Jelenia Góra (stacja kolejowa)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Jelenia Góra
Ilustracja
Jelenia Góra
Państwo  Polska
Województwo  dolnośląskie
Miejscowość Jelenia Góra
Data otwarcia 1866
Poprzednie nazwy Hirschberg Hbf
Dane techniczne
Liczba peronów 4
Kasy T
Linie kolejowe
Położenie na mapie Jeleniej Góry
Mapa konturowa Jeleniej Góry, u góry znajduje się punkt z opisem „Jelenia Góra”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Jelenia Góra”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Jelenia Góra”
Ziemia50°54′10″N 15°45′22″E/50,902778 15,756111
Multimedia w Wikimedia Commons
Portal Transport szynowy

Jelenia Góra – węzłowa stacja kolejowa w Jeleniej Górze, w województwie dolnośląskim, w Polsce[1]. Według klasyfikacji PKP ma kategorię dworca regionalnego[2].

W roku 2018 stacja obsługiwała ok. 2300 pasażerów na dobę[3].

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Stacja Jelenia Góra została ulokowana blisko 2 kilometry w kierunku wschodnim od ścisłego centrum miasta[4].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Przed 1945 rokiem[edytuj | edytuj kod]

Budynek dworca powstał w roku 1886, wraz z doprowadzeniem do miasta po dwuletniej budowie Śląskiej Kolei Górskiej od strony Rybnicy[5][6]. Połączenie kolejowe Jeleniej Góry z Wrocławiem powstało po doprowadzeniu bezpośredniego torowiska do stacji Wałbrzych Szczawienko w roku 1868[6]. Pierwsze pociągi łączące Jelenią Górę ze stolicą Dolnego Śląska były złożone z kilku dwuosiowych wagonów „boczniaków”, prowadzonych przez parowozy[6]. Pociąg pokonywał początkowo dystans ponad 100 kilometrów w dwie godziny i stanowił najszybszy środek transportu w tej relacji[6].

Do pierwszych obiektów pasażerskiej części stacji, prócz dworca, należały: szalet, budynek mieszkalny, lokomotywownia, wieża wodna, posterunki zwrotniczych[4].

W 1868 roku radni miejscy zdecydowali o zmianie nazwy dotychczasowej ulicy Wojanowskiej (niem. Schildauerstrasse), przy której wzniesiono dworzec Śląskiej Kolei Górskiej, na Dworcową (Banhoffstrasse)[6].

Gmach dworca i perony rozbudowano w roku 1882 wraz z wprowadzeniem do stacji nowej linii od Kowar[4]. Wraz z doprowadzeniem linii od kierunku Szklarskiej Poręby w roku 1891 wyposażono stację w kolejny peron[4].

Od 8 kwietnia 1897 roku dworzec połączono z centrum miasta i koszarami linią tramwajową[6].

Stacja została zmodernizowana w latach 1902–1910, uzyskując kształt zbliżony do istniejącego do przebudowy w latach 2015–2017[4]. Zmieniono układ torów pasażerskich i towarowych, przedłużono i zadaszono perony, wykonano przejście podziemne do dwóch peronów wyspowych, powiększono magazyn towarowy, rozbudowano lokomotywownię i wzniesiono mieszkania dla pracowników stacji[4]. Przejazd kolejowo-drogowy na obecnej ulica Wincentego Pola został wówczas przeniesiony na wiadukt nad stacją[4].

Ostateczny kształt jeleniogórski węzeł kolejowy uzyskał po 40 latach od doprowadzenia do miasta pierwszej linii kolejowej[6].

Po I wojnie światowej główna linia Zgorzelec – Wałbrzych została zelektryfikowana[4]. Ruch pociągów elektrycznych zainaugurowano 15 lipca 1920 roku[6]. Elektryfikacją objęto również sieć odnóg od głównej trasy, m.in. w kierunku Szklarskiej Poręby i Karpacza[6].

Na przełomie lat 20. i 30 XX w. Jelenia Góra posiadała bezpośrednie połączenie kolejowe z Berlinem[6]. W latach 30. XX wieku istniała możliwość podróży do Pragi z jedną przesiadką[6].

W okresie PRL[edytuj | edytuj kod]

Krótko po wojnie poniemiecka sieć elektryczna na Dolnym Śląsku została zdemontowana i wywieziona do ZSRR[4].

Na stację w Jeleniej Górze przywożono zaraz po wojnie osadników polskich w pociągach złożonych z wagonów bydlęcych[6]. Lokomotywy z pociągów z osadnikami, według relacji, miały trafiać na stan miejscowej parowozowni[6]. Ulica za dworcem kolejowym wiodąca do lokomotywowni otrzymała nazwę Krakowska – według legendy miejskiej za sprawą osadników z Krakowa, którzy zajęli budynki za stacją kolejową[6]. 30 marca 1946 roku rozpoczęła powojenną działalność wagonownia[7].

22 października 1946 roku w pociągu z Warszawy do Jeleniej Góry i Kudowy-Zdroju przyjechały pierwsze po II wojnie światowej wagony sypialne, jakie dotarły do okręgu dolnośląskiego (DOKP)[7].

Wraz z kapitulacją Niemiec wysadzono w powietrze łukowy most na Bobrze na szlaku Jelenia Góra – Jelenia Góra Zachodnia. Odbudowany obiekt uruchomiono 30 września 1953 roku, wznawiając bezpośrednią komunikację z dworca głównego w kierunku Szklarskiej Poręby, Lubania i Lwówka Śląskiego[8].

17 grudnia 1966 roku zakończono reelektryfikację odcinka Wałbrzych – Jelenia Góra, a tym samym zelektryfikowanego szlaku z Wrocławia[9]. W latach 1966–1970 stacja, równolegle z pozostałymi stacjami na odcinku linii kolejowej nr 274 Jelenia Góra – Wrocław Świebodzki, otrzymała nowe semafory[10].

Przejściowo w latach siedemdziesiątych XX w. kursował pierwszy pociąg ekspresowy Jelenia Góra – Warszawa[6]. Istniały wówczas również pociągi nocne do Berlina i Eisenach[6].

Eksploatację trakcji parowej w węźle jeleniogórskim zakończono w 1984 roku[6]. Ostatnią linią obsługiwaną parowozami była trasa w kierunku Lwówka Śląskiego i Zebrzydowej[6].

Na przełomie lat 70 i 80 pogarszający się stan lokalnych linii kolejowych w pobliżu Jeleniej Góry powodował stopniowe ograniczanie oferty dostępnej ze stacji[6]. W 1986 roku zlikwidowano połączenia kolejowe w kierunku Kowar i Kamiennej Góry. Od roku 1988 pociągi elektryczne wysłano na ponownie zelektryfikowaną linię w kierunku Szklarskiej Poręby, jednak frekwencja w jednostkach elektrycznych na tej trasie była niezadowalająca[6].

W drugiej połowie lat 80. rozpoczęto szeroko zakrojoną modernizację zaplecza stacji. Dotychczasowy obiekt stołówki pracowniczej PKP rozebrano pod rozbudowę zakładowej przychodni zdrowia[6]. Za stacją wzniesiono obiekt planowany jako noclegownia drużyn konduktorskich, ostatecznie zagospodarowany jako hotel[6].

Planowano budowę nowej lokomotywowni (w miejscu rozebranego wówczas starego obiektu[6]) i pasażerskiej stacji postojowej[10]. Planów nie zrealizowano.

Po 1989 r.[edytuj | edytuj kod]

Od 1988 roku na Dolnym Śląsku trwała systematyczna likwidacja ruchu na liniach kolejowych uznanych przez PKP za nierentowne[11].

Z dniem 3 kwietnia 2000 roku Polskie Koleje Państwowe zawiesiły połączenia pasażerskie na 1028,5 km linii kolejowych[12]. Oprócz niedostatecznej rentowności jako przyczynę likwidacji połączeń PKP wskazywały pogłębiającą się niewydolność modelu ograniczonego dotowania kolei wyłącznie z budżetu centralnego i finansowania połączeń pasażerskich przez PKP wpływami z przewozów towarowych[12]. Ze stacji Jelenia Góra zlikwidowano wówczas pociągi pasażerskie do Karpacza[11].

Pozostałe połączenia w węźle jeleniogórskim w kolejnych latach były ograniczane[13].

Po roku 2000 na głównej linii kolejowej nr 274 na skutek niedostatecznego utrzymania doszło do zapaści technologicznej. Odcinek między Jelenią Górą a Wrocławiem pociągi pasażerskie przemierzały w blisko 4 godziny[14]. W rozkładzie jazdy 2003/2004 na linii kolejowej nr 274 nie zaplanowano żadnego pociągu pospiesznego[14].

Z początkiem XXI wieku w budynku dworca przestała funkcjonować świetlica PKP, restauracja oraz bar[5]. Pomieszczenia, przeznaczone dla wynajmujących, przez wiele lat były niezagospodarowane[5]. Baraki służące przez lata funkcjonującej przy stacji zasadniczej szkoły zawodowej PKP, zlikwidowanej w latach dziewięćdziesiątych, zostały rozebrane[6].

Część gmachu dworcowego z lat 1912–1922, służąca od 2008 roku obsłudze podróżnych

Na przełomie 2007 i 2008 roku Polskie Koleje Państwowe zdecydowały o przebudowie parteru dworca, polegającej na zmniejszeniu hallu o połowę i wydzieleniu pomieszczeń przeznaczonych pod wynajem[5]. Podczas trwającej pół roku modernizacji we wschodniej części dworca zaaranżowano nowy, dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych hall[15]. Powierzchnię w pierwotnym gmachu dworca ograniczono do strefy kas biletowych i gastronomicznej[15]. Prace trwały pół roku i kosztowały 1,5 miliona złotych[15].

Po roku 2007 podjęto modernizację linii kolejowej nr 274, dzięki czemu czas przejazdu się skrócił, przywrócono również pociągi kwalifikowane[16]

12 czerwca 2015 PKP PLK podpisały z konsorcjum firm Infrakol i Track Tec Construction umowę na modernizację stacji, która objęła m.in. podwyższenie peronów, odnowienie wiat, instalację nowego oświetlenia, monitoringu, wind przy peronach oraz jednej platformy przyschodowej i paletowych tablic informacyjnych[17]. Odnowione zostały również przejścia podziemne[18]. Prace trwały 2 lata (2016-2017), ich zakres został rozszerzony w stosunku do pierwotnego planu i pochłonęły 27 milionów złotych[17].

Linie kolejowe[edytuj | edytuj kod]

Infrastruktura[edytuj | edytuj kod]

Budynek dworca[edytuj | edytuj kod]

Oryginalna część dworca z l.1865-1866, po 2009 roku w przeważającej części adaptowana na cele komercyjne

Gmach dworca został wzniesiony w latach 1865–1866 r. według projektu architekta budynków dworcowych Śląskiej Kolei Górskiej Hermanna Cuno, inspirowanego szkołą Karla Friedricha Schinkla[19][20]. Projekt rozmieszczono na planie dwóch, zwartych ze sobą, niesymetrycznych czworokątów[4]. Dworzec, podobnie jak większość obiektów na linii został wzniesiony na fundamentach kamiennych[21]. Ściany wykonano z ciosów kamiennych[21]. Zastosowano drewniane stropy międzykondygnacyjne i dwuspadowy dach pokryty papą bitumiczną na lepiku[21]. Obiekt uzyskał eklektyczną elewację łączącą cechy neoklasycyzmu i neogotyku wykonaną z ciosanego piaskowca[21][22]. Dworzec w Jeleniej Górze, jako jeden z nielicznych na linii, posiada klasycyzujący fronton oraz fryzy imitujące porządek dorycki[21].

Budynek był rozbudowywany wraz ze stacją w latach: 1882 oraz 1904-1906 z zachowaniem spójności architektonicznej i wizualnej z pierwotnym założeniem[23]. W latach 1912–1922 we wschodniej części gmachu powstało nowe, odbiegające wyglądem od starszych części skrzydło administracyjne, do którego podczas remontu w latach 2008–2009 przeniesiono hall dworca[24].

Przez wiele lat powojennych elewacja starego gmachu wykonana z piaskowca była pokrywana kolejnymi warstwami farby[6]. Po roku 2000 elewacja została oczyszczona i przywrócono jej oryginalny wygląd[6].

Perony[edytuj | edytuj kod]

Na stacji znajdują się cztery perony pasażerskie[17].

Nastawnie[edytuj | edytuj kod]

Sterowanie ruchem pociągów na stacji odbywa się z jednej, współczesnej nastawni dysponującej JG.

Na stacji istnieją jednak zachowane, nieczynne budynki nastawni JGB i JGC[25].

Infrastruktura towarzysząca[edytuj | edytuj kod]

Przy stacji istnieją obiekty po zapleczu technicznym (częściowo zachowana dawna lokomotywownia), które były użytkowane zgodnie z przeznaczeniem do końca 2015 roku.

Ruch pociągów[edytuj | edytuj kod]

Wiodąca przez stację linia kolejowa nr 274 została zakwalifikowana przez Biuro Eksploatacji spółki PKP Polskie Linie Kolejowe na odcinku Wrocław Główny – Jelenia Góra jako „linia o priorytecie pasażerskim”, natomiast na odcinku Jelenia Góra – Zgorzelec jako „linia o priorytecie towarowym”[26].

Ruch pasażerski[edytuj | edytuj kod]

Połączenia dalekobieżne[edytuj | edytuj kod]

ED161-002 na zmodernizowanej w latach 2015–2017 stacji Jelenia Góra

Prace rewitalizacyjne na linii nr 274 umożliwiły wprowadzenie taboru generacji i uruchomienie nowych połączeń dalekobieżnych[16]. Od 29 kwietnia 2016 roku jedną parę pociągów Express InterCity Premium (EIP) spółki PKP Intercity dotychczasowej relacji Warszawa Wschodnia – Wrocław Główny przedłużono torami linii kolejowej nr 274 przez Wałbrzych do Jeleniej Góry[16]. Pociągi ED250 Pendolino poruszają się po linii z maksymalną prędkością 130 kilometrów na godzinę[16]. W pobliżu Wałbrzycha pociągi zwalniają do 60 kilometrów na godzinę ze względu na geometrię torowiska (ciasne łuki)[16]. W rozkładzie jazdy 2015/2016 po linii rozpoczęły również kursowanie pociągi PKP Intercity kategorii Intercity (IC) z Białegostoku i Warszawy do Jeleniej Góry, obsługiwane jednostkami Pesa Dart[16].

Komunikacja z dworcem[edytuj | edytuj kod]

Przy dworcu znajduje się przystanek MZK Jelenia Góra oraz PKS Tour Jelenia Góra (połączenia z Karpaczem Górnym przez Kowary).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b PKP Polskie Linie Kolejowe S.A: Mapa linii kolejowych w Polsce zarządzanych przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. oraz innych zarządców (pol.). plk-sa.pl, 2015-12-09. [dostęp 2016-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-02)].
  2. ↑ Wykaz stacji pasażerskich wraz z ich kategoryzacją oraz określeniem dostępności do obiektu, l.p. 153.
  3. ↑ Urząd Transportu Kolejowego: Wymiana pasażerska na stacjach w Polsce w 2018 r.. 2020-01-27. [dostęp 2020-01-30].
  4. ↑ a b c d e f g h i j Dominas 2014 ↓, s. 64.
  5. ↑ a b c d TEJO: Dyskoteka na dworcu? (pol.). W: jelonka.com [on-line]. Highlander’s Group, 2008-01-05. [dostęp 2017-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-03)].
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z Fotoreportaż jelonka.com 2007 ↓.
  7. ↑ a b Pionierzy... 1985 ↓, s. 246.
  8. ↑ Pionierzy... 1985 ↓, s. 247.
  9. ↑ Pionierzy... 1985 ↓, s. 249.
  10. ↑ a b Pionierzy... 1985 ↓, s. 132.
  11. ↑ a b Sławomir Książek. Pasażerskie połączenia kolejowe na Dolnym Śląsku po 1989 roku – aspekt przestrzenny. „Transport Miejski i Regionalny”. 1/2017, s. 22,25,27–28, 2017-01-01. Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Komunikacji Rzeczpospolitej Polskiej. ISSN 1732-5153 (pol.). 
  12. ↑ a b Roman Hajdrowski (Rzecznik Prasowy Zarządu PKP). Znikające pociągi. „Świat Kolei”. 5/2000 (58), s. 2. EMI-PRESS. ISSN 1234-5952. 
  13. ↑ Bogusław Molecki: Kolejowe przewozy regionalne na Dolnym Śląsku – potencjał możliwości. W: Tadeusz Nowakowski (red.): Przewozy regionalne w Polsce. Szanse i zagrożenia. Wrocław: Międzynarodowa Wyższa Szkoła Logistyki i Transportu we Wrocławiu, 2005, s. 98–103. ISBN 83-89908-00-X.
  14. ↑ a b Halo, tu redakcja. „Wolna Droga. Pismo Sekcji Krajowej Kolejarzy NSZZ Solidarność”, 2003-12-24. Wrocław: SOLKOL sp. z o.o.. ISSN 1233-2305. [zarchiwizowane z adresu 2016-04-10]. 
  15. ↑ a b c PKP S.A: Kolejny dworzec zmodernizowany. W: muratorplus.pl [on-line]. 2009-02-18. [dostęp 2017-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-03)].
  16. ↑ a b c d e f Andrzej Grębla. Pendolino w Jeleniej Górze. „Wolna Droga. Pismo Sekcji Krajowej Kolejarzy NSZZ Solidarność”, 2016-05-16. Wrocław: SOLKOL sp. z o.o.. ISSN 1233-2305. [zarchiwizowane z adresu 2017-10-02]. 
  17. ↑ a b c PLK zakończyła modernizację stacji w Jeleniej Górze (pol.). kurier-kolejowy.pl, 2017-07-03. [dostęp 2017-08-17].
  18. ↑ Jest umowa na modernizację stacji Jelenia Góra. Wykona ją Infrakol i Track Tec (pol.). rynek-kolejowy.pl, 2015-06-17. [dostęp 2015-06-20].
  19. ↑ Dominas 2014 ↓, s. 55.
  20. ↑ Dominas 2014 ↓, s. 65.
  21. ↑ a b c d e Dominas 2014 ↓, s. 44.
  22. ↑ Dominas 2014 ↓, s. 66.
  23. ↑ Dominas 2014 ↓, s. 67.
  24. ↑ Dominas 2014 ↓, s. 72.
  25. ↑ Torowiska, nastawnie, posterunki stacji Jelenia Góra, dostęp: 2017-10-04.
  26. ↑ Biuro Eksploatacji PKP PLK: mapa sieci kolejowej [dostęp 2014-08-05].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Agnieszka Gierus: Nikt na stacji nie czeka... (pol.). W: jelonka.com [on-line]. Highlander’s Group, 2007-09-18. [dostęp 2017-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-11)].
  • Praca zbiorowa: Pionierzy i ich następcy. Z dziejów Dolnośląskiej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych 1945-1985. Wrocław: Dolnośląska Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych, 1985. ISBN 1-57231-718-3. (pol.)
  • Stacja Jelenia Góra. W: Przemysław Dominas: Architektura Śląskiej Kolei Górskiej. Łódź: Księży Młyn, 2014, s. 64–66. ISBN 978-83-7729-148-1.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Jelenia Góra
Linia 274 Wrocław Świebodzki – Görlitz
BSicon KBHFaq.svgBSicon STRq.svgBSicon STRq.svg
Wojanów
odległość: 5,055 km
 BSicon BHFq.svg
odległość: 10,525 km
Linia 311 Jelenia Góra – Harrachov
BSicon KBHFaq.svg
odległość: 4,256 km
Linia 308 Kamienna Góra – Jelenia Góra (39,986 km)
BSicon KBHFaq.svgBSicon STRq.svgBSicon STRq.svg
Łomnica Średnia
odległość: 36,621 km
 BSicon KBHFeq.svg
Linia 283 Jelenia Góra – Żagań (0,07 km)
BSicon KBHFaq.svg
odległość: 3,519 km
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jelenia_Góra_(stacja_kolejowa)&oldid=61984948”