Kodeks Watykański Gr. 354

Codex Vaticanus Gr. 354
	; Strona kodeksu z tekstem Łk 17,34-18,8
Oznaczenie	S
Data powstania	949
Rodzaj	Kodeks majuskułowy
Numer	028
Zawartość	Ewangelie
Język	grecki
Rozmiary	36 × 24 cm
Typ tekstu	tekst bizantyjski
Kategoria	V
Miejsce przechowywania	Biblioteka Watykańska
	Multimedia w Wikimedia Commons

Codex Vaticanus Gr. 354, oznaczany symbolami S albo 028 (Gregory-Aland), ε 89 (von Soden)^[1]^[2] – grecki kodeks majuskułowy Nowego Testamentu zawierający tekst czterech Ewangelii. Kolofon kodeksu informuje, że rękopis powstał w 949 roku, a sporządzony został przez mnicha o imieniu Michał. Ten rękopis jest jednym z najstarszych posiadających datę greckich rękopisów Nowego Testamentu i zarazem jedynym odatowanym przez skrybę kodeksem majuskułowym^[3].

Rękopis był często cytowany w XIX-wiecznych wydaniach Nowego Testamentu. Dzisiaj jego tekst nie jest wysoko oceniany przez krytyków tekstu i w efekcie jest rzadko cytowany we współczesnych krytycznych wydaniach greckiego Nowego Testamentu. Rękopis cytuje zaginiony fragment dzieła Klemensa Aleksandryjskiego – Hypotyposes. Rękopis został przystosowany do użytku liturgicznego.

Opis

Kodeks zawiera 235 pergaminowych kart (36 na 24 cm), z pełnym tekstem czterech Ewangelii. Pisany jest w dwie kolumny na stronę, 27 linii w kolumnie^[3]^[4]^[5], 15-17 liter w linii. Pergamin jest gruby, atrament wyblakły i zachował się w słabym stanie^[6]. Tekst pisany jest wielką, ściśniętą, lekko pochyloną, późną uncjałą. Litery mają wysokość 4 milimetrów, ich kształt przypomina cyrylicę. Stosuje przydechy, akcenty^[a] i znaki muzyczne (neumy)^[6]. Nagłówki i inicjały są zdobione^[2], wielkie inicjały są w kolorze czerwonym. Znaki interpunkcyjne oddawane są przy pomocy kropki oraz krzyżyka^[6].

Jest jednym z najstarszych kodeksów zawierających znaki muzyczne (neumy). Kodeks zawiera Epistula ad Carpianum (list Euzebiusza do Karpiana), noty marginalne, podaje liczbę stichoi na końcu każdej Ewangelii (w subscriptio). Każda z Ewangelii poprzedzona została krótkim wstępem (Hypotesis)^[6]. Noty marginalne zostały dodane przez późniejszych korektorów i mają charakter zarówno patrystyczny, jak i tekstualny^[7]. Na folio 30 recto na prawym marginesie zamieszczono cytat z Hypotyposes Klemensa Aleksandryjskiego. Zacytowany fragment dotyczy trędowatego z Mt 8,2, pisany jest niewielką uncjałą^[8]^[9].

Tekst ewangeliczny dzielony jest według dwóch systemów. Pierwszy system dzieli według dłuższych jednostek, zwanych κεφαλαια (rozdziały), których numery umieszczone zostały na bocznych marginesach tekstu, a τιτλοι (tytuły rozdziałów) w górnym marginesie. Przed każdą Ewangelią umieszczono listę owych κεφαλαια (spis treści). Tekst dzielony jest także według krótszych jednostek, Sekcji Ammoniusza, których numery umieszczono na marginesie wraz z odniesieniami do Kanonów Euzebiusza (pisane pod numerami Sekcji Ammoniusza)^[6]. Ponadto na marginesie oznaczone zostały teksty wykorzystywane do czytań liturgicznych^[8].

Zawiera wiele korekt i not marginalnych zazwyczaj dodanych przez późniejszą rękę^[6].

Posiada scholion przy Mt 27,16 komentujący imię Barabasza^[6].

Tekst

Tekst kodeksu reprezentuje bizantyńską tradycję tekstualną^[10], jest bliski dla kodeksów V i W, z którymi współtworzy rodzinę tekstualną E^[7]. Hermann von Soden oznaczył ja przy pomocy symbolu K¹^[11], jego zdaniem jest to jedna z najstarszych podrodzin tekstu bizantyńskiego^[12].

Kurt Aland dał mu następujący profil tekstualny: 206¹ 105^1/2 4² 12^S^[3]. Oznacza to, że według Alanda rękopis 206 razy wspiera tekst bizantyński przeciwko oryginalnemu, 4 razy wspiera tekst oryginalny przeciwko bizantyńskiemu, 105 razy jest zgodny zarówno z tekstem bizantyńskim i oryginalnym, ponadto posiada 12 sobie właściwych wariantów tekstowych^[13]^[b]. W oparciu o ten profil tekst rękopisu zaliczony został do Kategorii V, tj. kategorii o najniższej wartości tekstualnej^[3]. Zostało to potwierdzone przez Claremont Profile Method, tj. metodę wielokrotnych wariantów, według której przekazuje standardowy tekst bizantyński zgodny z rodziną tekstualną K^x. Metodą tą przebadano jednak tylko trzy rozdziały Ewangelii Łukasza (1; 10; 20)^[11].

Teksty Łk 22,43.44 (krwawy pot Jezusa); Jan 7,53-8,11 (Pericope adulterae) i Jan 5,4 (anioł poruszający wodę w sadzawce Betesda) oznakowane zostały asteryskiem (※) jako wątpliwe^[6].

Historia

Według kolofonu rękopis został sporządzony przez skrybę imieniem Michał, mnicha, który ukończył swoje dzieło „w miesiącu marcu, piątego dnia, o szóstej godzinie, roku 6457”^[8]. Rok 6457 dotyczy bizantyjskiego kalendarza i oznacza rok 949 od urodzenia Chrystusa^[10]. To powoduje, że rękopis jest najstarszym posiadającym datę majuskułowym rękopisem Nowego Testamentu i jednym z czterech najstarszych rękopisów Nowego Testamentu posiadających datę^[7]^[c].

Pierwszy opis rękopisu sporządził Giuseppe Bianchini w 1749 roku, który skolacjonował niektóre partie rękopisu w oparciu o Textus receptus i dostarczył pierwszy wykaz wariantów rękopisu^[14]. W latach 1781–1783 tekst rękopisu skolacjonował Andreas Birch^[15]^[16]. Wydanie Bircha służyło biblistom przez kilka następnych dekad. Obaj jednak, Bianchini i Birch, kolacjonowali nieuważnie i rzadko zwracali uwagę na błędy ortograficzne. Tregelles oraz Tischendorf (w 1866) roku niezależnie od siebie poprawili błędy Bircha^[17]. Wykorzystane to zostało w ósmym wydaniu greckiego Nowego Testamentu Tischendorfa (Editio Octava Critica Maior). Ósme wydanie Tischendorfa często cytuje rękopis^[18]. W XX-wiecznych krytycznych wydaniach Nowego Testamentu był rzadziej cytowany. W 27 wydaniu Novum Testamentum Graece (NA27) zaliczony został do grupy rękopisów cytowanych w trzeciej kolejności^[19].

Na listę rękopisów Nowego Testamentu wciągnął go Johann Jakob Griesbach, który nadał mu siglum S. Griesbach korzystał z wydania Bircha^[20]. W roku 1908 Gregory nadał mu siglum 028^[21].

Faksymile kodeksu wydał Andreas Birch w 1801 roku^[16], Edward Maunde Thompson 1912 roku^[22]. William Hatch wydał jedną stronę kodeksu metodą faksymile^[16]. Jedną stronę kodeksu wydał również Bruce M. Metzger^[23].

W 1904 roku Giovanni Mercati opublikował pracę na temat cytowanego przez rękopis fragmentu Hypotyposes, zaginionego dzieła Klemensa Aleksandryjskiego, zachowanego do naszych czasów jedynie w kilku patrystycznych cytatach. Dzieło to zajmuje się krytyką tekstu Nowego Testamentu^[9].

Kodeks przechowywany jest w Bibliotece Watykańskiej (Graecus 354)^[3]^[4].

Zobacz też

Lista kodeksów majuskułowych Nowego Testamentu

Uwagi

↑ Według Gregory'ego kodeks nie stosuje przydechów i akcentów (Gregory 1900 ↓, s. 65).
↑ Profil Alanda dotyczy 1000 miejsc Nowego Testamentu.
↑ Najstarszym są Ewangelie Uspienskiego z 835 roku, drugim jest minuskuł 2500 z 891 roku, trzecim lub czwartym jest minuskuł 1582 z roku 949.

Przypisy

↑ Aland 1963 ↓, s. 339.
↑ ^a ^b Soden 1902 ↓, s. 130.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Aland i Aland 1989 ↓, s. 122.
↑ ^a ^b INTF i Cod. 028 ↓.
↑ Kurzgefasste ↓, s. 22.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Gregory 1900 ↓, s. 65.
↑ ^a ^b ^c Waltz 2007 ↓.
↑ ^a ^b ^c Metzger 1991 ↓, s. 110.
↑ ^a ^b Mercati 1904 ↓.
↑ ^a ^b Metzger i Ehrman 2005 ↓, s. 80.
↑ ^a ^b Wisse 1982 ↓, s. 52.
↑ Wisse 1982 ↓, s. 95.
↑ Aland i Aland 1989 ↓, s. 117.
↑ Bianchini 1749 ↓.
↑ Birch 1788 ↓, s. III. IV.
↑ ^a ^b ^c Birch 1801 ↓, s. IV. V.
↑ Gregory 1900 ↓, s. 66.
↑ Scrivener 1894 ↓, s. 146.
↑ NA27 ↓, s. 16*-17*, 693.
↑ Griesbach 1809 ↓, s. C.
↑ Gregory 1908 ↓, s. 34.
↑ Thompson 1912 ↓, s. 215.
↑ Metzger 1991 ↓, s. 111.

Bibliografia

Krytyczne wydania NT

A. Birch: Quatuor evangelia Graece. Kopenhagen: 1788, s. III. IV.
A. Birch: Variae lectiones ad textum IV. evangeliorum. Kopenhagen: 1801, s. IV. V.
Johann Jakob Griesbach: Novum Testamentum Graece. T. I. Londini: 1809.
Eberhard et Erwin Nestle: Novum Testamentum Graece. communiter ediderunt: B. et K. Aland, J. Karavidopoulos, C. M. Martini, B. M. Metzger. Wyd. 27. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 2001. ISBN 978-3-438-05100-4. (gr.). [NA27]

Introdukcje

Kurt Aland, Barbara Aland: Der Text des Neues Testaments: Einfürung in die wissenschaftlichen Ausgaben sowie Theorie und Praxis der modernen Textkritik. Wyd. 2. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1989. ISBN 3-438-06011-6. (niem.).
Caspar René Gregory: Textkritik des Neuen Testaments. T. 1. Leipzig: J. C. Hinrichs’sche Buchhandlung, 1900.
Bruce M. Metzger, Bart D. Ehrman: The Text of the New Testament: Its Transmission, Corruption and Restoration. Oxford University Press, 2005. ISBN 978-0-19-516122-9.
Frederick Henry Ambrose Scrivener: A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament. T. 1. London: George Bell & Sons, 1894.
Hermann von Soden: Die Schriften des Neuen Testaments, in ihrer ältesten erreichbaren Textgestalt hergestellt auf Grund ihrer Textgeschichte. T. 1. Berlin: Verlag von Arthur Glaue, 1902.
Robert Waltz: Codex Vaticanus 354, S (028). [w:] Encyclopedia of Textual Criticism [on-line]. 2007. (ang.).

Listy rękopisów

Kurt Aland: Kurzgefasste Liste der griechischen Handschriften des Neuen Testaments. Wyd. 1. Berlin: Walter de Gruyter & Co, 1963, s. 51.
Kurt Aland, M. Welte, B. Köster, K. Junack: Kurzgefasste Liste der griechischen Handschriften des Neuen Testaments. Wyd. 2. Berlin: Walter de Gruyter & Co, 1994, s. 35. ISBN 3-11-011986-2.
Caspar René Gregory: Die griechischen Handschriften des Neuen Testament. Leipzig: J. C. Hinrichs'sche Buchhandlung, 1908.
INTF: Kodeks S/028 (GA). [w:] Liste Handschriften [on-line]. Münster Institute. [dostęp 2012-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-12)].

Inne

Giuseppe Bianchini: Evangeliarium quadruplex latinae versionis antiquae seu veteris italicae. T. 2. Cz. 1. Rome: 1749.
Giovanni Mercati. Un frammento delle Ipotiposi di Clemente Alessandrino. „Studi e testi”. 12, 1904. Roma.
Bruce M. Metzger: Manuscripts of the Greek Bible: An Introduction to Greek Paleography. New York – Oxford: Oxford University Press, 1991. ISBN 978-0-19-502924-6.
Edward Maunde Thompson: An Introduction to Greek and Latin Palaeography. Oxford: Clarendon Press, 1912.
Frederik Wisse: The Profile Method for the Classification and Evaluation of Manuscript Evidence, as Applied to the Continuous Greek Text of the Gospel of Luke. William B. Eerdmans Publishing, 1982. ISBN 0-8028-1918-4.

Linki zewnętrzne

MSS Vat.gr.354 DVL
Vat. gr. 0354 Pinakes | Πίνακες

[7] Według Gregory'ego kodeks nie stosuje przydechów i akcentów (Gregory 1900 ↓, s. 65).

[15] Profil Alanda dotyczy 1000 miejsc Nowego Testamentu.

[16] Najstarszym są Ewangelie Uspienskiego z 835 roku, drugim jest minuskuł 2500 z 891 roku, trzecim lub czwartym jest minuskuł 1582 z roku 949.

[CITEREFAland1963339-1] Aland 1963 ↓, s. 339.

[CITEREFSoden1902130-2] Soden 1902 ↓, s. 130.

[CITEREFAlandAland1989122-3] Aland i Aland 1989 ↓, s. 122.

[CITEREFINTFCod._028-4] INTF i Cod. 028 ↓.

[CITEREFKurzgefasste22-5] Kurzgefasste ↓, s. 22.

[CITEREFGregory190065-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Gregory 1900 ↓, s. 65.

[CITEREFWaltz2007-8] Waltz 2007 ↓.

[CITEREFMetzger1991110-9] Metzger 1991 ↓, s. 110.

[CITEREFMercati1904-10] Mercati 1904 ↓.

[CITEREFMetzgerEhrman200580-11] Metzger i Ehrman 2005 ↓, s. 80.

[CITEREFWisse198252-12] Wisse 1982 ↓, s. 52.

[CITEREFWisse198295-13] Wisse 1982 ↓, s. 95.

[CITEREFAlandAland1989117-14] Aland i Aland 1989 ↓, s. 117.

[CITEREFBianchini1749-17] Bianchini 1749 ↓.

[CITEREFBirch1788III._IV-18] Birch 1788 ↓, s. III. IV.

[CITEREFBirch1801IV._V-19] Birch 1801 ↓, s. IV. V.

[CITEREFGregory190066-20] Gregory 1900 ↓, s. 66.

[CITEREFScrivener1894146-21] Scrivener 1894 ↓, s. 146.

[CITEREFNA2716*-17*,_693-22] NA27 ↓, s. 16*-17*, 693.

[CITEREFGriesbach1809C-23] Griesbach 1809 ↓, s. C.

[CITEREFGregory190834-24] Gregory 1908 ↓, s. 34.

[CITEREFThompson1912215-25] Thompson 1912 ↓, s. 215.

[CITEREFMetzger1991111-26] Metzger 1991 ↓, s. 111.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[a]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[b]

[c]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]