Gwiazdozbiór Kameleona

Kameleon
Nazwa łacińska	Chamaeleon
Dopełniacz łaciński	Chamaeleontis
Skrót nazwy łacińskiej	Cha
	Dane obserwacyjne (J2000)
Rektascensja	11 h
Deklinacja	-80°
	Charakterystyka
Powierzchnia	132 stopnie kw.
Liczba gwiazd o obserwowanej wielkości gwiazdowej < 3	0
Najjaśniejsza gwiazda	α Cha (4,05m)
Gwiazdozbiory sąsiadujące	Mucha; Kil; Ryba Latająca; Góra Stołowa; Oktant; Rajski Ptak;
	Widoczny na szerokościach geograficznych; pomiędzy 90° S a 5° N.
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kameleon (łac. Chamaeleon, dop. Chamaeleontis, skrót Cha) – jedna z mniej wyraźnych konstelacji nieba południowego. Liczba gwiazd dostrzegalnych nieuzbrojonym okiem: około 20. Jest to jeden z najmniejszych gwiazdozbiorów (79. pod względem wielkości). W Polsce niewidoczny.

Konstelacja ta została wprowadzona przez nawigatorów holenderskich Pietra Dirksza Keysera oraz Fredricka de Houtmana pod koniec XVI wieku^[2]. W 1598 na mapie gwiazd Petrus Plancius wpasował w ten gwiazdozbiór postać kameleona, jaszczurki, która potrafi zmieniać kolor. Po raz pierwszy opisana w Uranometrii Johanna Bayera w 1603 roku. Od czasów Bayera zawartość konstelacji nie uległa poważniejszym zmianom^[1].

Pochodzenie nazwy

Do XVII wieku astronomowie nie uznawali gwiazd tworzących Kameleona za osobny gwiazdozbiór, co tłumaczy brak powiązań z mitologią^[1]. Kameleon to gwiazdozbiór nowożytny, nie wiążą się więc z nim żadne mity. Wyobraża afrykańską nadrzewną jaszczurkę, słynącą z umiejętności dostosowywania się barwą do otoczenia. Na niektórych dawnych mapach pokazywano go jako kameleona polującego na położoną w pobliżu muchę (Gwiazdozbiór Muchy).

Gwiazdy Kameleona

Główne gwiazdy konstelacji tworzą długi cienki kształt rombu, której dłuższe boki wyciągnięte są wzdłuż linii wschód-zachód. Środek figury leży na południe od punktu pomiędzy głównymi gwiazdami Muchy i Miaplacidusem, jasną gwiazdą w Kilu. Żadna z gwiazd nie jest szczególnie jasna, ale pięć najjaśniejszych z nich ma wielkość pomiędzy 4,05 i 4,45^[1].

Na zachodnim krańcu rombu znajduje się Alfa Kameleona, gwiazda podobna do Słońca. Ma typ widmowy F5 oraz masę o około 50% większą od masy Słońca, świeci z odległości 63,5 lat świetlnych^[1].
Delta (δ) Chamaeleontis to szeroka para gwiazd niezwiązanych ze sobą. Jaśniejsza gwiazda, niebieskawa δ² Cha (4,4^m), jest układem spektroskopowo podwójnym, natomiast δ¹ Cha (5,5^m) to świecący na pomarańczowo olbrzym.
Inny układ podwójny to ε Cha – ciasny układ o składnikach odległych o 0,9 sekundy. R Cha to gwiazda zmienna typu Mira Ceti zmieniająca jasność w przedziale 7,5 ÷ 14^{^m} w ciągu 334 dni.
Natomiast z gwiazdą η Cha związana jest gromada otwarta, złożona z zaledwie 12 gwiazd, które zaobserwowano w 1999 roku. To gwiazdy relatywnie młode, o wieku do ośmiu milionów lat, odległe o około 316 lat świetlnych. Odkryte dzięki intensywnemu świeceniu w promieniach rentgenowskich.

Interesujące obiekty

Konstelacja jest dość daleko od płaszczyzny Drogi Mlecznej, gdzie znajduje się większość obszarów tworzenia gwiazd.

Najdalej wysunięty na południe jasny obiekt pozagalaktyczny NGC 3195 to mgławica planetarna o jasności 11,6^m,rozmiarze kątowym zbliżonym do Jowisza i odkryta przez angielskiego astronoma Johna Herschela w 1835. Znajduje się w połowie odległości między gwiazdami δ a ζ Cha i około 5500 lat świetlnych od nas. Możliwa do obserwacji przez teleskop o średnicy 10 centymetrów.
Z kolei NGC 2915 to najjaśniejsza galaktyka w Kameleonie. W 20-centymetrowym teleskopie można dostrzec jej mały zamglony owal^[1].
W gwiazdozbiorze znajdują się obłoki molekularne, w których materia zapada się, tworząc młode, mało masywne gwiazdy typu T Tauri. Obłoki znajdują się w odległościach 400-600 lat świetlnych od Słońca. Charakterystycznym obiektem związanym z tymi gwiazdami jest mgławica refleksyjna IC 2631. Jest to najjaśniejsza część obłoku molekularnego gwiazdozbioru^[3].

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Praca zbiorowa: Kosmos. Warszawa: Buchmann Sp. z o.o., 2012, s. 348-249. ISBN 978-83-7670-323-7.
↑ Praca zbiorowa: Encyklopedia Wszechświata. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 407. ISBN 978-83-01-14848-5.
↑ Kamil Złoczewski: Kosmos. Tajemnice Wszechświata.. T. 84. Poznań: Amermedia Sp. z o.o., 2013, s. 21-22. ISBN 978-83-252-2124-9.

Bibliografia

J. Desselberger, J. Szczepanik, Tablice astronomiczne, Wydawnictwo Park, Bielsko-Biała 2002, ISBN 83-7266-156-1

[Kosmos-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Praca zbiorowa: Kosmos. Warszawa: Buchmann Sp. z o.o., 2012, s. 348-249. ISBN 978-83-7670-323-7.

[2] Praca zbiorowa: Encyklopedia Wszechświata. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 407. ISBN 978-83-01-14848-5.

[3] Kamil Złoczewski: Kosmos. Tajemnice Wszechświata.. T. 84. Poznań: Amermedia Sp. z o.o., 2013, s. 21-22. ISBN 978-83-252-2124-9.

[1]

[2]

[3]

Niebo północne	Andromeda Byk Cefeusz Herkules Jaszczurka Kasjopeja Korona Północna Lisek Lutnia Łabędź Mała Niedźwiedzica Mały Lew Pegaz Perseusz Psy Gończe Ryś Smok Strzała Trójkąt Warkocz Bereniki Wielka Niedźwiedzica Wolarz Woźnica Źrebię Żyrafa
Niebo równikowe	Baran Bliźnięta Delfin Erydan Hydra Koziorożec Lew Mały Pies Orion Orzeł Panna Rak Ryby Sekstant Skorpion Strzelec Waga Wieloryb Wodnik Wąż Wężownik Zając Żuraw
Niebo południowe	Centaur Cyrkiel Feniks Gołąb Góra Stołowa Indianin Jednorożec Kameleon Kil Kompas Korona Południowa Kruk Krzyż Południa Luneta Malarz Mikroskop Mucha Oktant Ołtarz Paw Piec Pompa Ptak Rajski Puchar Rufa Ryba Latająca Ryba Południowa Rylec Rzeźbiarz Sieć Tarcza Trójkąt Południowy Tukan Wielki Pies Wilk Wąż Wodny Węgielnica Zegar Złota Ryba Żagiel