Klasztor Benedyktynów w Mogilnie

Klasztor benedyktynów

nr rej. 454 z 12 lipca 1961
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miejscowość	Mogilno
Kościół	katolicki
Rodzaj klasztoru	Opactwo
Właściciel	Zakon Braci Mniejszych Kapucynów
Typ zakonu	męski
Obiekty sakralne
Kościół	św. Jana Apostoła
Fundator	Kazimierz I Odnowiciel
Data budowy	XI wiek
Położenie na mapie Mogilna obecnie Klasztor Braci Mniejszych Kapucynów
Położenie na mapie Polski obecnie Klasztor Braci Mniejszych Kapucynów
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego obecnie Klasztor Braci Mniejszych Kapucynów
Położenie na mapie powiatu mogileńskiego obecnie Klasztor Braci Mniejszych Kapucynów
Położenie na mapie gminy Mogilno obecnie Klasztor Braci Mniejszych Kapucynów
52°38′55″N 17°57′17″E
Strona internetowa

Klasztor benedyktynów w Mogilnie – kompleks klasztorny powstały w XI wieku, położony nad Jeziorem Mogileńskim. Został ufundowany najprawdopodobniej przez Kazimierza Odnowiciela. Obecnie pełni funkcję kościoła parafii św. Jana Apostoła. 1 stycznia 2014 roku klasztor przeszedł pod władanie Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów.

Historia

Klasztor został ufundowany przez Kazimierza Odnowiciela w II połowie XI wieku. Benedyktyni zostali wówczas sprowadzeni do założonego dwa wieki wcześniej grodu na półwyspie wcinającym się w Jezioro Mogileńskie. Zakonnicy pochodzili najczęściej z Nadrenii i Bawarii, zaś klasztor otrzymał w formie nadania dwadzieścia trzy miejscowości w okolicach Mogilna, siedem wsi w okolicach Płocka oraz prawo do dochodów z pięciu dalszych grodów położonych w rejonie Łęczycy. Budowa zabudowań kościelnych i klasztornych rozpoczęła się natychmiast po przyjeździe mnichów. Obiekty były wznoszone z dostępnych w okolicy granitu i wapienia. Mogileńscy benedyktyni uczestniczyli w szerzeniu chrześcijaństwa na Mazowszu i Kujawach, a ich społeczność rozrosła się na tyle, że w 1145 przejęli oni kościół św. Jakuba i kościół św. Klemensa w Mogilnie. Stare zabudowania klasztorne zostały przebudowane w stylu późnoromańskim, po zniszczeniu ich przez oddziały księcia Władysława Odonica i konflikcie zakonników z księciem Władysławem Laskonogim. Wzgórze zajmowane przez benedyktynów zostało otoczone kamiennym murem. W XV wieku dokonano kolejnej przebudowy, która nadała klasztorowi cechy gotyckie. W kolejnych stuleciach rola polityczna klasztoru spadła, zniszczeniu ulegały także zabudowania. Dopiero w XVIII wieku wspólnota benedyktynów na nowo zaczęła przeżywać rozkwit i dokonała przebudowy kompleksu klasztornego w stylu barokowym, która miała miejsce w latach 1760–1797. Klasztor zachował obowiązek udzielania stacji.

W 1773 po I rozbiorze Polski Mogilno znalazło się pod zaborem pruskim, a nowe władze przejęły majątek klasztorny, a w 1816 zabroniły przyjmowania nowicjuszy. W 1833 klasztor został całkowicie zamknięty, a budynki oddane miejscowym katolikom (kościół) oraz ewangelikom (zabudowania klasztoru z przeznaczeniem na szkołę). Po 1880 w budynkach mieścił się szpital, przy czym kościół klasztorny nadal pełnił funkcję parafialne. Po powrocie Mogilna do Polski w klasztorze ponownie mieściła się szkoła oraz przytułek, w 1934 przeprowadzono remont, natomiast w czasie II wojny światowej niemieccy hitlerowcy rozlokowali w nim kolejno obóz przejściowy, obóz jeniecki, więzienie dla Żydówek oraz szpital.

W latach 70. XX wieku naukowcy z UMK podjęli badania archeologiczne i historyczne w klasztorze, dokonano wówczas również remontu obiektu.

Architektura

Kościół św. Jana Ewangelisty

Zespół mogileńskiego klasztoru znajduje się przy dzisiejszej ulicy Benedyktyńskiej. Wejście na teren zabudowań prowadzi przez osiemnastowieczną trójdzielną bramę (dawniej znajdował się tam most przez fosę). Obecny stan badań umożliwia stwierdzenie, iż pierwotna romańska świątynia na tym miejscu była orientowana, skonstruowana według modelu bazylikowego, z transeptem i apsydami, pojedynczą wieżą położoną nad kruchtą oraz wyjątkowym dwupoziomowym prezbiterium. Wieża mogła pełnić również funkcje obronne. Z pierwszego kościoła klasztornego zachowały się do dnia dzisiejszego jedynie fundamenty, chociaż również obecny kościół powtarza w dużej mierze plan pierwotnej świątyni. Zmiany dotyczyły głównie dekoracji zewnętrznej – w XVIII wieku gotyckie okna i blendy przerobiono na styl barokowy, zaś wieżę zastąpiły dwie niższe konstrukcje zwieńczone hełmami. Ponadto w 1913 przed główną linią fasady wybudowano przedsionek w stylu neobarokowym. Kościół i klasztor przykrywają sklepienia gwiaździste i kryształowe, wykonane w czasie przebudowy w XV i XVI wieku.

Wyposażenie wnętrz klasztoru i kościoła pochodzi z okresu przebudowy w XVIII wieku. Główny ołtarz reprezentuje styl rokoko, jego centralnym punktem jest wcześniejszy, siedemnastowieczny obraz Matki Boskiej Śnieżnej. Z kolei w 1884 z ołtarzem została połączona płaskorzeźba-kopia Ostatniej Wieczerzy Leonarda da Vinci. Poza ołtarzem na wyposażenie kościoła św. Jana składają się stalle z lata 1760–1770, ołtarze boczne z tego samego okresu, rokokowa ambona oraz dziewiętnastowieczna chrzcielnica. Prospekt organowy, położony na chórze, pochodzi z I poł. XVII wieku. W kaplicy bocznej znajduje się obraz Matki Boskiej Bolesnej. Pod całym kompleksem znajduje się zespół podziemi nakrytych sklepieniem kolebkowym, w których odnaleziono w latach 70. grób jednego ze średniowiecznych opatów mogileńskich oraz wiele naczyń z gliny. Zachodnia część tej krypty uważana jest za drugie obok wawelskiej krypty św. Leonarda najlepiej zachowane w Polsce pomieszczenie podziemne z epoki romańskiej.

Klasztor

Zabudowania klasztorne są trójskrzydłowe, obecne budynki datują się z XVI i XVIII wieku, były również kilkakrotnie przebudowywane w epokach późniejszych. Skrzydło południowe mieści dawne mieszkanie opata, refektarz oraz klasztorną kuchnię; w skrzydle wschodnim znajduje się dormitorium oraz pokoje zajmowane przez służbę, wreszcie skrzydło zachodnie zajmują pomieszczenia pomocnicze. Całość łączył pierwotnie krużganek, obecnie podzielony i niespełniający swoich pierwotnych zadań. Klasztor łączy się z kościołem, tworząc zamknięty czworobok. W wirydarzu znajduje się jedenastowieczna romańska studnia, zasypana około wieku XV, o pierwotnej głębokości około 14 metrów.

Galeria

• 
  Zespół klasztorny od strony zachodniej
• 
  Klasztor od strony południowej
• 
  Wirydarz. Zach. skrzydło i kościół św. Jana
• 
  Falsyfikat mogileński

Zobacz też

• falsyfikat mogileński

Bibliografia

• A. Hermann. Romański trójkąt Mogilno-Strzelno-Trzemeszno. „[w:] Pomorze i Kujawy. Dwumiesięcznik turystyczno-krajoznawczy”. Nr 3 (6) 2007. ISSN 1507-1960. brak numeru strony
• Oficjalna strona miasta Mogilno: Historia i opis parafii pw. św. Jana Apostoła w Mogilnie. [dostęp 2009-01-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (19 września 2013)]. (pol.).