Katowice Szopienice Północne
50°15′51″N 19°05′29″E/50,264167 19,091389 nr rej. A/948/2022 z 20 grudnia 2022 roku[1]
| |
 Budynek dawnego dworca kolejowego przy placu Ogród Dworcowy (widok od strony torów kolejowych) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Lokalizacja | |
| Zarządca | |
| Data otwarcia |
1868[3] |
| Poprzednie nazwy |
Schoppinitz-Rosdzin[3] |
| Rodzaj |
stacja techniczna |
| Dane techniczne | |
| Liczba peronów |
0 (dawniej 2)[3] |
| Liczba krawędzi peronowych |
0 (dawniej 2)[3] |
| Kasy |
|
| Linie kolejowe | |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
| 50°15′51″N 19°05′29″E/50,264167 19,091389
| |
Katowice Szopienice Północne – stacja techniczna[2] (dawniej stacja[3]) w Katowicach, w województwie śląskim, w Polsce, położona pomiędzy ul. Roździeńską i Wałową od północy a placem Ogród Dworcowy od południa, w dzielnicy Szopienice-Burowiec[5].
Stacja została oddana do użytku w 1868 roku w ramach budowy linii Kolei Prawego Brzegu Odry (niem. Rechte Oderufer Eisenbahn[6]) od strony z Wrocławia w do Dziedzic. Obecnie przez stację odbywa się wyłącznie ruch pociągów towarowych[7], natomiast ruch pasażerski przez Katowice Szopienice Północne prowadzony był do 1 kwietnia 1968 roku[8].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Powstanie i eksploatacja stacji[edytuj | edytuj kod]
Północna stacja kolejowa na granicy Roździenia i Szopienic powstała dzięki powołanemu w 1868 roku Towarzystwu Kolei Prawego Brzegu Odry, które kontynuowało prace Kolei Opolsko-Tarnogórskiej. Spółka ta budowała etapami z Wrocławia linię kolejową w kierunku Górnego Śląska od strony północnej (przez Kluczbork, Tarnowskie Góry i Bytom)[9]. Linię od strony Chorzowa (Starego) do Szopienic i dalej w kierunku Muchowca otwarto 15 listopada 1868 roku[10][11]. Linia ta prowadziła dalej do Dziedzic. Łączna długość linii z Wrocławia przez Bytom, Szopienice Północne, Murcki i Pszczynę liczyła 256,97 km. Wraz z tą linią w Szopienicach powstała stacja kolejowa z dużym budynkiem dworca kolejowego[9]. W 1870 roku pociąg osobowy z Pszczyny do Szopienic docierał do stacji po dwóch godzinach i 16 minutach[9].
Przez Roździeń i Szopienice już przebiegała natomiast wybudowana wcześniej linia kolejowa Kolei Górnośląskiej, lecz ze względu na konkurencję ze stacji kolei prawoodzrzańskiej również Kolej Górnośląska zdecydowała się na budowę przystanku[9], którego oddanie do użytku nastąpiło w 1870 roku[12]. Dzięki powstaniu drugiego punktu na mieszkańcy Szopienic i Roździenia mieli do dyspozycji od tego momentu dwa posterunki ruchu[9], które dzieliły między siebie dystans kilku minut dojścia pieszo[13].
W latach powojennych przestały kursować pociągi pasażerskie przez Katowice Szopienice Północne – ruch pasażerski zawieszono 1 kwietnia 1968 roku[8]. PKP prowadziła również proces elektryfikacji linii kolejowych. W ramach tych działań, 25 kwietnia 1990 oddano do eksploatacji trakcję elektryczną na liniach kolejowych przechodzących przez stację[14].
Modernizacja stacji[edytuj | edytuj kod]
31 maja 2019 roku PKP Polskie Linie Kolejowe ogłosiło przetarg na kompleksową przebudowę stacji Katowice Szopienice Północne[15] w ramach modernizacji północnej kolejowej obwodnicy Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, lecz po przedłużającej się procedurze przetargowej umowę na prace podpisano dopiero w dniu 4 września 2020 roku[16]. Wartość prac ma łącznie wynieść około 100 milionów złotych, a zakończenie realizacji planowane jest na I kwartał 2023 roku[17].
W ramach tych prac planowana jest wymiana torów i rozjazdów, co umożliwi wzrost prędkości przejeżdżających przez stację pociągów do 80 km/h. Dodatkowo zostanie wymieniona sieć trakcyjna, a także ma powstać nowa nastawnia. Wraz z przebudową stacji planowana jest modernizacja sąsiedniego wiaduktu kolejowego nad ul. Lwowską – pod nią zostanie poprowadzony nowy chodnik oraz ścieżka rowerowa[17].
Infrastruktura[edytuj | edytuj kod]
Katowice Szopienice Północne to stacja techniczna[2] (dawniej stacja[3]), zarządzana przez PKP Polskie Linie kolejowe. Położona jest ona na trzech czynnych liniach kolejowych: nr 161 (stacja początkowa; km osi 0,001), 654 (stacja końcowa; km osi 1,358) i 657 (stacja początkowa; km osi 0,001)[2]. Na liniach tych odbywa się wyłącznie ruch towarowy[7]. Stacja Katowice Szopienice Północne wyposażona jest w 14 torów stacyjnych o łącznej długości 7516 metrów, ka których znajduje się 40 rozjazdów[18].
Na tej stacji technicznej znajdują się dwa obiekty prowadzące ruch kolejowy[18]:
- KSz – nastawnia dysponująca – budynek położony przy ul. Wałowej w pobliżu skrzyżowania z ul. Lwowską[5]; jest to dwukondygnacyjny, ceglany budynek z betonowymi fundamentami, pokryty dachówką; posiada drewniane stropy, schody oraz stolarką drzwiową; budynek ten jest pod nadzorem konserwatora zabytków; nastawnia wyposażona jest w urządzenia do telekomunikacji[18],
- KSz-1 – nastawnia wykonawcza – budynek położony przy ul. Roździeńskiej, przy wiadukcie kolejowych w pobliżu Bagna[5]; jest to dwukondygnacyjny, ceglany budynek o konstrukcji stalowej, z betonowymi fundamentami, pokryty dachem z papy; posiada drewnianą stolarkę drzwiową, a także schody zewnętrzne stalowe; budynek powstał w 1911 roku[18]; nastawnia wyposażona jest w urządzenia do telekomunikacji[18];
Do sterowania ruchem kolejowym na stacji używa się urządzeń mechanicznych z sygnalizacją świetlną, zabudowanych w 1905 roku[18]. Stacja jest oświetlona za pomocą 68 opraw, a także posiada urządzenia elektrycznego ogrzewania rozjazdów – obydwa systemy zainstalowano w 1972 roku[18].
Stacja techniczna Katowice Szopienice Północne jest wyposażona w punkt ładunkowy[2]. Posiada ona także nieużywane bądź używane w innym przeznaczeniu budynki: lokomotywownię, obrotnicę i wieżę wodną. W przeszłości na stacji znajdował się żuraw wodny, a także dwa perony, z czego ten przy budynku był w przeszłości zadaszony[3]. Wieża wodna zlokalizowana jest na końcu ul. Wypoczynkowej, przy zabudowaniach lokomotywowni. Jest ona oczyszczona z wewnętrznego wyposażenia, a jej stan techniczny jest zły. We wnętrzu głowicy zachował się zbiornik na wodę, a na elewacji łata wodowskazowa[19].
Dworzec kolejowy zlokalizowany jest przy placu Ogród Dworcowy. Powstał on w latach 80. XIX wieku w stylu historyzmu ceglanego. Obok budynku dworca kolejowego, przy ul. Lwowskiej 6 zlokalizowany jest budynek dawnej poczty kolejowej w stylu historyzmu ceglanego, który powstał w tym samym okresie[20]. Jest on wpisany do gminnej ewidencji zabytków. Budynek jest murowany, o powierzchni użytkowej budynku wynoszącej 217 m² i kubaturze 1860 m³, kryty dwuspadowym dachem z papy. Pełni obecnie funkcje mieszkalne[18]. Decyzją z 22 marca 2022 roku dworzec wraz z sąsiednim budynkiem dawnego biura celnego został wpisany do rejestru zabytków (nr rej. A/948/2022)[1]. Od decyzji wniesiono odwołanie, a Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego ją uchylił i przekazał do ponownego rozpatrzenia. Decyzją z 20 grudnia 2022 roku do rejestru zabytków ponownie wpisano zespół stacji kolejowej Katowice Szopienice Północne w Katowicach, składający się z budynku dworca kolejowego I klasy (pl. Ogród Dworcowy 1), budynku dawnego biura celnego (pl. Ogród Dworcowy 1a) oraz budynku dawnej poczty kolejowej (ul. Lwowska 6), wraz z terenem działek ewidencyjnych nr 1422/8, 1421/8 i 1420/8. Od tej decyzji także wniesiono odwołanie, jednakże została ona utrzymana w mocy przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego decyzją z 7 grudnia 2023 roku[21].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Spis obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu województwa śląskiego (stan na 7 kwietnia 2022 r.) (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2022-04-07]
- ↑ a b c d e PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., Wykaz posterunków ruchu i punktów ekspedycyjnych [online], Załącznik nr 2.6 do Regulaminu sieci 2019/2020. Aktualizacja, 6 października 2020 (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Atlas Kolejowy Polski, Czech i Słowacji: Katowice Szopienice Północne. www.atlaskolejowy.net. [dostęp 2020-10-15]. (pol.).
- ↑ Atlas Kolejowy Polski, Czech i Słowacji: 656 Katowice Szopienice – Katowice Szopienice Północne. www.atlaskolejowy.net. [dostęp 2020-10-15]. (pol.).
- ↑ a b c OpenStreetMap. Mapa Podstawowa. www.openstreetmap.org. [dostęp 2020-10-15]. (pol.).
- ↑ Atlas Kolejowy Polski, Czech i Słowacji: Spis Kolei • Seznam Společností. www.atlaskolejowy.net. [dostęp 2020-10-15]. (pol.).
- ↑ a b Ogólnopolska Baza Kolejowa: Katowice Szopienice Północne. www.bazakolejowa.pl. [dostęp 2020-10-15]. (pol.).
- ↑ a b Soida 1997 ↓, s. 180.
- ↑ a b c d e Soida 1997 ↓, s. 48.
- ↑ Ryszard Stankiewicz, Marcin Stiasny, Atlas linii kolejowych Polski 2010, Rybnik: Wydawnictwo Eurosprinter, 2010, R16-R19, ISBN 978-83-926946-8-7.
- ↑ Według innego źródła – Soida, 1997, s. 48 – linię tę uruchamiano etapami: 1 lutego 1870 roku odcinek Chorzów – Siemianowice – Szopienice Północne, a 24 czerwca 1870 roku Szopienice-Murcki i dalej do Dziedzic przez Tychy i Pszczynę
- ↑ Atlas Kolejowy Polski, Czech i Słowacji: Katowice Szopienice Południowe. www.atlaskolejowy.net. [dostęp 2020-10-15]. (pol.).
- ↑ Soida 1997 ↓, s. 49.
- ↑ Soida 1997 ↓, s. 190.
- ↑ PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.: Ogłoszenie: Zaprojektowanie i wykonanie robót dla kompleksowej przebudowy stacji Katowice Szopienice Płn. w ramach projektu „Prace na liniach kolejowych nr 132, 147, 161, 180, 188, 654, 655, 657, 658 na odcinkach Gliwice – Bytom , Chorzów Stary – Mysłowice oraz Dorota – Mysłowice Brzezinka” – POIiŚ 5.2-3 – Zadanie częściowe nr 2.. zamowienia.plk-sa.pl. [dostęp 2020-10-16]. (pol.).
- ↑ Inforail.pl: Wreszcie będzie przebudowa stacji Katowice Szopienice Płn.. inforail.pl, 2020-09-06. [dostęp 2020-10-16]. (pol.).
- ↑ a b PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.: Więcej towarów przewiezie kolej na Śląsku. www.plk-sa.pl, 2020-09-04. [dostęp 2020-10-16]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., Program funkcjonalno-użytkowy na Zaprojektowanie i wykonanie robót dla kompleksowej przebudowy stacji Katowice Szopienice Płn. w ramach projektu „Prace na liniach kolejowych nr 132, 147, 161, 180, 188, 654, 655, 657, 658 na odcinkach Gliwice – Bytom, Chorzów Stary – Mysłowice oraz Dorota – Mysłowice Brzezinka” – POIiŚ 5.2-3 – Zadanie częściowe nr 2 [online], 2 października 2019, s. 18-21, 90 (pol.).
- ↑ Strażnicy Czasu: Katowice – Szopienice, kolejowa wieża ciśnień. www.straznicyczasu.pl, 2015-09-11. [dostęp 2020-10-16]. (pol.).
- ↑ Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Katowice – II edycja. Część 1. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego. Załącznik nr 1 do uchwały nr XXI/483/12 Rady Miasta Katowice z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie uchwalenia „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Katowice” – II edycja, Załącznik I.9 29-30/36, Miasto Katowice, 2012 (pol.).
- ↑ Spis obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu województwa śląskiego (stan na 8 stycznia 2024 r.) (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2024-02-18]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Krzysztof Soida (red.), Dzieje katowickiego okręgu kolejowego, Katowice: Śląska Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych, 1997.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Katowice Szopienice Północne w Ogólnopolskiej Bazie Kolejowej – bazakolejowa.pl
- Katowice Szopienice Północne w Atlasie Kolejowym Polski, Czech i Słowacji – www.atlaskolejowy.net
- Plan schematyczny stacji (stan na 13 lutego 2002 roku). zamowienia.plk-sa.pl.
| Katowice Szopienice Północne | ||
| Linia 161 Katowice Szopienice Północne – Chorzów Stary (0,001 km) | ||
|
odległość: 2,661 km
| |
| Linia 654 Szabelnia – Katowice Szopienice Północne (1,358 km) | ||
 odległość: 1,153 km
|
|
|
| Linia 656 Katowice Szopienice – Katowice Szopienice Północne | ||
  |
|
|
| Linia 657 Katowice Szopienice Północne – Katowice Muchowiec KMA (0,001 km) | ||
|
|
odległość: 1,995 km
| |
| czynne |
| ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| zlikwidowane |
|
