Ksawery Szymon Działyński

Ksawery Szymon Działyński
	; Portret Ksawerego Działyńskiego, pędzla Marcello Bacciarelli
	; Ogończyk
Rodzina	Działyńscy herbu Ogończyk
Data i miejsce urodzenia	24 października 1756 ; Konarzewo
Data i miejsce śmierci	13 marca 1819 ; Konarzewo
Ojciec	Augustyn Działyński
Matka	Anna z Radomickich
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ksawery Szymon Tadeusz Działyński herbu Ogończyk (ur. 24 października 1756 w Konarzewie, zm. 13 marca 1819 tamże) − senator-wojewoda Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego; w 1807 członek Komisji Rządzącej Księstwa Warszawskiego.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Był synem Augustyna (wojewody kaliskiego) i Anny z Radomickich (córki Jana Antoniego Radomickiego, wojewody inowrocławskiego). W 1782 otrzymał Order św. Stanisława i po raz pierwszy posłował na sejm z województwa poznańskiego^[1]. W 1786 król pruski Fryderyk Wilhelm II, na którego koronację udał się z deputacją hołdowniczą, nadał mu tytuł hrabiowski i szambelaństwo. Był posłem na sejm 1786, w 1788 roku był posłem ziemi wschowskiej na Sejm Czteroletni^[2]. Brał udział w pracach nad Konstytucją 3 Maja, ale nie odgrywał znaczącej roli w stronnictwie patriotycznym.Wybrany ze stanu rycerskiego sędzią Sejmu Czteroletniego w 1788 roku^[3]. 29 kwietnia 1791 roku przyjął obywatelstwo miejskie na Ratuszu Miasta Warszawy^[4]. 2 maja 1791 roku podpisał asekurację, w której zobowiązał się do popierania projektu Ustawy Rządowej^[5]. Został wyróżniony Orderem Orła Białego.

W okresie powstania kościuszkowskiego członek Tymczasowej Dyrekcji Biletów Skarbowych i dyrektor bezpłatny Dyrekcji Biletów Skarbowych^[6], wchodził w skład Rady Zastępczej Tymczasowej, gdzie zajmował się problematyką regulacji monety. W czerwcu 1794 wyjechał do Poznania, był więziony przez władze pruskie w Spandau. Zwolniony w następnym roku, zajmował się głównie sprawami gospodarczymi swoich dóbr. Udało mu się wyprocesować Kórnik. Jako pierwszy zarządził w Konarzewie powszechne szczepienie przeciw ospie.

Powrócił do działalności politycznej w 1806. W tym roku udał się z deputacją do Berlina, gdzie przemawiał do odnoszącego sukcesy militarne Napoleona. Od 14 stycznia 1807 był członkiem Komisji Rządzącej Księstwa Warszawskiego; zajmował się sprawami ekonomicznymi. Wkrótce został mianowany senatorem-wojewodą. Jako senator obecny był na Sejmie 1809 roku^[7]. Reprezentował Księstwo Warszawskie na ślubie Napoleona z Marią Ludwiką (1811).

Po upadku Napoleona pozostał senatorem, już w Królestwie Polskim. Wycofał się z działalności politycznej; skoncentrował się na problematyce gospodarczej Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Szczególną uwagę poświęcał sprawom uwłaszczenia chłopów, propagował edukację rolniczą.

Z małżeństwa z Justyną z Dzieduszyckich miał syna Tytusa i trzy córki - Paulinę (zamężną Dzieduszycką), Klaudynę (zamężną Potocką) i Gabrielę.

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

1783 – polski Order Świętego Stanisława^[8]
1786 – rosyjski Order Świętej Anny^[8]
1791 – polski Order Orła Białego^[8]
1807 – francuski Krzyż Wielki Orderu Legii Honorowej^[8]
1816 – pruski Krzyż Wielki Orderu Orła Czerwonego^[8]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Dyaryusz seymu wolnego ordynaryinego warszawskiego szescio=niedzielnego Roru[!] Panskiego MDCCLXXXII, [b.n.s].
↑ Kalendarzyk narodowy y obcy na rok ... 1792. ..., Warszawa 1791, s. 316.
↑ Volumina Legum, t. IX, Kraków 1889, s. 99.
↑ Leon Potocki, Wincenty Wilczek i pięciu jego synów, dwa tomy w jednym, Poznań 1859, s. 143.
↑ Bronisław Dembiński, W przededniu 3-maja 1791 roku, w: Tygodnik Ilustrowany, nr 1 13 stycznia 1906 roku, s. 10.
↑ Wojciech Morawski, Słownik historyczny bankowości polskiej do 1939 roku, Warszawa 1998, s. 25.
↑ Andrzej Biernat, Ireneusz Ihnatowicz, Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, Warszawa 2003, s. 458.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Włodzimierz Dworzaczek: Działyński Ksawery Szymon Tadeusz (1756–1819). [w:] Polski Słownik Biograficzny t. VI [on-line]. ipsb.nina.gov.pl, 1948. [dostęp 2015-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-06)].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Włodzimierz Dworzaczek, Ksawery Działyński, w: Wielkopolski słownik biograficzny, Warszawa-Poznań 1981, ISBN 83-01-02722-3

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Biogram na stronie Biblioteki Kórnickiej

[1] Dyaryusz seymu wolnego ordynaryinego warszawskiego szescio=niedzielnego Roru[!] Panskiego MDCCLXXXII, [b.n.s].

[2] Kalendarzyk narodowy y obcy na rok ... 1792. ..., Warszawa 1791, s. 316.

[3] Volumina Legum, t. IX, Kraków 1889, s. 99.

[4] Leon Potocki, Wincenty Wilczek i pięciu jego synów, dwa tomy w jednym, Poznań 1859, s. 143.

[5] Bronisław Dembiński, W przededniu 3-maja 1791 roku, w: Tygodnik Ilustrowany, nr 1 13 stycznia 1906 roku, s. 10.

[6] Wojciech Morawski, Słownik historyczny bankowości polskiej do 1939 roku, Warszawa 1998, s. 25.

[7] Andrzej Biernat, Ireneusz Ihnatowicz, Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, Warszawa 2003, s. 458.

[psb-8] Włodzimierz Dworzaczek: Działyński Ksawery Szymon Tadeusz (1756–1819). [w:] Polski Słownik Biograficzny t. VI [on-line]. ipsb.nina.gov.pl, 1948. [dostęp 2015-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-06)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]