013-12-12] (ang.).

[lit-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am ^an ^ao ^ap ^aq ^ar ^as ^at ^au ^av ^aw ^ax ^ay ^az ^ba ^bb ^bc ^bd ^be ^bf ^bg ^bh ^bi Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-01-27] .

[park-8] Projektowany Turnicki Park Narodowy [online] [dostęp 2018-12-16] [zarchiwizowane z adresu 2018-12-17] .

[atlas-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Entoloma (dzwonkówka) [online], grzyby.pl [dostęp 2023-12-30] (pol.).

[wwk-10] Marcin StanisławM.S. Wilga Marcin StanisławM.S., MirosławM. Wantoch-Rekowski MirosławM., Nowe stanowisko Entoloma chytrophilum w Lasach Oliwskich (Trójmiejski Park Krajobrazowy, Pomorze Gdańskie), „Przegląd Przyrodniczy”, 2, XXIV, Klub Przyrodników, 2013, s. 43–48 (pol.).

[jah-11] J.J. Nita J.J., M.M. Stefaniak M.M., Entoloma jahnii, a rare species in Europe, „Acta Mycologica”, 45, 2010, s. 157–162 [zarchiwizowane z adresu 2013-12-12] (ang.).

[kom-12] Rekomendacja nr 2/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online] [dostęp 2021-07-16] .

[if2-13] Index Fungorum (wyszukiwarka taksonów) [online] [dostęp 2013-10-20] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]