Język oirata
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
1566 (2015)[1] | ||
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Status oficjalny | |||
| UNESCO | 3 zdecydowanie zagrożony↗ | ||
| Ethnologue | 7 wypierany↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-3 | oia | ||
| IETF | oia | ||
| Glottolog | oira1263 | ||
| Ethnologue | oia | ||
| BPS | 0739 0 | ||
| Występowanie | |||
 Języki wyspy Timor i okolic | |||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Język oirata, także: woirata[1], maaro[2][3] – język papuaski używany na wyspie Kisar w prowincji Moluki w Indonezji. Posługuje się nim nieco ponad 1500 osób[1]. Należy do rodziny języków timor-alor-pantar[2][4].
Jego użytkownicy zamieszkują dwie wsie na wyspie Kisar (Oirata Barat i Oirata Timur)[3], a po części także miasto Ambon[2]. Jest odrębny od pozostałych języków Moluków[5][6]. Według zapisków historycznych ludność Oirata przybyła w 1721 r. z wyspy Timor, zachowując swój rodzimy język[7][8].
Jest blisko spokrewniony z językiem fataluku, używanym na wschodnim skraju Timoru Wschodniego, i był wręcz klasyfikowany jako jego dialekt (z archaicznymi cechami)[9][10]. Odnotowano pewien stopień wzajemnej zrozumiałości między oirata a północnym dialektem fataluku[7]. Na bliski związek tych języków zwrócił uwagę J. P. B. de Josselin de Jong w 1937 roku[11][12]. Oirata wyróżnia się konserwatywną morfologią[9]. Dalszymi krewnymi oirata są języki makasae i makalero, również z Timoru Wschodniego[13].
Współistnieje z językiem kisar (meher) z rodziny austronezyjskiej, który jest używany na tej samej wyspie. Oba języki nie są ze sobą spokrewnione[14]. Niegdyś uważano jednak, że oirata to silnie odrębny język austronezyjski[15].
Jest poważnie zagrożony wymarciem[16]. W wielu sferach życia dominuje malajski amboński, a w edukacji jest stosowany język indonezyjski[17]. Młodsi mieszkańcy wsi Oirata Barat i Oirata Timur już nie władają biegle tym językiem, wykazują jedynie bierną jego znajomość. Tradycyjni użytkownicy języka oirata to starsi członkowie społeczności, w wieku powyżej 65 lat (ok. 7 osób)[3]. W 2018 roku zaczęto podejmować działania na rzecz rewitalizacji tego języka[18]. Dostęp do mediów społecznościowych przyczynił się do poszerzenia domen użycia języka i umożliwił rozwój jego nieformalnej postaci pisanej[1].
System dźwiękowy[edytuj | edytuj kod]
Spółgłoski[edytuj | edytuj kod]
W języku oirata występuje trzynaście spółgłosek[19]:
| dwuwargowe | wargowo-zębowe | przedniojęzykowo- dziąsłowe |
podniebienne | krtaniowe | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| zwarta | bezdźwięczne | p | t | ʔ | ||
| dźwięczne | d | |||||
| szczelinowa | bezdźwięczne | f | h | |||
| dźwięczne | v | |||||
| nosowe | m | n | ||||
| aproksymanty | w | l | j | |||
| drżące | r | |||||
Samogłoski[edytuj | edytuj kod]
W języku oirata występuje pięć samogłosek[19]:
| przednie | tylne | |
|---|---|---|
| przymknięte | i | u |
| półprzymknięte | e | o |
| otwarte | a |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Oirata, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [dostęp 2020-02-17] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-01] (ang.).
- ↑ a b c Oirata, [w:] Data Pokok Kebahasaan dan Kesastraan [online], Badan Pengembangan dan Pembinaan Bahasa [dostęp 2021-08-04] [zarchiwizowane z adresu 2021-08-04] (indonez.).
- ↑ Holton i Klamer 2018 ↓, s. 573–574.
- ↑ Margaret Florey: Malukan Languages. W: E. K. Brown, Sarah Ogilvie (red.): Concise Encyclopedia of Languages of the World. Amsterdam: Elsevier, 2009, s. 689–691. ISBN 978-0-08-087775-4. OCLC 318247422. (ang.).
- ↑ Don van Minde: Malayu Ambong: Phonology, Morphology, Syntax. Leiden: Research School CNWS, 1997, s. 6. ISBN 90-73782-94-5. OCLC 38075818. Cytat: On the island of Kisar the Oirata language is the only Moluccan representative of the Trans-New Guinea Phylum [...]. (ang.).
- ↑ a b Schapper 2014 ↓, przyp. 2, s. 3.
- ↑ Schapper, Huber i van Engelenhoven 2012 ↓, s. 195.
- ↑ a b van Engelenhoven 2009 ↓, s. 333.
- ↑ Geoffrey Hull: Fataluku (Fatalukunu). Dili: Instituto Nacional de Linguística / Universidade Nacional Timor Lorosa’e, 2005, s. 1, seria: East Timor Language Profiles 7. ISBN 978-1-74138-140-5. OCLC 225569417. (ang.).
- ↑ Holton i Klamer 2018 ↓, s. 578
- ↑ de Josselin de Jongb 1937 ↓.
- ↑ Timothy Usher: Fataluku. NewGuineaWorld. [dostęp 2020-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-05)]. (ang.).
- ↑ Nazar Nazarudin [online], Leiden University [dostęp 2020-06-10] [zarchiwizowane z adresu 2020-08-03] (ang.).
- ↑ Cowan 1965 ↓, s. 360.
- ↑ Nazarudin 2013 ↓, s. 2.
- ↑ Nazarudin 2013 ↓, s. 6.
- ↑ Bahasa Oirata direvitalisasi. Antara News Ambon, Maluku, 2018-02-05. [dostęp 2020-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-04)]. (indonez.).
- ↑ a b Halus Mandala i inni, Phonological evolution of Oirata and its Genetic Relationship with Other Non-Austronesian languages in Timor-Leste, „e-Journal of Linguistics”, 5 (2), styczeń 2011, ISSN 2442-7586 (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- H. K. J. Cowan. The Oirata language. „Lingua”. 14, s. 360–370, 1965. DOI: 10.1016/0024-3841(65)90051-3. ISSN 0024-3841. OCLC 4924701113. (ang.).
- Aone van Engelenhoven: On derivational processes in Fataluku, a non-Austronesian language in East-Timor. W: W.L. Wetzels (red.): Linguistics of Endangered Languages: contributions to Morphology and Morpho-Syntax. Utrecht: Netherlands Graduate School of Linguistics, 2009, s. 331–362, seria: Occasional Series 13. ISBN 978-90-78328-98-8. OCLC 469635618. (ang.).
- J. P. B. de Josselin de Jongb: Studies in Indonesian Culture I: Oirata, a Timorese settlement on Kisar. Amsterdam: Noord-Hollandsche Uitgevers-Maatschappij, 1937, seria: Verhandelingen der Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, Afdeeling Letterkunde 39. OCLC 459661376. (ang.).
- Gary Holton, Marian Klamer: The Papuan languages of East Nusantara and the Bird’s Head. W: Bill Palmer (red.): The Languages and Linguistics of the New Guinea Area: A Comprehensive Guide. Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2018, s. 569–640, seria: The World of Linguistics 4. DOI: 10.1515/9783110295252-005. ISBN 978-3-11-028642-7. OCLC 1041880153. (ang.).
- Nazarudin. Bahasa Oirata, Pulau Kisar. „Ranah: Jurnal Kajian Bahasa”. 2 (1), s. 1–16, 2013. DOI: 10.26499/rnh.v2i1.51. ISSN 2579-8111. [dostęp 2023-03-28]. (indonez.).
- Antoinette Schapper, Juliette Huber, Aone van Engelenhoven: The historical relation of the Papuan languages of Timor and Kisar. W: Harald Hammarström, Wilco van der Heuvel (red.): History, Contact and Classification of Papuan Languages. Port Moresby: Linguistic Society of Papua New Guinea, 2012, s. 194–242, seria: Language and Linguistics in Melanesia, Special Issue: On the History, Contact & Classification of Papuan Languages – Part I. (ang.).
- Antoinette Schapper: Introduction. W: Antoinette Schapper (red.): The Papuan Languages of Timor, Alor and Pantar: Sketch Grammars. T. 1. Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2014, s. 1–22, seria: Pacific Linguistics 644. DOI: 10.1515/9781614515241.1. ISBN 978-1-61451-524-1. OCLC 893623315. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Film Orang Oirata di Maluku Barat Daya WOIRATA MARO. YouTube. [dostęp 2022-08-10]. (indonez.).
- Bahasa Oirata dan Meher di Pulau Kisar Menuju Status Terancam Punah. Lelemuku, 2021-02-18. [dostęp 2021-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-08-04)]. (indonez.).
- Rusdi Mathari: Kisaran zaman di Pulau Kisar. Beritagar.id, 2016-06-19. [dostęp 2021-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-08-04)]. (indonez.).